Uşaqlarda qızılca nədir?

Yoluxucu virus infeksiyası olan qızılca, xüsusilə uşaqlar arasında ciddi sağlamlıq riski yaradır. Qızılca virusunun səbəb olduğu yüksək hərarət, xarakterik qırmızı səpgi, öskürək və burun axması da daxil olmaqla bir sıra simptomlarla özünü göstərir. Bu yoluxucu xəstəlik tənəffüs damcıları ilə yayılır və insanların sıx olduğu yerlərdə asanlıqla ötürülür. Peyvənd yolu ilə qarşısının alınmasına baxmayaraq, qızılca uşaqlarda narahatlığa səbəb olur. Qızılca xəstəliyinin əlamətlərini və profilaktik tədbirlərin əhəmiyyətini anlamaq uşaqların rifahının qorunmasında vacibdir.

Uşaqlarda qızılcanın simptomları

Qızılca şiddəti ilə fərqlənən fərqli simptomlarla özünü göstərir. İlkin simptomlar soyuqdəymə simptomlarına bənzəyir və yüksək hərarət, öskürək və burun axması olur. İnfeksiya irəlilədikcə xarakterik bir qırmızı səpgi meydana çıxır, adətən üzdən başlayır və bədənin digər hissələrinə yayılır.
Qızılca xəstəliyinin əsas əlamətləri bunlardır:

• Qızdırma
  
  

Qızılca adətən 37°C və ya daha yuxarı qalxan qızdırma ilə başlayır.

• Öskürək və burun axıntısı

Öskürək, burun axması və ya tıxanıqlığı kimi soyuqdəyməyə bənzəyən tənəffüs simptomları qızılcanın erkən əlamətlərdir.

• Konjonktivit (Qırmızı gözlər)

Qızılca zamanı gözlərdə qızartı və işığa həssaslığa səbəb olacaq iltihab yaranır.

• Koplik ləkələri

Diaqnostik əlamət sayılan koplik ləkələri olaraq bilinən ağız içərisində kiçik ağ ləkələr qızılca olduqda görünə bilir.

• Qırmızı səpgi

Qırmızı, düz ləkələrdən ibarət səpgi adətən üzdən başlayır və bədənə yayılır. Bu döküntü daha çox yüksək hərarətlə birlikdə müşahidə olunur.
Qızılca simptomları yaxşı qidalanmayan uşaqlarda və ya immun sistemi zəif olanlarda daha ağır ola bilir. Yüksək yoluxucu təbiətinə görə, bu simptomları erkən tanımaq və vaxtında həkim müayinəsi düzgün diaqnoz və müalicə üçün çox vacibdir. Bundan əlavə, vaksinasiya da qızılca xəstəliyinin başlanmasının qarşısını almaqda və virusa yoluxanlarda simptomların şiddətini azaltmaqda mühüm rol oynayır.

Uşaqlarda qızılcanın səbəbləri

Qızılca xəstəliyinə paramyxoviridae ailəsinin morbillivirus cinsinə aid olan qızılca virusu səbəb olur. Qızılca morbillivirusu kimi də tanınır. Qızılcanın səbəbləri aşağdakılardır:

• Ötürülmə

Qızılca yoluxucudur və tənəffüs damcıları ilə yayılır. Bir yoluxmuş şəxs öskürən və ya asqırdıqda, virus havaya yayıla və çirklənmiş hava ilə nəfəs alan başqalarına yoluxa bilir. Bundan əlavə, virus səthlərdə qısa müddət yaşaya bilir ki, bu da onun ötürülməsinə kömək edir.

• İnfeksiya prosesi

Uşaqlar qızılcaya ilk növbədə tənəffüs yollarının selikli qişalarını yoluxur. Tənəffüs damcıları ilə təmasdan sonra virus burun və ya ağız vasitəsilə uşağın bədəninə daxil olur.

• Replikasiya və yayılma

Qızılca virusu daha sonra tənəffüs epitelində çoxalır və bütün bədənə yayılır. İmmunitet hüceyrələrinə, xüsusən də ağ qan hüceyrələrinə üstünlük verilir.

• İmmunitet sisteminin cavabı

İmmunitet sistemi infeksiyaya cavab verir və simptomlar adətən məruz qaldıqdan 10-14 gün sonra görünür. Bu inkubasiya dövründə virus çoxalır və uşaq qızılca əlamətlərini bu zaman göstərməyə başlayır.

• Viremiya və döküntü
  
  

Viremiya (virusun qanda olması) baş verdik də, virusun müxtəlif orqan və toxumalara yayılmasına səbəb olur. Xarakterik qızılca döküntüsü immun reaksiya və dəridə viral replikasiya nəticəsində ortaya çıxır.

• Yoluxucu dövr

Qızılca çox yoluxucudur və fərdlərdə səpgilərin başlamasından təxminən dörd gün əvvəldən dörd gün sonraya qədər virusu başqalarına yaya bilir. Bu yüksək səviyyəli yoluxucu virusun, izdihamlı yerlərdə sürətlə yayılmasına gətirib çıxarır.

Peyvənd uşaqları qızılcadan qorunmaq üçün təsirli vaistədir. Qızılca, parotit və məxmərək (MMR) peyvəndi adətən uşaqlıqda tətbiq edilir və qızılca virusuna qarşı uzunmüddətli immunitet təmin edir. Qızılcanın qarşısının alınması və tibbi səbəblərə görə peyvəndi ala bilməyən şəxsləri qorumaq üçün yüksək peyvənd əhatəsi vacibdir.

Uşalarda qızılcanın qarşısının alınması və peyvəndlənmə

Qızılca xəstəliyinin qarşısının alınması ilk növbədə peyvəndlənməni əldə edilir. Qızılca peyvəndi infeksiya riskini və onun ağırlaşmalarını azaltmaq üçün yüksək effektiv vasitədir. Uşalarda qızılcanın qarşısının alınması və peyvəndlə bağlı əsas məqamlar bunlardır:

• MMR peyvəndi

Qızılcaya qarşı peyvənd MMR peyvəndidir ki, bu da parotit və məxmərəkdən qoruyur. MMR peyvəndi iki dozada tətbiq edilir, birinci doza təxminən 1 yaş, ikincisi isə 4-6 yaş arasında verilir.

• Sürü immuniteti
  
  

Əhalidə yüksək peyvənd əhatəsinə nail olmaq xeyli sayda insanın qızılcaya yoluxmamasına kömək edir. Bu, körpələr və ya müəyyən tibbi vəziyyəti olan şəxslər kimi peyvənd oluna bilməyənləri də qızılcadan qorumağa kömək edir.

• Peyvənd təhlükəsizliyi
  
  

MMR peyvəndi təhlükəsizdir və qızılcanın qarşısının alınmasında vacib vasitədir. Ciddi yan təsirlərinə nadir hallarda rast gəlinir və peyvəndin faydaları risklərdən qat-qat üstündür.

• Peyvənd cədvəli

Optimal qorunma üçün tövsiyə olunan peyvənd cədvəlinə riayət etmək vacibdir. Müəyyən hallarda və ya virusun şiddətlənmə zamanı gücləndirici dozalar həkim tərəfindən tövsiyə olunur.

• Peyvənd istisnaları və narahatlıqlar

Valideyinlərə peyvəndlə bağlı tərəddüdləri aradan qaldırmaq və dəqiq məlumat vermək vacibdir. Peyvəndin təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqların başa düşülməsi və aradan qaldırılması peyvənd nisbətlərinin yüksəlməsinə kömək edir.

• İmmunitetin müddəti

MMR peyvəndi uşaqların əksəriyyətində uzunmüddətli immunitet təmin edir. Peyvənd statusunun vaxtaşırı nəzərdən keçirilməsi və zəruri hallarda gücləndirici dozalar həkim tövsiyə olunur.

MMR peyvəndi immunizasiya qarşısındakı maneələri aradan qaldırmaqla, icmalar qızılca xəstəliyinə yoluxma hallarını əhəmiyyətli dərəcədə azalda, uşaqların və həssas insanların sağlamlığını qoruyur.

Uşaqlarda qızılcanın riskləri

Qızılca uşaqlar üçün müxtəlif risklər yaradır və onun təsiri yüngül haldan şiddətlənədək ağırlaşa bilir. Uşaqlarda qızılca ilə əlaqəli risklər aşağdakılardır:

• Fərdi ağırlaşmalar

Qızılca uşaqlarda ağırlaşmalara səbəb ola bilir. Bu ağırlaşmalara qulaq infeksiyaları və ishal daxildir. Uşaqlarda qızılcanın sətəlcəm və ensefalit (beynin iltihabı) kimi daha ağır fəsadlar baş verə bilər ki, bu da sağlamlıq üçün ciddi təhlükə yaradır.

• Zəifləmiş immunitet sistemi

Qızılca immunitet sistemini müvəqqəti olaraq zəiflədə bilir, bu da uşaqları digər infeksiyalara daha həssas edir. Uşaqların zəifləmiş immuniteti, xəstəliyi şiddətləndirə bilən ikincil bakterial infeksiyalara səbəb olur.

• A vitamini çatışmazlığı

Qızılca düzgün qidalanmayan uşaqlarda A vitamininin səviyyəsinin azalmasına səbəb olur. Vitamin A çatışmazlığı ağır fəsadların artması riski ilə əlaqələdir və göz sağlamlığına təsir göstərir.

• Xəstəxanaya yerləşdirilmə

Uşaqlarda qızılcanın ağır halları, xüsusən də pnevmoniya və ya ensefalit kimi ağırlaşmalar inkişaf edərsə, xəstəxanaya yerləşdirmə tələb olunur. Xəstəxanaya yerləşdirmə monitorinq və dəstəkləyici qayğı göstərmək üçün vacibdir.

Uşaqlarda qızılcanın müalicə və baxımı

Qızılca xəstəliyinə tutulmuş uşaqların müalicəsi və qayğısı ilk növbədə simptomların aradan qaldırılmasına, fəsadların qarşısının alınmasına, düzgün istirahət və maye qəbulunu təmin edilməsi vacibdir. 

Qızılca virusundan əziyyət çəkən uşaqlar üçün müalicə və qayğının əsas aspektləri bunlardır:

• Dəstəkləyici baxım

Yataq istirahəti və rahat mühitin təmin edilməsi sağalma üçün vacibdir. Kifayət qədər yuxu və fiziki fəaliyyətin azalması orqanizmin virusla mübarizə aparmasına kömək edir.

• Maye qəbulu

Uşaq susuzluğa səbəb ola biləcək hərarətlə qarşılaşarsa, maye qəbulunu təşviq etmək vacibdir. Bu zaman uşağa su, oral rehidrasiya məhlulları və digər mayeləri qəbul etdirmək lazımdır.

• Qidalanma
  
  

Sağlam qidalanmanın təmin edilməsi uşağın immun sistemini dəstəkləyir. A vitamini ilə zəngin qidalar xüsusilə faydalıdır.

• İzolyasiya

Qızılca yoluxucudur. Təsirə məruz qalan uşağın təcrid edilməsi virusun başqalarına, xüsusən də peyvənd olunmamış və ya daha yüksək risk altında olanlara yayılmasının qarşısını alır.

• Gözə qulluq

Konyunktivit varsa, gözləri yumşaq bir şəkildə təmizləmək və parlaq işıqlardan qaçınmaq narahatlığı azaltmağa kömək edir.

• A vitamini çatışmazlığından qaçınmaq

Qızılca səbəbilə A vitamini çatışmazlığı yaranarsa, A vitamini əlavəsi tövsiyə olunur, çünki bu, ağırlaşmaların şiddətini və riskini azaltmağa kömək edir.
Valideynlər uşağın spesifik vəziyyətinə və hər hansı mümkün fəsadlara əsaslanaraq fərdi məsləhətlər almaq üçün həkimlə məsləhətləşmələri vacibdir. Qızılcanın qarşısını peyvənd vasitəsilə almaq olar, uşaqları bu yoluxucu və potensial ciddi xəstəlikdən qorumaq üçün tövsiyə olunan peyvənd cədvəllərinə riayət etmək vacibdir.

İnteqrativ Təbabət baxımından müalicə zamanı ilk növbədə  toksinin virusun orqanizmdəki yükünü azaltmaq lazımdır. Bu məqsədlə Lymphomyosot + Engystol kombinasiyası müsbət effekt verir. İmmun sistem zəiflədiyi üçün onun dəstəklənməsi məqsədilə korreksiyaedici təbii çoxkomponentli biotənzimləyici preparatlar verilir. Bu zaman izopatik preparatlar da eyni zamanda orqanizmin virus əleyhinə və immun müdafiə mexanizmlərinin dəstəklənməsində əvəzolunmaz rol oynayır.
Bol maye qəbulu, qıcıqlandırıcı qida məhsullarından imtina etmək , qida rasionunu bol vitaminli, zülalllı, minerallı məhsulları artırmaqla genişləndirmək olar.