Diabet xroniki bir xəstəlikdir və tam müalicəsi hazırda yoxdur. Xəstəliyin müalicəsi xəstəliyin mənfi təsirlərinin qarşısını almaq və xəstənin həyat keyfiyyətinin aşağı düşməsinin qarşısını almaqdır. Xəstəliyin təsirlərini minimuma endirmək üçün qan şəkərinin səviyyəsini normal həddə saxlamaq vacibdir.
Oral antidiyabetik dərmanlar hansılardır?
Diabet, qan şəkərinin nizamlı olaraq idarə oluna bilmədiyi zaman ortaya çıxan bir sağlamlıq problemidir. Şəkərli diabeti effektiv şəkildə idarə etmək üçün müxtəlif müalicə üsulları mövcuddur. Bu üsullardan biri də oral antidiyabetik dərmanlar adlanan dərmanlardır. Oral antidiyabetik dərmanlar ümumiyyətlə 2-ci tip şəkər xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunur. Gəlin antidiyabetik dərmanlar haqda məlumatlanaq və onların iş mexanizmləri və istifadəsinin əsas prinsipləri haqda məlumat alaq.
Diabetin müalicəsində ağızdan alınan dərmanların rolu
Oral antidiyabetik dərmanlar, 2-ci tip diabetli insanlarda qan şəkərini tənzimləmək üçün ağızdan alınan dərmanlardır. Tip 2 bədənin insulindən effektiv şəkildə istifadə edə bilmədiyi bir vəziyyətə aiddir. İnsulin qan şəkərinin hüceyrələrə daxil olmasına kömək edən bir hormondur. Bu tip tez-tez həyat tərzi faktorları, piylənmə və genetik meyllənmə ilə əlaqələndirilir. Bu xəstəliyin müalicəsinin məqsədi qan şəkərini normal həddə saxlamaq və ağırlaşma riskini azaltmaqdır. Ağızdan alınan antidiyabetik dərmanlar insulin istehsalını artıra, insulinin daha yaxşı istifadəsinə kömək edə və ya qaraciyərdə şəkər istehsalını məhdudlaşdıra bilər. Bu dərmanlar insulin inyeksiyalarına alternativ olaraq və ya insulin terapiyası ilə birlikdə istifadə edilir.
Dərmanların işləmə prinsipləri və əsaslar
Oral antidiyabetik dərmanların təsir mexanizmləri istifadə olunan dərman sinfindən asılı olaraq dəyişir. Yazımızın bu hissəsində bəzi əsas dərman sinifləri və onların təsir mexanizmləri haqqında ümumi məlumat alacaqsınız.
Metformin. Metformin qan şəkərini azaltmaq üçün qaraciyərdə şəkər istehsalını azaldır və əzələ hüceyrələrini insulindən daha yaxşı istifadə etməyə təşviq edir. O, həmçinin bağırsaqlardan şəkərin sorulmasını ləngidir.
Sulfonil sidik cövhəri preparatları. Sulfonylureas mədəaltı vəzdə daha çox insulin ifrazını stimullaşdırır. Bu dərmanlar mədəaltı vəzinin beta hüceyrələri tərəfindən insulin istehsalını artıraraq qan şəkərini azaltmağa kömək edir.
Alfa-qlukozidaza inhibitorları. Meglitins qan şəkərini azaltmaq üçün bağırsaqlarda şəkərin udulmasına nəzarət edir və bağırsaqlardan şəkərin yavaş udulmasını təmin edirlər.
Glitazones (Thiazolidinediones). Glitazones insulinin hüceyrələrə daha yaxşı daxil olmasına kömək edir və qaraciyərdə şəkər istehsalını azaldır.
DPP-4 inhibitorları. İnsulin sekresiyasını artırır, qlukaqon sekresiyasını azaldır.
GLP-1 reseptor aqonistləri (inkritinomimetiklər). İnsulin sekresiyasını artırır, qlukaqon sekresiyasını azaldır, mədənin evakuasiyasını ləngidir. Toxluq hissi yaradır. Çəkinin azalmasına, β-hüceyrələrin kütləsinin / funksiyasının potensial bərpasına nail olur.
İnsulin müalicəsi
İnsulin terapiyası şəkərli diabet xəstələrinin qan şəkərini idarə etmək və normallaşdırmaq üçün istifadə edilən müalicə üsuludur. İnsulin mədəaltı vəzinin beta hüceyrələri tərəfindən istehsal olunan bir hormondur və qlükozanın (şəkərin) bədən hüceyrələrinə daxil olmasına kömək edir. İnsulin terapiyası haqqında əsas məlumatlarla tanış olaq:
İnsulin nədir?
İnsulin mədəaltı vəzidən ifraz olunan və qan şəkərini tənzimləyən bir hormondur. İnsulin qlükozanın qandan hüceyrələrə daşınmasına şərait yaradır və hüceyrələrə enerji istehsal etməyə imkan verir. Bu tip xəstələrdə bədən kifayət qədər insulin istehsal edə bilmir və ya istehsal olunan insulin effektiv şəkildə istifadə edilmir. Buna görə şəkər səviyyəsini idarə etmək üçün insulin müalicəsi lazımdır.
İnsulinin növləri
İnsulin terapiyası üçün müxtəlif növ insulinlər var.
Bu tip insulinlər başlanğıc sürəti və təsir müddəti ilə fərqlənir. İnsulinin bəzi əsas növləri bunlardır:
Sürətli təsir göstərən insulinlər. Bu insulinlər yeməkdən dərhal əvvəl və ya yemək zamanı istifadə olunur. Onun təsiri tez başlayır və qısa müddətə davam edir.
Qısa təsirli insulinlər. Qısa təsirli insulinlər yeməkdən əvvəl istifadə olunur və onların təsiri bir neçə saat davam edir.
Uzun müddət fəaliyyət göstərən insulinlər. Uzun müddət fəaliyyət göstərən insulinlər gün ərzində sabit əsas insulin səviyyəsini təmin edir. Adətən gecə istifadə olunur.
Qarışıq insulinlər. Qarışıq insulinlər həm sürətli, həm də uzun müddət fəaliyyət göstərən insulinləri ehtiva edən qarışıqlardır. Adətən gündə iki və ya üç inyeksiya tələb olunur.
İnsulin inyeksiyası pompaları - Qlükozanın Davamlı Monitoringi (QDM)
İnsulin ümumiyyətlə bədənə inyeksiya yolu ilə verilir. Bir iynə və şpris və ya insulin qələmindən istifadə edərək dəri altına yeridilir. Bəzi insanlar insulin pompalarından istifadə edərək daimi insulin axını təmin edirlər. İnsulin nasosları qan şəkərini daha dəqiq idarə etməyə kömək edir. Müalicə üsulu fərdin ehtiyaclarından və həkimin tövsiyələrindən asılı olaraq müəyyən edilir.
İnsulin terapiyası şəkər xəstəliyinin idarə edilməsində mühüm rol oynayır və qan şəkərini normal səviyyədə saxlamaq üçün istifadə olunur. Doza və növü fərdin yaşından, həyat tərzindən və bu xəstəliyin növündən asılı olaraq dəyişir. İnsulin terapiyası həkim nəzarəti altında və tövsiyə edildiyi kimi aparılmalıdır.
Dərmanların əks təsirləri
Şəkərli diabetin müalicəsində istifadə edilən dərmanların bəzi əks təsirləri də olur. Bu yan təsirlər müalicə üsuluna və istifadə olunan dərmanlara görə dəyişir. Bu xəstəliyin dərmanlarının ümumi əks təsirləri ilə ilk tanışlığıa oral antidiyabetik dərmanların əks təsirlərindən başlaya bilərik.
Mədə pozuntusu və ürək bulanması. Ağızdan alınan antidiyabetik dərmanlar bəzi insanlarda mədə ağrısı, ürəkbulanma, qusma və ya ishala səbəb olur.
Aşağı qan şəkəri (Hipoqlikemiya). Yanlış doza və ya qidalanma zamanı bu dərmanlar qan şəkərini çox aşağı sala və hipoqlikemiyaya səbəb ola bilər. Simptomlara tərləmə, titrəmə, sürətli ürək döyüntüsü, aclıq hissi və başgicəllənmə daxildir.
Dəri reaksiyaları. Nadir hallarda bu dərmanlar dəri səpgilərinə və ya qaşınmaya səbəb olur.
Quru ağız və dad dəyişiklikləri. Bəzi insanlar bu dərmanlardan istifadə edərkən ağızda quruluq hiss edə və yeməyin dadı dəyişə bilər.
İnsulin terapiyasının əks təsirləri
İnsulin istifadəsinə görə mümkün olan əlavə təsirlər. İnsulinin istifadə etdiyi yerlərdə (inyeksiya yerlərində) ağrı, şişlik və ya qızartı baş verir. İnsulin lipodistrofiyaya (yağ toxumasının itkisinə) gətirib çıxarır.
Çəki artımı. İnsulin bəzi insanlarda çəki artımına səbəb olur.
Hipoqlikemiya (Aşağı qan şəkəri). İnsulin qan şəkərini aşağı salır, buna görə də aşağı qan şəkəri (hipoqlikemiya) riski var.
Əks təsirlərlə mübarizə üsulları
Həkiminizlə mütləq əlaqə saxlayın. Əks təsirlərlə qarşılaşdığınız zaman həkiminizlə əlaqə saxlayın. Doza və ya dərman dəyişiklikləri edilməli, lazım gələrsə, müdaxilə olunmalıdır.
Dərmanların dozasına əməl edin. Dərmanları tövsiyə olunan dozada və vaxtında qəbul etmək vacibdir. Unudulmuş dozaları kompensasiya etməyi unutmayın.
Pəhriz və idmanla balans. Müntəzəm yemək və müvafiq məşq etmək qan şəkərinizi nəzarət altında saxlamağa kömək edəcək.
Qan şəkərinizə nəzarət. Qan şəkərinizə öz-özünə nəzarət etmək müalicənizin effektivliyini və qan şəkərinizin səviyyəsini anlamağa kömək edir.
Dərman dəyişiklikləri və düzəlişləri. Əks təsirlər narahat edərsə, həkiminiz başqa bir dərman və ya doza tənzimləməsini nəzərdən keçirəcəkdir.
Yan təsirləri minimuma endirmək üçün strategiyalar. Məsələn, müxtəlif nahiyələrə insulin iynələri tətbiq etməklə dəri problemlərini azalda bilərsiniz.
Hansısa bir dərman dəyişikliyi və ya dozada düzəlişlər etməzdən əvvəl mütləq həkiminizlə məsləhətləşməlisiniz.
Diabet xəstələrinə həkim nəzarəti
Bu tip xəstələrə müntəzəm həkim nəzarəti onların diabetini idarə etmək və sağlamlıqlarını qorumaq üçün son dərəcə vacibdir. Xəstələrin həkim nəzarəti ilə bağlı bilməli olduğu 5 vacib məqamlar bunlardır:
Endokrinoloq və ya diabet mütəxəssisi ilə əməkdaşlıq. Xəstələr endokrinoloq və ya bu sahənin mütəxəssisi ilə əməkdaşlıq etməlidir. Bu mütəxəssislər şəkər xəstəliyinin müalicəsinə ən yaxşı rəhbərlik edəcəkdir.
- Dövri yoxlanışlar.Həkiminiz bu tip xəstəyə nəzarət etmək üçün dövri yoxlamalar təşkil edəcək. Bu yoxlamalar müalicə planınızı tənzimləməyə və problemləri erkən aşkar etməyə kömək edir. Pasiyent kardioloq, oftalmoloq, nevroloq, dermatoloq, cərrah qəbulunda olmalıdır.
Qan şəkərinin monitorinqi. Şəkər xəstələrinin qan şəkərini mütəmadi olaraq izləməsi vacibdir. Evdə qlükometrlərdən istifadə edərək qan şəkərinizin səviyyəsini izləyə bilərsiniz. Həkiminiz nə qədər tez-tez və hansı vaxtda ölçmə aparmağınız barədə sizə rəhbərlik edəcək.
- Diabet nəzarət testləri.Hemoqlobin A1c (HbA1c) testi kimi şəkər xəstəliyinə nəzarət testləri qan şəkərinin uzunmüddətli nəzarətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Bu testlər mütəmadi olaraq aparılmalıdır.
Təcili yardım planı. Xəstələrin fövqəladə hallar üçün planı olmalıdır. Hipoqlikemiya (aşağı qan şəkəri) və ya hiperglisemiya (yüksək qan şəkəri) vəziyyətində nə edəcəyinizi bilməlisiniz.
Diabet riskini kimlər daşıyır:
40 yaşdan yuxarı hər kəs
çəkisi normadan artıq və piylənməsi olan insanlarda( yaşin fərqi yoxdur) yanaşı aşağıdakı hallar varsa:
birinci və ikinci dərəcəli qohumlarda Şəkərli Diabet varsa;
arterial təzyiqi 140/90 mmHg -dan yüksək olan insanlar;
dislipidemiyali pasientlər ( HDL<35mg/dl vəya Triliseridlər >250 mg/ dl);
yumurtalıqların polikistozu sindromu olan qadınlar;) 4,5 kq- dan yuxarı dünyaya uşaq gətirən analar;
insulinrezistentliyi olan insanlar (insulindirənc);
ürək,beyin və arterial damarların xəstəliyi olan insanlar;
oturaq həyat tərzi keçirən vəya fiziki aktivliyi az olan insanlar;
rasionunda yağlı qidalanmaya üstünlük verən insanlar;
uzun müddət steroid preparatlar qəbul edən insanla…
Bioloji təbabətdə şəkərli diabet xəstələrini hansı yolla müalicə edirsiniz?
İlkin olaraq biotənzimləmənin bərpasından və tətbiqindən başlanılır. Əlbəttə ki, orqanizmdə həmin patoloji prosesi formalaşdıran endo və ekzogen toksinlərin orqanizmdən xaric edilməsinə üstünlük verilir. Lazımı biotənzimləyici preparatlar orqanizmə yeridilərək bu xəstəliyin müalicəsində müsbət nəticə əldə etmək mümkündür.
Bu xəstəlik xroniki bir vəziyyətdir və sağlamlığınızı qorumaq üçün yaxşı bir həkim nəzarəti vacibdir. Şəkərli diabetin təsirlərini minimuma endirmək üçün həkiminizin tövsiyələrinə əməl etmək və mütəmadi olaraq müayinələrdən keçməlisiniz. Bu mövzuda düşünmədən Bioloji Təbabət Klinikasının endokrinoloq mütəxəssislərinə etibar edə bilərsiniz.
Sağlam olun!
