Disleksiya nədir?
Disleksiya öyrənmədə çətinlik olaraq bilinən bir xəstəlikdir. Bu xəstəliyə ciddi yanaşmamaq sonralar o insanların həyatını çox çətinləşdirir. Bu xəstəlik və onun əlamətlərini sizin üçün hazırladıq:
Disleksiya termini ilk dəfə Dünya Nevrologiya Federasiyası tərəfindən 1881-ci ildə istifadə edilib. Bu sözün mənası “Öyrənmədə çətinlik” deməkdir.
Disleksiya əlamətləri nələrdir?
Disleksiyadan əziyyət çəkən uşaqlar, bir-birinə oxşar olan hərfləri qarışdırırlar. Məsələn, D ilə B, M ilə N hərfləri. Onlar Əlifbanı öyrənəndə çətinlik çəkirlər, bir mövzuya fokuslana bilmirlər, verilən tapşırıqları düzgün yerinə yetirə bilmirlər. Həmçinin, yön və istiqamətlərini qarışdırırlar. Çox vaxt sözləri və rəqəmləri tərsinə yazırlar. Vurma cədvəlini öyrənə bilmirlər. Disleksiya oxuma, yazma, öyrənmə, ifadə etmə, başa salma bacarıqlarının gec inkişaf etməsi deməkdir. Uşaqlar arasında tez-tez rast gəlmək olar. Lakin bu narahatlığı əqli qüsur kimi qiymətləndirmək lazım deyil. Çünki yaşıdlarından daha ağıllı olan uşaqlarda belə disleksiyaya rast gəlmək mümkündür.
Disleksiya kimlərdə olur?
Disleksiya həm məktəbə qədər, həm də məktəbdən sonra təşhis edilə bilən xəstəlikdir. 6 yaşa qədər uşaqlarda rəng, şəkil və rəqəmləri öyrənmədə çətinlik hiss olunur. Məktəbə gedən uşaqlarda isə sözləri yarımçıq yazmaq, başa salmaqda çətinlik və s. kimi narahatlıqlar hiss olunur.
Sadəcə simptomlara baxaraq uşağa özünüz diaqnoz qoymayın. Lakin belə əlamətlərə rast gəlsəniz, mütləq həkimə müraciət etməlisiniz.
Disleksiya müalicəsi
Disleksiya ömürlük davam edən öyrənmə pozuntusu olsa da, doğru müalicə və dəstək yanaşmaları ilə uşağın və ya böyüklərin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə artırıla bilər. Disleksiya müalicəsi standart bir dərmanla aparılmır; bu proses fərdi ehtiyaclara uyğunlaşdırılmış, çoxsahəli və mərhələli bir proqram əsasında həyata keçirilir.
Müalicədə ilk addım diaqnozun dəqiq və erkən qoyulmasıdır. Ardınca isə loqopedik terapiya, xüsusi tədris metodları, vizual və fonetik əsaslı oxu proqramları, interaktiv oyunlar və fərdi psixoloji dəstək tətbiq olunur. Bu yanaşmalar uşağın oxuma, yazma və nitq qabiliyyətlərini tədricən inkişaf etdirməyə kömək edir.
Disleksiya müalicəsi zamanı texnologiyadan da geniş istifadə olunur. Planşet və kompüterlər üçün hazırlanmış xüsusi proqramlar və tətbiqlər uşağın diqqətini toplamasını və öyrənməni əyləncəli hala gətirməyi mümkün edir. Eyni zamanda, valideynlərin və müəllimlərin də bu prosesə aktiv şəkildə cəlb olunması vacibdir.
Unutmaq olmaz ki, disleksiya müalicəsi uzunmüddətli və səbr tələb edən bir prosesdir. Hər uşaq fərqlidir və müalicə yanaşmaları da buna uyğun fərdiləşdirilməlidir. Davamlı dəstək, pozitiv yanaşma və uyğun resurslarla disleksiyalı uşaqlar da tam potensiallarını reallaşdıra bilərlər.
Disleksiya Haqqında Çox Soruşulanlar
Uşaqlarda disleksiya necə müəyyən edilir?
Uşaqlarda disleksiya əlamətləri çox vaxt məktəbəqədər dövrdə özünü göstərir. Rəqəmləri, hərfləri və şəkilləri öyrənməkdə çətinlik yaşayan uşaqlarda disleksiya riski ola bilər. Əgər uşağınız danışmaqda, oxumaqda və yazmaqda yaşıdlarından geri qalırsa, bu, uşaqlarda disleksiya ehtimalını artırır.
Disleksiya əlamətləri tam olaraq nələrdir?
Disleksiya əlamətləri hər yaş qrupunda fərqli şəkildə ortaya çıxa bilər. Uşaqlar bənzər hərfləri qarışdırmaqla yanaşı, sözləri tərsinə yazmaq, vurma cədvəlini yadda saxlaya bilməmək və istiqamət qarışıqlığı yaşamaq kimi problemlərlə üzləşirlər. Disleksiya əlamətləri erkən mərhələdə aşkarlanarsa, uşağın inkişafını dəstəkləmək mümkündür.
Disleksiya mualicesi varmı və necə aparılır?
Disleksiya mualicesi uzunmüddətli və fərdi yanaşma tələb edən bir prosesdir. Uşaq psixoloqu, loqoped və xüsusi təhsil mütəxəssislərinin birgə dəstəyi ilə aparılan disleksiya mualicesi uşağın öz potensialını üzə çıxarmağa kömək edir. Müalicə fərdi proqramlara əsaslanır və texnologiya dəstəyi ilə gücləndirilə bilər.
Disleksiya əlamətləri məktəb dövründə necə dəyişir?
Məktəb yaşına çatdıqda disleksiya əlamətləri daha aydın görünə bilər. Uşaq oxuduğunu başa düşməkdə çətinlik çəkir, yazdıqlarında çoxlu orfoqrafik səhvlər olur və tapşırıqları gec yerinə yetirir. Bu mərhələdə disleksiya əlamətləri müəllimlər və valideynlər üçün xəbərdarlıq siqnalı olmalıdır.
Uşaqlarda disleksiya digər nevroloji problemlərlə qarışdırıla bilərmi?
Bəli, uşaqlarda disleksiya bəzən diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik kimi digər nevroloji hallar ilə qarışdırıla bilər. Bu səbəbdən yalnız simptomlara baxaraq diaqnoz qoymaq doğru deyil. Ən doğru yanaşma, mütəxəssis tərəfindən aparılan nevropsixoloji qiymətləndirmədir.
Disleksiya mualicesi üçün hansı mütəxəssislərə müraciət etmək lazımdır?
Disleksiya mualicesi multidisiplinar yanaşma tələb edir. Loqoped, uşaq psixoloqu, xüsusi təhsil mütəxəssisi və bəzən nevroloq bu prosesdə iştirak etməlidir. Uşağın ehtiyacına uyğun fərdi müalicə planı hazırlanmalıdır.
Disleksiya irsidir?
Araşdırmalar göstərir ki, disleksiya qismən irsi ola bilər. Əgər ailədə disleksiya və ya oxşar öyrənmə pozuntusu olan fərdlər varsa, uşaqlarda disleksiya riski daha yüksək ola bilər. Erkən müşahidə və düzgün yanaşma bu riski azalda bilər.
Disleksiya ilə normal həyat sürmək mümkündürmü?
Bəli, disleksiya ömür boyu davam etsə də, düzgün dəstək və fərdi tədris metodları ilə uşaqlar normal və hətta uğurlu bir həyat sürə bilərlər. Bir çox məşhur şəxs və alim disleksiya ilə yaşayıb və böyük nailiyyətlər əldə edib.
