Gizli şəkər nədir?
Pre-diabet kimi də tanınan gizli şəkər, ictimaiyyət arasında tez-tez istifadə olunan bir termindir.
Bu termin qan şəkərinin olması lazım olduğundan yüksək olduğu, lakin diabetik hesab edilməyən bir səviyyədə olduğu hallarda istifadə olunur. Yəni, ac vaxtı və yeməkdən sonra qan analizlərinin nəticələri normal vəziyyətdə belə olmur. Lakin buna 2-ci tip diabet diaqnozu qoyulmur, çünki xəstəliyin inkişafı onu göstərmir. Buna görə də bu, gizli şəkər adlanır.
Yəni fərdlərin şəkər xəstəliyi yoxdur, lakin diabetə namizəd olduqları üçün lazımi tədbirləri görmələri çox vacibdir. Əslində, statistikaya görə, gizli diabet xəstələrinə 10 ildən sonra 2-ci tip diabet diaqnozu qoyulur.
Riskli qrupda olmaq yorucu bir vəziyyət olsa da, vəziyyətin bilinməsi və tədbir görülməsi heç bir problem yaratmır.
Gizli diabetin diaqnostika mərhələsində həm aclıq, həm də toxluq testlərinə baxılaraq qiymətləndirilir, lakin xəstələrdə aclıq şəkəri səviyyəsi əsasən normal olduğu halda, yeməkdən sonra şəkər səviyyələrində dalğalanmalar olur. Buna görə də, gizli diabeti yoxlayarkən istinad testi yeməkdən sonrakı qan şəkəri testidir. Balanslaşdırılmış pəhriz planı ilə gizli şəkər nəzarət altında saxlanıla bilər.
Pre-diabet diaqnozu çox vacibdir, çünki diabet diaqnozu qoyulmuş şəxslərin təxminən 20%-də orqan zədələnməsi baş verir və bəzi hallarda görmə pozğunluğu və infarkt riski kimi problemlər yaranır. Əvvəlcədən bilmək və lazımi ehtiyat tədbirlərini görmək xəstələrin vaxtına xeyli qənaət edir.
Gizli şəkərli diabet zamanı ortadakı mənfi amillər aradan qaldırılarsa, pozğunluqlar aradan qaldırılar. Pre-diabetin aşkar edildiyi hallarda düzgün həyat tərzi dəyişikliyi və müalicə ilə xəstəliyin inkişafının qarşısı alınır.
Gizli diabetin simptomları hansılardır?
Pre-diabet diaqnozu aclıq və yeməkdən sonra qan testlərinə baxılaraq qoyulsa da, xəstəni narahat edən ilkin əlamətlərə də rast gəlinir. Adətən çox tez-tez aclıq hissi, tez yemək, aclığa dözümsüzlük kimi əlamətlər müşahidə edilir. Onlar diabetə namizəd olduqları üçün verdikləri simptomlar da diabet əlamətləridir.
Gizli diabetin 11 ilkin simptomu
Bədən çəkisinin artması - piylənmə
- Tez-tez aclıq hissi və çox yemək ehtiyacı
- Yüksək qan təzyiqi
- Ani qəzəblənmə hissi
- Artan xolesterol
- Zəiflik, yorğunluq
- Diqqəti cəmləməkdə çətinlik
- Susuzluq, quru ağız hissi
- Bulanıq görmə
- Yuxu problemləri
- Dərinin qaralması və rənginin dəyişməsi
Aclıq və yeməkdən sonrakı qan şəkəri arasındakı dalğalanmaları nəzərə alsaq, qan şəkərindəki balanssızlıq şirin yeməklə daha da şiddətlənir.
Pre-diabetin ən əhəmiyyətli əlamətlərindən biri zəiflik və gün ərzində yuxulu olmaqdır. Gizli diabetin görünməyən simptomları ilə yanaşı, görünən əlamətləri də var. Başda, boyunda və kürək nahiyəsində tərləmə və qəfil əsəbi olmaq xarakterik xüsusiyyətlərdir. Bu müddət ərzində gözlənilməz çəki artımı da müşahidə olunur.
Gizli şəkərli diabet xəstələrinin xəstəxanaya getmələrinin ən çox görülən səbəbi qanda şəkərin kəskin azalmasıdır. Normal bir insanın yemək intervalları təxminən 4-5 saat olarkən, gizli diabetdə bu müddət 2 saata qədər azalır. Əgər xəstədə pre-diyabet varsa və normal yemək qrafiki ilə (4-5 saatdan bir) qida qəbul edirsə, onun şəkəri yemək vaxtı düşmüş ola bilər. Bu, xəstənin ya çox tez yeməsinə, ya da şiddətli şirniyyat istehlak etməsinə gətirib çıxarır.
Gizli diabet üçün risk faktorları hansılardır?
- Ailənin genetik faktoru
- Hipertoniya
- Hamiləlik zamanı şəkərli diabet
- Qidalanma
- Az hərəkətlilik
- Artıq çəki
Bu kimi amillər gizli diabet riskini üzə çıxarır. Risk qrupuna daxil olan şəxslərin müntəzəm olaraq qan şəkərinə nəzarət etmələri böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Gizli diabetin qarşısını almaq olarmı?
Pre-diabet qarşısı alına bilən bir problem olaraq görülür. Şəkərli diabet insulin ifrazının pozulduğu yerdə başlayır. Buna səbəb olan ən mühüm amillər bədəndə artıq yağ və orada toksinlərin yığılmasıdır.
Arıqlamaq, sağlam qidalanmaq və idmanla məşğul olmaq bu pozğunluqların qarşısını ala bilər. Ailədə şəkər xəstəliyi olan insanların bu vəziyyətə əlavə diqqət yetirmələri xüsusilə vacibdir.
Gizli diabetə necə diaqnoz qoymaq olar?
Şəkərli diabetin diaqnozu üçün nəzərə alınan amillər:
- Aclıq qan şəkəri
- Üç aylıq qan şəkəri dəyəri (Hemoglobin A1C)
- Diabet səbəbiylə orqan və toxuma zədələnməsinin olması.
- Aclıq Qan Şəkər Testi
- Ağızdan Qlükoza Tolerantlıq Testi (OGTT)
- Hemoglobin A1C Testi
Sağlam bir insanda aclıq qan şəkəri 70 ilə 100 mq/dl arasında dəyişir.
Diabet diaqnozu qoymaq üçün izlənməli olunan əlamətlər:
125 mq/dl-dən yuxarı aclıq qan şəkəri
- Yeməkdən sonra qan şəkərinin 200 mq/dl-dən yuxarı olması
- HbA1c dəyəri 6,5 mq/dl-dən yuxarıdır
- Gözlər, böyrəklər və sinir hüceyrələri kimi müxtəlif toxumaların diabetlə əlaqəli zədələnməsinin olması
Gizli şəkərdiaqnozu qoymaq üçün izlənməli olunan əlamətlər:
Bir insanın aclıq qan şəkəri 100 ilə 124 mq/dl aralığında ölçüldükdə qan şəkərinin pozulması qeyd edilir.
- Əgər şəxsin yeməkdən sonra qan şəkəri 140 ilə 199 mq/dl arasında olarsa, bu, pozulmuş qlükoza tolerantlığı deməkdir.
- HbA1c dəyərinin 5,5-6,4 arasında olduğu müşahidə edilən insanlarda qan şəkərinin 3 ay yüksək qalması hallarında pre-diyabetdən söhbət gedə bilər.
Pre-diabet diaqnozu qoyulmuş şəxslər potensial diabet xəstələridir. Ancaq bu vəziyyət uyğun müalicə və ehtiyat tədbirləri ilə aradan qaldırıla bilər. Ancaq şəkərli diabetə çevrilirsə, bu o deməkdir ki, xəstəliyin artıq geridönüşü yoxdur.
Şəkərin müalicəsi üsulları
Gizli diabeti necə müalicə etmək olar?
Pre-diabet diaqnozu qoyulmuş hallarda diabetin inkişafının qarşısını almaq üçün dərhal lazımi tədbirlər görülməlidir. Pre-diabet müalicəsinin əsas məqsədi insulinin normal fəaliyyətini təmin etməkdir. Bunun üçün ilk addım insulin müqavimətinə səbəb olan amilləri aradan qaldırmaqdır.
Bu məqamda nə etmək olar?
Sağlam və balanslı bir pəhriz yemək və karbohidratlı qidalardan uzaq durmaq lazımdır. Xəstəyə xas qidalanma proqramları dietoloqun nəzarəti altında formalaşmalıdır. Daha sonra mütəmadi olaraq məşq etməyə diqqət yetirilməlidir. Həmçinin bədənin ideal çəkidə olması təmin edilməlidir. Bədən kütləsi indeksi 18-25 aralığına çatmalıdır.
Unutmayın ki, mütləq şəkildə siqaret və spirt istehlakının qarşısı alınmalıdır.
Bu tədbirlərin kifayət etmədiyi hallarda, həkimin müşayiəti ilə birlikdə xəstəyə ağızdan diabetik dərmanlar da verilə bilər. Qan analizləri nəticəsində bu xəstəlik aşkarlanan şəxs gecikmədən həkimə müraciət etməlidir.
Diabet mütərəqqi bir proses olduğundan ilkin risk faktorlarından xəbərdar olmalı və risk altında olan şəxslər daha tez-tez həkim müayinələrindən keçməlidirlər.
Hamiləlik zamanı gizli şəkər
Hamiləlik dövründə hormonların dəyişməsi səbəbindən insulin müqaviməti inkişaf edir. Hormonal səbəblərdən yaranan şəkərli diabet hamiləlikdən əvvəl baş vermir, hamiləliklə gündəmə gəlir. Buna hestational diabet deyilir.
Hamiləlik dövründə gizli diabet müşahidə olunarsa, xəstəliyin təqibi və müalicəsi dərhal tətbiq edilməlidir. Gec olsa, müxtəlif sağlamlıq problemləri yarana bilər. Hamiləlik dövründə gizli şəkər izlənilməli və nəzarətdə saxlanılmalıdır.
Hamiləlik dövründə gizli şəkər testi hamilə qadına 50 qr qlükoza suyunun verilməsini və 1 saat sonra qan dəyərinin yoxlanılmasını əhatə edir. Gizli şəkərin mövcud olduğu hallarda hamilə üçün uyğun bir qidalanma proqramı yaradılmalıdır. Bəzi hallarda dərman müalicəsi də lazım ola bilər.
Bütün qeyd olunanları nəzərə alaraq özünüzdə hansısa əlaməti hiss edirsinizsə, vaxt itirmədən həkimə müraciət edib müayinə olmalısınız. Bu mövzuda Bialoji Təbabət Klinikasının peşəkar həkim kollektivi sizə yaxından kömək edəcəkdir.
Qnda Şəkərin Analizi ilə Bağlı Suallar
Şəkər xəstəliyinin əlamətləri nələrdir?
Şəkər xəstəliyinin əlamətləri arasında tez-tez sidiyə çıxma, daimi susuzluq hissi, həddindən artıq aclıq və gözlərdə bulanıqlıq kimi hallar müşahidə edilir. Bu əlamətlər həm 1-ci, həm də 2-ci tip şəkərli diabetin erkən xəbərçiləri ola bilər.
Şəkər xəstəliyinin ilkin əlamətləri hansılardır?
Şəkər xəstəliyinin ilkin əlamətləri bəzən fərq edilməz, lakin yorğunluq, yuxululuq, dəri dəyişiklikləri və ani çəki dəyişmələri bu mərhələdə diqqətə alınmalıdır. Bu cür şəkər xəstəliyinin ilkin əlamətləri vaxtında aşkarlandıqda xəstəliyin gedişi önlənə bilər.
3 aylıq şəkər analizi nə üçün vacibdir?
3 aylıq şəkər analizi, yəni HbA1c testi, son 2-3 ay ərzində qandakı şəkər səviyyəsini göstərir. Şəkər xəstəliyindən şübhələnilən hallarda 3 aylıq şəkər analizi diaqnozun qoyulması üçün etibarlı göstəricidir.
Seker xesteliyi neden yaranir?
Seker xesteliyi neden yaranir sualına cavab olaraq, əsas səbəblər arasında genetik meyllilik, qeyri-sağlam qidalanma, az hərəkətlilik və artıq çəki qeyd edilir. Bu faktorlar birlikdə insulinin düzgün işləməsinə mane olur və nəticədə şəkərli diabet inkişaf edə bilər.
Şeker xesteliyinin elametleri hansılardır?
Şeker xesteliyinin elametleri arasında susuzluq hissi, tez-tez sidiyə çıxma, gözlərin bulanıq görməsi və bədəndə yaraların gec sağalması əsas yer tutur. Bu elametler insanın gündəlik həyatına mənfi təsir göstərir və diqqətlə izlənilməlidir.
Şəkər analizi necə verilir?
Şəkər analizi necə verilir sualının cavabı sadədir: 8 saatlıq aclıqdan sonra verilən qan nümunəsi vasitəsilə aparılır. Aclıq qan şəkəri səviyyəsi və HbA1c göstəriciləri bu analiz nəticəsində müəyyən olunur.
Şəkər yükləmə testi necə həyata keçirilir?
Şəkər yükləmə testi, yəni OGTT, əvvəlcə aclıq vəziyyətində qan şəkərinin ölçülməsi ilə başlayır. Daha sonra şəxsə şəkərli maye içirilir və 2 saat sonra qan şəkəri yenidən ölçülür. Şəkər yükləmə testi bu baxımdan çox dəqiq bir diaqnostik metoddur.
Diabet əlamətləri hansılardır?
Diabet əlamətləri fərqli formalarda özünü göstərə bilər: halsızlıq, çəki itkisi, aclıq krizləri, dəri infeksiyaları və diqqət pozuntusu bu xəstəliyin əsas göstəricilərindəndir. Bu diabet əlamətləri tez-tez pre-diabet mərhələsində də görünür.
