Uşaqlıq Boynu Xərçəngi Nədir? Əməliyyatı Risklidir?

Uşaqlıq Boynu Xərçəngi Nədir? Əməliyyatı Risklidir?

Uşaqlıq boynu xərçəngi uşaqlıq boynu hüceyrələrinin anormal və nəzarətsiz böyüməsi nəticəsində inkişaf edən xərçəng növüdür. Qadınlar arasında ən çox rast gəlinən xərçənglərdən biri olan bu xərçəngin erkən mərhələdə görülən bəzi tədbirlərlə qismən qarşısı alına bilən xərçənglər arasındadır. Onun ilk əlamətləri, diaqnoz və müalicə üsulları xəstəliklə mübarizədə əhəmiyyətlidir.

Uşaqlıq boynu xərçəngi nədir?

Serviks tibb ədəbiyyatında bilindiyi kimi uşaqlığın altında yerləşən dar hissədir. Uşaqlıq boynu, həmçinin serviks olaraq da bilinir. Uşaqlıq boynu uşaqlığı vagina ilə birləşdirən hissədir. Doğuş zamanı nazikləşən və açılan uşaqlıq boynunun ən mühüm funksiyalarından biri uşaqlığı xarici infeksiyalardan qorumaqdır. Bu xərçəng orqanın hüceyrələrinin anormal və nəzarətsiz çoxalması nəticəsində yaranan xərçəngdir. O xərçəngin başladığı hüceyrədən asılı olaraq skuamoz hüceyrəli karsinoma və adenokarsinoma olmaqla iki alt sinifə bölünür. Skuamoz hüceyrəli karsinoma uşaqlıq boynunun xarici hissəsinin hüceyrələrində başlasa da, adenokarsinoma uşaqlıq boynu kanalındakı hüceyrələrdən əmələ gəlir.

Uşaqlıq boynu xərçənginə nə səbəb olur? 

Araşdırmalara görə bu xərçəngin ən çox yayılmış səbəbi insan papilloma virusunun (HPV) yaratdığı yoluxucu xəstəlikdir. Məlumdur ki, HPV-nin 100-dən çox növü var və HPV 16 və HPV 18 bütün dünyada bu vəziyyətin təxminən 70%-nə səbəb olur. İnsan papilloma virusu cinsi əlaqə yolu ilə ötürülən bir virus növüdür. Cinsi cəhətdən aktiv olan bir çox insan həyatlarının bir mərhələsində HPV ilə qarşılaşma riskinə malikdir. Ancaq sağlam immun sistemi olanlarda immun sistemi infeksiya ilə mübarizə aparır və infeksiya 1-2 il ərzində öz-özünə yox olur. 

Uşaqlıq boynu xərçəngin səbəbləri nələrdir?

Uzun müddət nəzarət altına alınmayan infeksiya zamanla serviksdə lezyonların əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Bu lezyonlar erkən diaqnoz qoyulub müalicə edilməzsə, gələcəkdə sözü gedən vəziyyətə səbəb ola bilər. HPV ilə yanaşı araşdırmalar göstərir ki, bəzi qadınlarda bu xərçəngin inkişaf riski daha yüksəkdir.

Onun əsas səbəbləri aşağıdakılardır:

• Birdən çox partnyorla cinsi əlaqədə olmaq
• Erkən yaşda ilk cinsi əlaqə təcrübəsi
• Qadının partnorunun daha çox partnyoru olması
• Siqaret çəkmək kimi zərərli vərdişlər
• İmmuniteti hər hansı bir səbəbdən aşağı düşənlər

Risk qrupuna aiddir:

• Yaxma testi nəticəsində anormal tapıntısı olanlar
• Tövsiyə olunan aralıqlarla Pap smear testi olmayan qadınlar
• HPV-yə yoluxmuş və ya əvvəllər HPV peyvəndi almamış qadınlar
• Doğuşa nəzarət həblərini uzun müddət istifadə edənlər

Yuxarıda göstərilənlərə əlavə olaraq, bəzi araşdırmalara görə, ailədə xərçəng xəstəliyi olan qadınlarda və üç və ya daha çox hamiləlik keçirmiş qadınlarda digər qadınlara nisbətən inkişaf riski daha yüksək ola bilər.

Uşaqlıq boynu xərçəngin əlamətləri hansılardır?

Bu vəziyyətin simptomları və müalicəsi xəstəliyin mərhələsindən asılı olaraq dəyişə bilər. Sözü gedən halın çox vaxt ilkin mərhələsində heç bir əlamət olmaya bilər. Mütəxəssislər xərçəngin mərhələsini təyin edərkən əvvəlcə şişin ölçüsünü və xərçəngin yarandığı nahiyədən başqa ərazilərə yayılıb-yayılmadığını araşdırırlar.

Bu çərçivədə xərçəngi 4 mərhələdə araşdırılır: 

1-ci mərhələdə olan vəziyyətdə uşaqlıq boynu hüceyrələrində yalnız mikroskopun köməyi ilə görünən xərçəng hüceyrələri var. Servikal xərçəngin ilk əlamətlərinə qanlı vaginal axıntı daxildir. Araşdırmalara görə onun erkən əlamətlərini aşağıdakı kimi sıralamaq olar:

• Cinsi əlaqədən sonra qanaxma
• Menopoz zamanı vaginal qanaxma
• İki menstruasiya arasında qanaxma
• Normaldan daha uzun sürən və ağrılı menstrual dövrlər
• Cinsi əlaqə zamanı 

Servikal xərçəngin son mərhələsinin simptomları nələrdir?

Bu problemin son mərhələsində olan 4-cü mərhələdə xərçəng hüceyrələrinin bədənin digər hissələrinə yayıldığı görülür. Buna görə də xərçəngin daha inkişaf etmiş mərhələlərində yuxarıda sadalananlara əlavə olaraq digər simptomlar da yarana bilər. Məsələn, onun 4-cü mərhələ əlamətləri arasında ən əsas bel ağrıları gəlir.

İnkişaf etmiş vəziyyətin əsas simptomları aşağıdakılardır: 

• Ağrı kəsicilərlə idarə oluna bilməyən bel və bel ağrıları
• Yorğunluq və tükənmişlik hissi
• İdrar etməkdə çətinlik
• Sidik və nəcis nəzarətinin itirilməsi
• Ayaqlarda və topuqlarda şişlik, ağrılar
• İştahsızlıq və səbəbi məlum olmayan kilo itkisi

Uşaqlıq boynu xərçəngə necə diaqnoz qoyulur?

Digər xərçənglərdə olduğu kimi bunun da müalicəsində də erkən diaqnoz vacibdir. Bu gün bir çox tibb müəssisələrində müntəzəm müayinənin bir hissəsi kimi xərçəngin də skrininq proqramları var. Bu müayinənin ən vacib mərhələlərindən biri Pap Smear testidir. Bu test sayəsində öz sahəsində mütəxəssis olan ginekoloqlar HPV-nin uşaqlıq boynunda hüceyrə dəyişikliyinin olub olmadığını araşdıra bilirlər. Elm adamları ilk Pap testini 21 yaşında etməyi və sonraki illərdə də təkrar etməyi tövsiyə edir. 30-65 yaş arası qadınlar üçün ümumiyyətlə hər 5 ildən bir smear testinin aparılması tövsiyə olunur.

Hamiləlik zamanı uşaqlıq boynu xərçəngin diaqnozu necədir? 

Qadınların hamiləlik zamanı bu xərçəngin əlamətlərini yaşamaq riski də var. Bu səbəbdən hamiləliyi planlaşdıran qadınların hamiləlikdən əvvəl skrininq testlərinin olması hamiləlik zamanı yarana biləcək risklərin qarşısını almağa kömək edə bilər. Mütəxəssislər skrininq testi nəticəsində anormal nəticələrlə qarşılaşarsa və/yaxud vaginal qanaxma kimi simptomlar varsa, əlavə testlərdən istifadə oluna bilər. Biopsiya (nümunənin çıxarılması) və kolposkopiya (kolposkop adlı cihazla uşaqlıq boynuna baxmaq) kimi diaqnostik prosedurlar onun diaqnozuna kömək edə bilər. Bu müayinələr nəticəsində xəstədə servikal xərçəng olduğu təsdiq olunarsa, xərçəngin mərhələsini təyin etmək üçün kompüter tomoqrafiyası kimi görüntüləmə üsullarından istifadə edilə bilər.

Servikal xərçəng müalicəsi hansı üsullarladır?

Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulan hallarda çox vaxt cərrahi üsullarla şişin çıxarılması ilə müsbət nəticələr əldə edilə bilər. Lakin bu xərçəngin inkişaf etmiş mərhələsində uşaqlığın bütün və ya bir hissəsinin çıxarılması lazım ola bilər. Bundan əlavə, digər xərçənglərdə olduğu kimi bunun müalicəsində də kimyaterapiya, radioterapiya kimi müalicə prosedurlarından istifadə edilə bilər.

Uşaqlıq boynu xərçəngin qarşısını almaq olarmı?

Bəzi ehtiyat tədbirlərinin görülməsi sevrikal xərçəngdən qorunmağa kömək edə bilər. Buna uyğun olaraq bu xərçəngin qarşısını almağa kömək edə biləcək bəzi tədbirlər bunlardır:

• Ginekoloq və doğum həkimlərinin tövsiyələri istiqamətində HPV peyvəndi almaq
• Cinsi əlaqə zamanı prezervativdən istifadə etmək
• Siqaret çəkmək kimi zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq
• Partnyor sayını məhdudlaşdırmaq

Bu vəziyyət çox ciddi xəstəlikdir. Qadınların ən çox verdiyi sualları aşağıda cavablayaraq bu xəstəliklə maraqlananlara ətraflı məlumat verəcəyik.

Servikal xərçəngdə ən çox müşahidə olunan əlamətləri hansılardır?

• Bu xərçəngin ən çox müşahidə olunan əlamətləri cinsi əlaqə zamanı çanaq nahiyəsində ağrı, əlaqədən sonra qanaxma və menstruasiyanın normaldan uzun sürməsi servikal xərçəngin ən əhəmiyyətli üç əlaməti arasında sayıla bilər. 

Uşaqlıq boynu xərçəngin irəli səviyyəli mərhələsinin əlamətləri nələrdir?

• İrəli mərhələdə bu vəziyyət bel və bel ağrısı, sidik və nəcis tutmama, ayaq ağrısı, ayaq və topuqda şişlik kimi əlamətlər müşahidə oluna bilər.

Bakirə qızlarda bu xərçəngin əlamətləri hansılardır?

• Onun ən mühüm səbəbi cinsi yolla keçən HPV infeksiyası olduğundan bakirə qızlarda bu vəziyyətin riski olduqca aşağıdır. Ancaq HPV yalnız vaginal yolla ötürülmür. Ağızdan və ya anal yoluxma riskinin olduğunu nəzərə alaraq, vaginal axıntı və uzun menstruasiya kimi əlamətlər göstərən bakirə qadınların gecikmədən mütəxəssis ginekoloq həkimə müraciət etmələri vacibdir.

Hamiləlik zamanı servikal xərçəngin əlamətləri hansılardır?

• Hamiləlik dövründə baş verən hər hansı bir vaginal qanaxma vacibdir və yaxından izlənilməlidir. Bu səbəblə körpə gözləyən qadınlar hamiləlik zamanı qanaxma ilə qarşılaşdıqda həkimə məlumat vermələri tövsiyə olunur.

Uşaqlıq boynu xərçənginə qarşı peyvənd varmı?

• Ona qarşı peyvənd xərçəngə səbəb olan insan papillomavirusu (HPV) infeksiyalarından qorunmaq üçün istifadə edilən peyvənddir. HPV-yə qarşı toxunulmazlığı təmin etməklə bu peyvənd bu vəziyyətin, həmçinin genital ziyillərin və bəzi digər xərçəng növlərinin qarşısını almağa kömək edə bilər. Peyvənd ümumiyyətlə HPV-dən qorunmaq üçün gənc qızlar və gənc oğlanlar üçün tövsiyə olunur.