Boyunda Fəqərəarası Disk Zədəsi Nədir? Hansı Riskləri Var?
Boyundakı fəqərəarası disk zədəsi onurğanın boyun nahiyəsində fəqərələri dəstəkləyən disklərin zədələnməsinə və degenerasiyasına aiddir. Sərt xarici təbəqədən və gelə bənzər daxili maddədən ibarət olan bu disklər onurğanın elastikliyinə imkan yaradır və amortizator rolunu oynayır. Boyun diskinin zədələnməsinin ümumi səbəbləri arasında qocalma, zəif duruş və travma daxildir ki, bu da lokallaşdırılmış ağrı, sərtlik və potensial sinir sıxılması kimi simptomlarla nəticələnir.
Bəs zədələnmə necə olur, hansı səbəblər təkan verir? Bu məqalədə həmin amillər, onların təsirləri və müalicəsi haqqında danışacağıq.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin səbəbləri nələrdir?
- Degenerasiya
- Disk yırtığı
- Düzgün olmayan duruş
- Travma və ya yaralanma
- Genetika
- Siqaret çəkmək
- Piylənmə
- Aktiv olmamaq
- Tibbi şərtlər
Degenerasiya. Zamanla fəqərəarası disklər yaşlanma prosesinin bir hissəsi kimi təbii olaraq degenerasiyaya uğrayır. Bu degenerasiya diskin şoku udmaq və elastikliyi təmin etmək qabiliyyətinin azalmasına səbəb olur.
Disk yırtığı. Sürüşmüş və ya yırtılmış disk olaraq da bilinən bu hal diskin daxili, geləbənzər maddəsinin (nüvə pulposus) xarici təbəqədən (annulus fibrosus) çıxdıqda meydana gəlir. Bu, yaxınlıqdakı sinirləri qıcıqlandıra və ağrı, uyuşma və ya zəifliyə səbəb ola bilir.
Düzgün olmayan duruş. Yanlış duruş, xüsusilə uzun müddət oturarkən və ya boyunu qeyri-təbii vəziyyətdə tutarkən fəqərəarası disklərdə artan stresə səbəb ola bilir. Bu, aşınmanı sürətləndirə bilər.
Travma və ya yaralanma. Avtomobil qəzası və ya yıxılma kimi ani travmalar da bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Zərbə bəzi hallarda yırtıq və digər struktur zədələnməsi ilə nəticələnir.
Genetika. Genetik faktorlar fəqərəarası disklərin möhkəmliyini və bütövlüyünü müəyyən etməkdə rol oynayır. Bəzi insanlar genetik olaraq disk degenerasiyasına və ya onurğa ilə əlaqəli digər problemlərə meylli olurlar.
Siqaretçəkmək. Siqaret çəkmək sürətlənmiş disk degenerasiyası ilə əlaqələndirilir. Tütünün tərkibindəki kimyəvi maddələr disklərə qan tədarükünə təsir göstərərək onların əsas qida maddələrini qəbul etmə və sağalma qabiliyyətini azalda bilər.
Piylənmə. Həddindən artıq bədən çəkisi onurğaya yükü artırır, bu da fəqərəarası disklərin aşınmasına səbəb olur. Bu, degenerasiyaya və disklə əlaqəli digər problemlərə kömək edir.
Aktiv olmamaq. Mütəmadi olaraq aktiv olmayanda, idman hərəkətləri etməyəndə boyun və onurğa ətrafındakı zəif əzələlər adekvat dəstək verə bilmir. Daimi məşq onurğa sütununu dəstəkləyən əzələlərin gücünü və elastikliyini qorumağa kömək edir.
Tibbi şərtlər. Artrit və ya iltihablı xəstəliklər kimi bəzi tibbi vəziyyətlər onurğaya təsir edə bilər və bu da özlüyündə disk zədələnməsinə təkan verir.
Bu amillər bir-birinə bağlıdır və hər bir insanın həyat tərzi, genetik və ətraf mühit faktorlarının birləşməsinə görə disk zədələnə bilir. Bundan əlavə, bəzi insanlarda heç bir aydın səbəb olmadan da bu hal ilə qarşılaşmaq mümkündür. Davamlı boyun ağrısı və ya narahatlıq yaşayırsınızsa, dəqiq diaqnoz və müvafiq müalicə üçün həkimlə məsləhətləşmək məsləhətdir.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin simptomları nələrdir?
- Boyun ağrısı
- Yayılan ağrı
- Uyuşma və qıcıqlanma
- Zəiflik
- Sərtlik
- Baş ağrıları
- Reflekslərdə dəyişikliklər
- İncə motor bacarıqlarında çətinlik
- Hərəkət zamanı ağrı
- Fəaliyyətlərlə artan ağrı
- Əzələ spazmları
Boyun ağrısı. Boyunda davamlı və ya müəyyən aralıqla baş verən ağrı ümumi bir simptomdur.
Yayılan ağrı. Ağrı çiyinlərə, qollara və hətta əllərə yayıla bilir. Bu, disk yırtığı, sinirlərin qıcıqlanması və ya sıxılması ilə əlaqədardır.
Uyuşma və qıcıqlanma. Disklərin zədələnməsi sinirlərin sıxılmasına səbəb ola bilir, nəticədə qollarda, əllərdə və barmaqlarda uyuşma və qıcıqlanma hissi yaranır.
Zəiflik. Sinir sıxılması səbəbindən qollarda və əllərdə əzələlər zəifləyir. Bu, bir əşyanı tutma gücünə və koordinasiyaya təsir edir.
Sərtlik. Boyun sərtləşə bilir ki, bu da başı rahat şəkildə hərəkət etdirməyi və ya çevirməyi çətinləşdirir.
Baş ağrıları. Disklə əlaqəli gərginlik baş ağrılarına təkab verir. Burada ağrı boyundan başlayır və başın üzərinə doğru yayılır.
Reflekslərdə dəyişikliklər. Xüsusilə refleks yollarına təsir edən sinir sıxılması olduqda reflekslər azala və ya dəyişə bilər.
İncə motor bacarıqlarında çətinlik. İncə motor bacarıqlarını idarə edən sinirlər təsirlənirsə, fərdlər köynəyi düymələmək kimi dəqiqlik tələb edən tapşırıqları yerinə yetirməkdə çətinlik çəkə bilir.
Hərəkət zamanı ağrı. Bəzi hərəkətlər, xüsusən də boyun əyilməsi ilə əlaqəli olanlar ağrıları gücləndirə bilir.
Fəaliyyətlərlə artan ağrı. Uzun müddətli oturma və ya boynu gərginləşdirən fəaliyyətlər və ya mövqelər simptomları ağırlaşdıra bilər.
Əzələ spazmları. Boyun ətrafındakı əzələlər zədə və ya qıcıqlanmaya cavab olaraq qoruyucu mexanizm kimi spazmlara düşə bilir.
Bu simptomlar boyunla əlaqəli digər şərtlərlə üst-üstə düşə bilər və dəqiq diaqnoz üçün həkim tərəfindən hərtərəfli tibbi qiymətləndirmə lazımdır. Davamlı və ya şiddətli boyun ağrısı və ya nevroloji narahatlıqla hiss edirsinizsə, dərhal həkimə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur. Müalicə variantları fiziki terapiya, ağrının idarə edilməsi və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə kimi konservativ tədbirləri əhatə edir.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin təsiri qalıcıdırmı?
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsi fərdlər arasında geniş şəkildə fərqlənə bilər və təsirlərin qalıcı olub-olmaması bir neçə faktordan asılıdır. Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin təsir qalıcılığı haqda məlumat aşağdakılardır:
- Zədənin ağırlığı
- Müalicəyə cavab.
- Fərdi amillər.
- Həyat tərzi dəyişiklikləri
- Müalicə planlarına uyğunluq
- Reabilitasiya və fizioterapiya
- Təkrarlanma riski
Müalicəyə cavab. Tez və düzgün müalicə nəticəyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Ağrının idarə edilməsi və həyat tərzinin dəyişdirilməsi kimi konservativ tədbirlər simptomları aradan qaldırmaq və sağalmanı təşviq etməkdə təsirli olur. Ağır hallarda cərrahi müdaxilə tövsiyə olur.
Fərdi amillər. Yaş, ümumi sağlamlıq və daha öncə də yaşanmış bu kimi vəziyyətlər bədənin bərpa qabiliyyətinə təsir göstərə bilir. Daha gənc yaşlarda olan pasiyentlər daha yaxşı müalicə potensialına malik olur, yaşlı və ya ciddi sağlamlıq problemləri olanlar isə daha davamlı təsirlərlə qarşılaşır.
Həyat tərzi dəyişiklikləri. Müsbət həyat tərzi dəyişiklikləri, o cümlədən duruşun yaxşılaşdırılması, müntəzəm məşqlə məşğul olmaq və sağlam çəki saxlamaq artan zərərin qarşısını almağa və qalıcılığı aradan qaldırmağa kömək edir.
Müalicə planlarına uyğunluq. Məşq və dərmanlar da daxil olmaqla təyin edilmiş müalicə planlarına ardıcıl riayət etmək bərpa prosesinə təsir göstərir. Tövsiyə olunan qaydalara əməl edilməməsi isə bərpa prosesini yavaşladır.
Reabilitasiya və fizioterapiya. Reabilitasiya və fiziki terapiya ilə məşğul olmaq boyun əzələlərini gücləndirmək, elastikliyi artırmaq və gələcək xəsarətlərin qarşısını almaq üçün çox vacibdir. Daimi məşq və məqsədyönlü müalicələr daha yaxşı və uzunmüddətli nəticəyə kömək edir.
Təkrarlanma riski. Fəqərəarası disk zədələnməsi ilə üzləşmiş şəxslər, xüsusən də əsas faktorlar nəzərə alınmazsa, gələcəkdə eyni halın baş verməsinə daha həssas olur. Təkrarlanmanın qarşısını almaq üçün qabaqlayıcı tədbirlər uzunmüddətli təsirə təkan verir.
Siz də bu vəziyyətdən şübhələnirsinizsə və ya davamlı simptomlar yaşayırsınızsa, hərtərəfli qiymətləndirmə üçün həkimlə məsləhətləşmək çox vacibdir. Erkən diaqnoz və müvafiq idarəetmə nəticələri optimallaşdırmaq və uzunmüddətli təsir riskini minimuma endirmək üçün açardır. Həkim disk zədəsinin spesifik təbiətinə və ümumi sağlamlığınıza əsaslanaraq fərdi müalicə planı tövsiyə edir.
Boyunda fəqəarası disk zədələnməsi riskləri nələrdir?
Bu vəziyyət insanlarda müxtəlif risklər yaradır və bu risklərin şiddəti fəsadların olması və vəziyyətin nə qədər yaxşı olması kimi amillərdən asılıdır.Boyundakı fəqərəarası disk zədəsinin riskləri bunlardır:
- Radikulopatiya
- Xroniki ağrı
- Zehni sağlamlığa təsir
- Təkrarlanma riski
- Sinir sıxılmasında fəsadlar
- Gündəlik fəaliyyətə təsir
Xroniki ağrı. Bu vəziyyət xroniki boyun ağrılarına səbəb ola bilər ki, bu da düzgün idarə olunmasa, uzun müddət davam edə bilir.
Zehni sağlamlığa təsir. Xroniki ağrı və fiziki məhdudiyyətlər emosional sıxıntı, narahatlıq və depressiyaya təkan verir.
Təkrarlanma riski. Anamnezində intervertebral disk yaralanması olan şəxslərin gələcəkdə də bu halı yaşamaq riski daha yüksək ola bilər, xüsusən də əsas amillər həll olunmasa.
Sinir sıxılmasında fəsadlar. Uzunmüddətli sinir sıxılması əzələ atrofiyası, sensasiya itkisi və təsirlənmiş ərazilərdə motor funksiyasının itirilməsi kimi daha ağır fəsadlara səbəb olur.
Gündəlik fəaliyyətə təsir. Disk zədələri, özünə qulluq, hərəkətlilik, əmək və gündəlik fəaliyyətləri yerinə yetirmək qabiliyyətinə mane ola bilir.
Təcili və müvafiq tibbi müdaxilə, müalicə planlarına riayət etmək və həyat tərzi dəyişiklikləri bu riskləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq və ümumi nəticələrin yaxşılaşdırılması mümkündür. Boyundakı bir disk zədəsi və ya davamlı simptomlar yaşayırsınızsa, hərtərəfli qiymətləndirmə və fərdi müalicə tövsiyələri üçün həkimlə məsləhətləşin.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin qarşısını necə almaq olar?
Genetika və qocalma kimi boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinə səbəb olan bəzi amillər bizim nəzarətimizdən kənarda olsa da, disk zədələnməsi riskinin qarşısını almağa və ya minimuma endirməyə kömək edə biləcək bir neçə həyat tərzi dəyişikliyi var.Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin qarşısının alınması üçün amillər bunlardır:
- Duruşa daima diqqət edin
- Daimi məşq edin
- Düzgün bədən mexanikasından istifadə edin
- Sağlam çəkiyə nəzarət edin
- Maye qəbulunu tənzimləyin
- Siqareti tərgidin
- Fasilə verin
- Düzgün yastıq və döşəklərdən istifadə edin
- Stresi idarə edin
- Təkrarlanan gərginlikdən çəkinin
Daimi məşq edin. Onurğa sütununu dəstəkləyən əzələləri gücləndirmək üçün müntəzəm boyun və çiyin məşqləri ilə məşğul olun. Əsas gücləndirici məşqlər kimi ümumi onurğa sağlamlığını təşviq edən fəaliyyətləri daxil edin.
Düzgün bədən mexanikasından istifadə edin. Ağır əşyaları qaldırarkən onu oturaraq yerdən götürün, belinizi əyərək deyil. Həmçinin həmin əşyanı bədəninizə yaxın saxlayaraq daşıyın.
Sağlam çəkiyə nəzarət edin. Həddindən artıq bədən çəkisi onurğaya yükü artıra bilir. Sağlam bir çəki saxlamaq fəqərəarası disklər üzərində stressi azalda bilir.
Maye qəbulunu tənzimləyin. Düzgün maye qəbulu disklərin şoku udmaq və elastikliyini qorumaq qabiliyyətini dəstəkləyir.
Siqareti tərgidin. Siqaret çəkmək sürətlənmiş disk degenerasiyası ilə əlaqəlidir. Siqareti tərgitmək onurğanın ümumi sağlamlığına fayda verir.
Fasilə verin. İşiniz uzun müddət oturmaq və ya kompüterlə işləməkdən ibarətdirsə, ayağa qalxmaq, uzanmaq və mövqeləri dəyişdirmək üçün müntəzəm fasilələr verin.
Düzgün yastıq və döşəklərdən istifadə edin. Boyun və onurğa üçün adekvat dəstək verən yastıq və döşəkləri seçin.
Stresi idarə edin. Xroniki stres əzələ gərginliyinə və zəif duruşa kömək edir. Meditasiya, dərin nəfəs alma və ya yoqa kimi stressi azaldan fəaliyyətlərlə məşğul olun.
Təkrarlanan gərginlikdən çəkinin. Əgər işiniz və ya fəaliyyətiniz boynunuzu gərginləşdirən təkrarlanan hərəkətləri əhatə edirsə, həddindən artıq yüklənmə yaralanma riskini azaltmaq üçün fasilələr verin və fəaliyyətlərinizi dəyişdirin.
Müntəzəm sağlamlıq müayinələri. Ortaya çıxan hansısa onurğa problemlərini izləmək və həll etmək üçün müntəzəm olaraq həkim müayinəsində olmaq tövsiyə olunur.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsinin diaqnozu necə qoyulur?
Boyunda fəqərəarası disk zərərinin diaqnozu adətən klinik qiymətləndirmə, tibbi tarixçə və diaqnostik görüntü tədqiqatları birləşməsinin birləşməsini əhatə edir.
Boyundakı fəqərəarası disk zədəsinin diaqnozu aşağdakı kimi aparılır:
Tibbi tarixçə. Həkim, ətraflı tibbi tarixçə, o cümlədən başlanğıc müddəti, boyun ağrısı və ya əlaqəli simptomların xüsusiyyətləri haqqında məlumatları soruşur. Yaşanmış hansısa xəsarət, ağrıları daha da ağırlaşdıran fəaliyyətlər, uyuşma və zəiflik kimi əlaqəli simptomların mövcudluğunu soruşur.
Fiziki müayinə. Boyun hərəkətliliyini, əzələ gücünü, reflekslər və sinir sıxılmasının əlamətlərini qiymətləndirmək üçün hərtərəfli fiziki müayinə aparılır. Həkim simptomları təhrik etmək və ya yüngülləşdirmək üçün xüsusi müayinələr edir.
Nevroloji müayinə. Nevroloji müayinə əsəblərin funksiyasını boyun və yuxarı ekstremitələrdə qiymətləndirməyə kömək edir. Buraya test sensasiyası, əzələ gücü, reflekslər və koordinasiya daxildir.
Görüntü tədqiqatları. Onurğanın quruluşunu görüntüləmək və hər hansı bir anormallıqları müəyyən etmək üçün tez-tez aşağdakı diaqnostik görüntü üsullarından istifadə olunur:
- X-şüaları: sümüklü quruluşların ətraflı görüntülərini təmin edir və artrit və ya sınıqlar kimi halları müəyyənləşdirməyə kömək edir.
- Maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT). Fəqərəarası disklər, sinir və onurğa beyni də daxil olmaqla yumşaq toxumaların ətraflı şəkillərini təklif edir. Disk yırtıqları və digər yumşaq toxuma anormallıqlarını görüntüləmək üçün xüsusilə istifadə edilir.
- Kompüter tomoqrafiyası (CT): Onurğanın ətraflı skan edilməsini təmin edərək hansısa anormallıq və disklə əlaqəli problemlərin müəyyənləşməsinə kömək olur.
Elektrodiaqnostik testlər. Əzələlərin və sinirlərin elektrik fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün elektroromsiya (EMG) və sinir keçiriciliyi tədqiqatları aparılır. Bu testlər sinir sıxılmasına və zərərin dərəcəsini qiymətləndirməyə kömək edir.
Diskoqrafiya (diskqram). Bəzi hallarda strukturları qiymətləndirmək və problemin harada olduğunu müəyyənləşdirmək üçün bir və ya daha çox fəqərəarası disklərə inyeksiyon vurmağı əhatə edən bu üsuldan istifadə olunur.
Laboratoriya testləri. Qan testləri ümumiyyətlə fəqərəarası disk zərərini diaqnoz etmək üçün istifadə edilmir, ancaq digər şərtləri istisna etmək və ya iltihabi işarələri qiymətləndirmək üçün tövsiyə olnur.
Effektiv bir müalicə planının inkişafı üçün dəqiq diaqnoz vacibdir. Boyundakı fəqərəarası disk zərərindən şübhələnirsinizsə və ya davamlı boyun ağrısı və əlaqəli simptomları yaşayırsınızsa, həkimlə məsləhətləşmək vacibdir. Həkim hərtərəfli bir qiymətləndirmə edir və simptomlarınızın səbəbini müəyyənləşdirmək üçün lazımi testləri tövsiyə edir və müvafiq müalicə planı hazırlayır.
Boyunda fəqərəarası disk zədələnməsininin tibbi müalicə üsulları nələrdir?
Boyundakı fəqərəarası disk zərərinin müalicəsi, vəziyyətin şiddətindən, konkret simptomlar və fərdi amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Boyundakı fəqərəarası disk zərərinin müalicəsi üsulları aşağdakılardır:
- İsti və ya soyuq tətbiqi
- Epidural steroid inyeksiyaları
- Dərman qəbulu
- Cərrahi müdaxilə
- İnteqrativ yanaşma
Epidural steroid inyeksiyaları. Şiddətli ağrı və iltihab hallarında epidural steroid inyeksiyası iltihab əleyhinə dərman qəbul etmək üçün müvəqqəti relyef təmin edərək birbaşa təsirlənmiş əraziyə çatmaq üçün tətbiq edilir. Lakin bunu davamlı etdikdə fəqərələrdə osteoporoz, yəni sümük əriməsi başlayır bu da gələcəkdə daha pis proqnozla nəticələnir.
Dərman qəbulu. Simptomlardan asılı olaraq ağrı kəsiciləri, iltihab əleyhinə dərmanlar və ya əzələni sakitləşdirən dərmanlar təyin edilə bilər.
Cərrahi müdaxilə. Yuxarıdakı müalicələrin təsirli olmadığı hallarda və ya ağır simptomlara səbəb olan əhəmiyyətli sinir sıxılması olduqda cərrahi seçimlər nəzərə alınır. Ümumi cərrahi prosedurlara diskektomiya (zədələnmiş diskin çıxarılması) və ya onurğa qaynaşması daxildir.
Boyundakı fəqərəarası disk zərərindən şübhələnirsinizsə və ya davamlı simptomlar yaşayırsınızsa, hərtərəfli qiymətləndirmə və fərdi müalicə tövsiyələri üçün həkimlə məsləhətləşin.
İnteqrativ yanaşma. Boyun fəqərələrin disk yırtıqları zamanı inteqrativ yanaşma zamanı xəstənin ağrısını və həmin nahiyyədə olan ödemi götürmək məqsədilə bioloji aktiv nöqtələrə tərkibi kollagen və ya təbii tərkibli olan preparatlar yeridilir. əlavə olaraq ehtiyac olarsa akupunkturadanda istifadə edilir. Boyun fəqərələrinin degenerativ xəstəlikləri zamanı fizioterapiya və reabilitasiya müalicənin effektivliyini artırmaq üçün yanaşı aparılır.
