İştahsızlık Neden Olur? İştahsızlığın Riskleri Nelerdir?

Tüm yaş gruplarında görülebilen ve birçoğunun iştahsızlık olarak adlandırdığı durum, aç kalmama hali olarak değerlendirilebilir. Yemek isteğinin olmaması, temel kalori ihtiyacının azalması, yeme fobisi veya yeme seçiciliği gibi de tanımlanabilecek bu beslenme alışkanlığına özellikle bebeklerde ve çocuklarda daha sık rastlanır. Beslenme davranışındaki bozukluğun sebebi psikolojik veya fizyolojik olabilir. İştahsızlığın sebebinin belirlenmesi tedavinin ilk adımı olarak kabul edilir. İştahsızlık, yemekten kaçınma, kilo kaybı, vücut kitle indeksinin kötüleşmesi, halsizlik, yorgunluk, cilt kuruluğu ve adet görülmemesi gibi belirtilerle kendini gösterir. İştahsızlığın (anoreksiyanın) nedenlerini ele almadan önce, iştahsızlığın ne olduğunu anlamak önemlidir.

İştahsızlık Nedir?

Klinik olarak iştah azalması, günlük gıda alımının azalması ile karakterize edilir. Herkesin hayatının bir döneminde yaşadığı bu durum, genellikle soğuk algınlığı, mide ve sindirim problemleri, bağırsak ve karaciğer hastalıklarından sonra ortaya çıkar. Ancak fizyolojik ve psikolojik sebeplerle de meydana gelebilir.

                                                       

Günlük kalori alımının azalması iştahsızlık olarak tanımlanır ve bu, insanın kendini daha yorgun, bitkin ve endişeli hissetmesine neden olur. Ayrıca, organizma beslenme yoluyla gerekli olan vitamin ve mineralleri yeterince alamadığı için bağışıklık sistemi zayıflar ve bu sebeple insan birçok farklı hastalığa kolayca yakalanabilir. Bebeklerde ve çocuklarda yetişkinlere göre daha sık görülen iştahsızlık birçok durumda aile içi çatışma ve okul ortamı gibi psikolojik sebeplerden kaynaklanabilir. Bu durum çocuklarda boğaz ağrısı, idrar yolu enfeksiyonu ve alerji gibi hastalıklardan sonra ortaya çıkabilir. Bebeklerde 8-9 aylıktan itibaren 2 yaşına kadar veya okul yaşına kadar devam edebilir. Bu durum genellikle diş çıkarma, sütten katı gıdaya geçiş gibi nedenlerden kaynaklanır. Ayrıca, demir eksikliği anemisi ve çinko eksikliği de bebeklerde ve çocuklarda iştahsızlığın nedenlerinden biridir.

Yetişkinlerde Görülen İştahsızlığın Nedenleri Nelerdir?

Yetişkinlerde görülen iştahsızlık birçok durumda fizyolojik sebeplerden kaynaklanır. İnsanın iştahının azalmasına neden olan fizyolojik sebepler arasında kronik enfeksiyonlar, malabsorpsiyon olarak tanımlanan sindirim bozuklukları, gastroözofageal reflü, kistik fibroz, konjenital kalp hastalıkları ve nörolojik hastalıklar bulunur. Vücudun hormonal dengesini düzenleyen endokrin sistemlerle ilgili bozukluklar da bu durumla doğrudan ilişkili olabilir. Mideden salgılanan ve iştahı artırıcı etkiye sahip Ghrelin hormonunun seviyesinin çeşitli sebeplerle düşmesi de iştahsızlığa neden olabilir.

Bununla birlikte, yetişkinlerde ve çocuklarda yutma güçlüğü olarak tanımlanan disfaji, ağrıya neden olur ve bu durum iştahsızlıkla sonuçlanır.
Ayrıca, migren atakları sırasında bulantı ve kusmaya neden olduğunda insanların yemek istemeyebilir. İştahsızlık, tüm kanser türlerinde gözlemlenebilir. Radyasyon ve kemoterapiye bağlı kusma, yiyeceklerin tad ve kokusunun değişmesi gibi şikayetler de iştahsızlığa neden olabilir.
Tedavi ile kontrol altına alınmadığında besin yetersizliğine neden olan bir diğer faktör de diyabettir. İrritabl bağırsak sendromundan kaynaklanan ishal, kabızlık ve şişkinlik de insanın beslenmesini olumsuz etkileyebilir.

Bütün bunlara ek olarak, stres ve kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak da iştahsızlık ortaya çıkabilir.

Hamilelik Zamanı İştahsızlık Riskli midir?

Hamilelik döneminde iştahsızlık, özellikle birinci trimesterde, yani hamileliğin ilk üç ayında sıkça görülür. Annenin vücudundaki hormonal ve fiziksel değişiklikler nedeniyle iştahsızlık tamamen normaldir. Ayrıca, bu dönemde hamileliğin belirtilerinden olan kabızlık, mide bulantısı ve kusma da iştahsızlığa neden olabilir. Hamilelik döneminde iştahsızlığı önlemek için aşırı yağlı gıda tüketiminden kaçınmak, atıştırmalık sayısını artırmak ve kısa yürüyüşler gibi fiziksel aktivitelerle meşgul olmak önerilir. Hamilelik döneminde görülen iştahsızlık, genellikle ilk trimestrin sonunda kaybolur.

Bebeklerde İştahsızlık Neden Olur?

Bebeklerde iştahsızlık birçok durumda bebeğin gelişimini etkileyebilecek seviyede olabilir. Böyle durumlarda doktor, anneden bebekle ilgili 3 günlük bir beslenme kaydı tutmasını isteyebilir. Eğer çocuğun gerçekten de iştahı yoksa ve doğru şekilde beslenmiyorsa, gerekli önlemler alınır. Bebeklerde iştahsızlık çoğunlukla anne sütünden katı gıdaya geçiş sırasında meydana gelir. Diş çıkarma da iştahsızlığa neden olan başlıca etkenlerdendir. Ayrıca, bir yaşından sonra büyümenin göreceli yavaşlaması, gıda ihtiyacının azalmasına neden olur.

Yetişkinlerde olduğu gibi, demir eksikliği de bebeklerde iştahsızlığa neden olabilir. İdrar yolları, bağırsak, üst solunum yolları ve grip enfeksiyonları da nedenler arasında yer alır.

Unutulmamalıdır ki, bebeğin 3 haftadan fazla düzgün beslenmemesi tüberküloz, reflü, böbrek, kalp ve karaciğer hastalıkları gibi sebeplere bağlı olabilir.

Çocuklarda İştahsızlığın Sebebi Nedir?

Çocuklarda iştahsızlık daha çok idrar yolu enfeksiyonları, kulak, burun, boğaz ağrıları ile gözlemlenir. Yutma güçlüğüne neden olan hastalıklar, çocuğun beslenmeyi reddetmesine yol açar. Gastroözofageal reflü gibi sindirim sistemi problemleri de çocuklarda iştahsızlığa neden olan faktörler arasındadır.

Çinko eksikliğinin belirtilerinden biri olan iştahsızlık, çocuklar arasında çok yaygın bir durumdur. Çinkonun çocukların gelişiminde önemli bir yeri olduğu için iştahsızlık şikayetiyle doktora başvurulduğunda serum çinko seviyesi kontrol edilir.
Çocuklarda fiziksel hastalıkların yanı sıra psikolojik faktörler de iştahsızlığa neden olabilir. Aile içi veya sosyal çevrede oluşan problemler çocuğun yemeklere karşı aşırı seçici davranmasına neden olabilir. Ancak bilinmelidir ki, bazen çocuğun yemekten reddetmesi anneye karşı bir tepki, öfke veya aileye kendini bir birey olarak ispatlama çabası olabilir.

Çocuğu aç olduğunda değil, ebeveynin belirlediği zamanda yemeye zorlamak, ayrıca dikkatini dağıtarak örneğin video izleyerek veya telefon kullanarak beslemek çocuklarda iştahsızlığa neden olabilir. Ayrıca, meyve ve besin değeri olmayan atıştırmalıklar (cips, çikolata vb.), ayrıca süt, meyve suyu ve gazlı içecekler yemek vaktinden önce kullanılmamalıdır. Bütün bunlarla birlikte, unutmayın ki, çocukların davranışlarına göre yemek ödül ve ceza olarak kullanılmamalıdır. Aksi halde çocuklarda ciddi şekilde beslenme bozukluğu, iştahsızlık gibi durumlar yaşanabilir.