Tinnitusun Simptomları Nələrdir? Tinnitus Təkrar Yaranır?

Tinnitus nədir?

Tinnitus, xarici səs mənbəyi olmadığı zaman qulaqlarda səs-küyün və ya cingiltilərin qəbul edilməsidir. O çox vaxt qulaqlarda cingilti, vızıltı, fısıltı və ya fit səsi kimi təsvir edilir və intensivliyi və müddəti vəziyyətdən aslı olaraq fərqli ola bilir. Bu özü ayrılıqda bir xəstəlik deyil, adətən eşitmə itkisi, yüksək səslərə məruz qalma, qulaq kiri tıxanması və ya müəyyən tibbi şərtlər kimi əsas problemin əlamətidir.
Eyni zamanda bu hal müvəqqəti və ya xroniki ola, bir və ya hər iki qulağa təsir edə, daimi və ya aralıq ola bilər. 

Tinnitusun səbəbləri

Adətən eşitmə sisteminə və ya beynin səs siqnallarının işlənməsinə təsir edən əsas vəziyyət və ya problemdən qaynaqlanan bu vəziyyət müxtəlif amillərdən mövcud ola bilər. 

• Eşitmə itkisi

Bu halın ən çox görülən səbəbi eşitmə itkisidir, xüsusilə yaşa bağlı eşitmə itkisidir (presbikuzi). Daxili qulaqdakı tük hüceyrələri yaşla zədələndikdə və ya pisləşdikdə, beyinə anormal siqnallar göndərə bilər ki, bu da bu vəziyyətə səbəb ola bilər.

• Yüksək səslərə məruz qalma

Səs-küylü mühitdə çox olmaq, yüksək səsli konsertlərdə iştirak etmək və ya eşitmə mühafizəsi olmadan odlu silahdan istifadə etmək kimi yüksək səslərə uzun müddət məruz qalmaq daxili qulaqdakı tük hüceyrələrinə zərər verə və bu zədələnmə bu halla nəticələnə bilər.

• Qulaq kiri blokadası

Qulaq kanalında qulaq kiri yığılması normal eşitməyə mane ola və bu halın simptomlarına səbəb ola bilər.

• Qulaq infeksiyaları

Qulağın, xüsusən də orta qulaqın infeksiyaları bu vəziyyətə səbəb olan vəziyyətdir. Bu infeksiyalar eşitmə sisteminin normal fəaliyyətinə təsir edən iltihaba və mayenin yığılmasına səbəb ola bilər.

• Dərmanlar

Bəzi dərmanlar, xüsusilə yüksək dozalarda və ya uzun müddət ərzində qəbul edildikdə, yan təsir olaraq bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Buraya müəyyən antibiotiklər, diuretiklər, aspirin və qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar daxildir.

• Ürək-damar şərtləri

Yüksək qan təzyiqi, ateroskleroz və turbulent qan axını kimi şərtlər qulağa yaxın qan damarlarını təsir edə və bu hala təkan verə bilər.

• Meniere xəstəliyi

Daxili qulaqda maye yığılması ilə əlaqəli olan meniere xəstəliyi vertigo, eşitmə itkisi və tinnitus epizodlarına səbəb ola bilər. 

• Temporomandibular Birgə (TMJ) pozğunluqları

Çənə eklemi ilə bağlı problemlər qulaq ətrafındakı sinirlərə və əzələlərə təsir edə bilməsi potensial olaraq bu vəziyyətə səbəb ola bilər.

• Baş və ya boyun xəsarətləri

Baş və ya boyun travması eşitmə sisteminə təsir göstərə və bu hala səbəb ola bilər.
Tibbi şərtlər: Otoimmün pozğunluqlar, tiroid problemləri və nevroloji xəstəliklər kimi bəzi tibbi şərtlər bu halla əlaqələndirilə bilər.

• Stress və anksiyete

Yüksək səviyyədə stress və narahatlıq tinnitusun şiddətlənməsinə və ya daha çox nəzərə çarpmasına səbəb ola bilər.

• Kofein və alkoqol

Həddindən artıq kofein və ya spirt qəbulu bəzi insanlarda bu halın əlamətlərini ağırlaşdıra bilər.
Tinnitus əlamətləri
Bu durum, səs olmadı halda qulaqlarda səs-küyün və ya cingiltilərin eşidilməsilə müşahidə olunan vəziyyətdir. Simptomları özünü göstərmə forması, şiddəti, intensivliyi insanlar arasında fərqli olsa da, ümumi simptomlar da mövcuddur. 
Tinnitusun ümumi simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

• Zəng və ya vızıltı

Bu halın ən ümumi və geniş yayılan simptomu bir və ya hər iki qulaqda davamlı zəng və ya uğultu səsinin olmasıdır. Bu səs yüksək, alçaq və ya başqa keyfiyyətlərə müşahidə oluna bilər.

• Fit və ya fısıltı

Bu vəziyyətli bəzi şəxslər səs-küyü fit və ya fısıltı səsi kimi təsvir edirlər. Həmin fit səsi səth və intensivliklə fərqli olur.

• Klikləmə və ya pulsasiya

Bu problem həmçinin ürək döyüntüsü ilə sinxronlaşan klik və ya pulsasiya səsləri kimi də özünü göstərə bilər. Bu hal pulsatil tinnitus kimi tanınır və damar problemləri ilə əlaqəli ola bilər.

• Səs və yüksəklik dəyişiklikləri

Bu xəstəlik səsinin həcmi və yüksəkliyi dəyişə bilər. Yəni qulağa gələn səslər sakit mühitlərdə daha çox, səs-küylü mühitlərdə isə daha az nəzərə çarpa bilər.

• Əlaqədar eşitmə itkisi

Eşitmə itkisi bu halın əsas səbəblərindən biridir. Bütün pasiyentlərdə olmasa da, əksər hallarda bu hal müəyyən dərəcədə eşitmə itkisi ilə müşayiət olunur.

• Qulaqda dolğunluq və ya narahatlıq

Bu vəziyyətdə olan bəzi insanlar da təsirlənmiş qulaqda dolğunluq və ya narahatlıq hissi ola bilər.

• Baş ağrıları

Bu xəstəliklə əlaqəli stress və gərginlik bəzi insanlarda baş ağrılarına səbəb ola bilər.

Tinnitus qalıcıdırmı?

Bu hal, onun əsas səbəbindən, necə idarə olunması və müalicə olunduğundan asılı olaraq müvəqqəti və ya qalıcı ola bilər. 
Onun qalıcılıq müddətinə təsir edən amillər aşağıdakılardır?

• Müvəqqəti tinnitus

Müvəqqəti tinnitus yüksək səsə məruz qalma, qulaq kirinin tıxanması və ya qulaq infeksiyası kimi amillərdən qaynaqlanır. Əsas səbəb aradan qaldırıldıqdan sonra bbu problem yox ola və öz-özünə də keçə bilər. Məsələn, səs-küy səbəbilə bu hal yaranıbda, bir müddət səs-küyə məruz qalmamamaq, onu aradan qaldıra bilər.

• Daimi tinnitus

Müalicə edilməyən əsas şərtlərlə əlaqəli olduqda və ya eşitmə sisteminə əhəmiyyətli zərər olduqda bu hal qalıcı ola bilər. Yaşla əlaqədar eşitmə itkisi, yüksək səsə uzun müddət məruz qalma səbəbiylə daxili qulaqdakı tük hüceyrələrinin zədələnməsi və çeniere xəstəliyi, yaxud da akustik neyroma kimi bəzi tibbi vəziyyətlər davamlı, uzunmüddətli bu vəziyyətə səbəb ola bilər.

• Xroniki tinnitus

Bəzi insanlar uzun müddət, çox vaxt aylar və ya illərlə davam edən xroniki tinnitusla qarşılaşırlar. Xroniki tinnitus ömürlük deyil, davamlıdır və uzunmüddətli müalicə ilə keçib gedə bilər. 

Tinnitusun qarşısının alınması yolları

Onun simptomlarını idarə etmək və yüngülləşdirmək üçün müxtəlif müalicə və strategiyalar mövcuddur ki, onlara aşağıdakıları aid etmək olar:

• Əsas səbəbləri müəyyənləşdirilib aradan qaldırılması

Əgər o əsas tibbi vəziyyətdən qaynaqlanırsa (məsələn, qulaq kiri tıxanması, qulaq infeksiyaları, yüksək qan təzyiqi və ya dərmanların yan təsirləri), kök səbəbi aradan qaldırmaq çox vaxt simptomların yaxşılaşmasına və ya bu halın müalicəsinə təsir edə bilər.

• Eşitmə aparatları

Onun əsasən eşitmə itkisi ilə əlaqələndirilir. Eşitmə cihazları xarici səsləri gücləndirməyə kömək edə bilər ki, bu da bu halın daha az nəzərə çarpmasına səbəb ola bilir.

• Səs terapiyası

Səs terapiyası onun səsini maskalamaq və ya qismən örtmək üçün xarici səslərdən istifadə etməyi əhatə edir. Buna təbiət səsləri və ya onun aradan qaldırılması üçün xüsusi olaraq hazırlanmış smartfon proqramları kimi cihazlar vasitəsilə nail olmaq olar.

• Dərmanlar

Bu halın müalicəsi üçün təsdiqlənmiş xüsusi bir dərman olmasa da, narahatlıq və depressiya kimi əlaqəli simptomları idarə etmək üçün bəzi dərmanlar təyin edilə bilər.

• Həyat tərzi dəyişiklikləri

Yüksək səsə məruz qalmanın azaldılması, kofein və nikotin kimi stimullaşdırıcı maddələrdən qaçınılması və istirahət üsulları (məsələn, yoqa, meditasiya) vasitəsilə stressin idarə edilməsi bu problemin əlamətlərini yüngülləşdirməyə kömək edə bilər.
Tinnitusa cərrahi müdaxilə hansı hallarda ola bilər?
Onun cərrahi yolla müalicə variantı kimi seçim olunması çox az hallarda olur. Həmin hallara aşağıdakılar aiddir: 

• Qulaq kirinin çıxarılması (Cerumen Impact)

Onun qulaq kanalında qulaq kirinin tıxanması (cerumen impaktion) nəticəsində yarandığı hallarda, qulağın irriqasiyası və ya serumun çıxarılması adlanan sadə və qeyri-invaziv cərrahi əməliyyat bu halı yüngülləşdirə bilər.

• Orta Qulaq Cərrahiyyəsi (Otoskleroz)

Otoskleroz, orta qulaqda anormal sümük böyüməsinin eşitməyə təsir edə biləcəyi və bu vəziyyətə səbəb ola biləcəyi bir vəziyyətdir. Stapedektomiya və ya stapedotomiya kimi cərrahi prosedurlar otosklerozu müalicə etmək üçün həyata keçirilə bilər ki, nəticədə onunla əlaqəli bu vəziyyətin azaldılmasına və ya aradan qaldırılması mümkündür.

• Damar cərrahiyyəsi

Nadir hallarda bu hal damar şişi (qlomus şişi) və ya qulağa yaxın anormal qan damarı kimi damar anomaliyaları nəticəsində yarana bilər. Bu damar problemlərini həll etmək və pasienti bu vəziyyətdən azad etmək üçün cərrahi müdaxilə düşünülə bilər.

• Koxlear implantlar

Koxlear implantlar ağır və ya dərin eşitmə itkisi olan şəxslərdə eşitmə qabiliyyətini bərpa etmək üçün istifadə edilən cərrahi yolla implantasiya edilən cihazlardır. Bəzi hallarda, xüsusən də bu hal eşitmə itkisilə əlaqəli olduqda koxlear implantlar eşitmə qabiliyyətini yaxşılaşdırmağa və bu vəziyyət qavrayışını azaltmağa kömək edə bilər.

• Eşitmə beyin sapı implantları 

Eşitmə beyin sapı implantları, koxlear implantların effektiv olmadığı dərin eşitmə itkisi hallarında istifadə edilən cərrahi cihazlardır. Bu implantlar eşitmə qabiliyyətini yaxşılaşdıra və bəzi insanlarda tinnitus halına potensial təsir göstərə bilər.

• Tinnitus bastırma cihazları

Bəzi cərrahi prosedurlar tinnitusun bastırılması üçün nəzərdə tutulmuş cihazların implantasiyasını əhatə edir. Məsələn, "tinnitus nəzarət implantı" tinnitus qəbulunu azaltmaq üçün eşitmə sistemini elektriklə stimullaşdırmaq məqsədi daşıyan eksperimental cihazlardan biridir.
Qeyd edim ki, tinnitus üçün cərrahi müalicə adətən vəziyyət spesifik, müəyyən edilə bilən struktur və ya damar anomaliyaları ilə əlaqəli olduqda nəzərə alınır. Cərrahiyyə üsulu səs-küyə məruz qalma, yaşa bağlı eşitmə itkisi və ya cərrahi həlli olmayan digər amillərlə əlaqəli olan tinnitus üçün birinci dərəcəli müalicə kimi istifadə edilmir.
Tinnitusun müalicəsində hansı müalicə üsulunun effektiv olacağını otolarinqoloq müayinə nəticəsində qərar verməlidir.

Tinnitus ilə Bağlı Ən Çox Soruşulan Suallar

Qulaqda səs-küy və uğultunun müalicəsi necə aparılır?

Qulaqda ses küyün mualicesi onun əsas səbəbindən asılıdır. Əgər bu vəziyyət qulaq kiri tıxanması, infeksiya və ya eşitmə itkisi ilə əlaqəlidirsə, bu səbəblərin aradan qaldırılması simptomların azalmasına səbəb ola bilər. Qulaqda səsin müalicəsi üçün səs terapiyası, eşitmə cihazları və bəzi hallarda dərmanlar istifadə oluna bilər.

Başda səs uğultusu nədən yaranır?

Başda səs uğultusu, adətən eşitmə sistemindəki funksional pozğunluqlardan və ya nevroloji səbəblərdən qaynaqlana bilər. Qulaqda uğultuya səbəb olan bu hal, yüksək səsə məruz qalma, stress və ya qan damarlarının daralması ilə də əlaqəli ola bilər. Basda ses uğultu mualicesi üçün bizə müraciət edə bilərsiniz.

Qulaqda səsin müalicəsi mümkündürmü?

Bəli, qulaqda səsin müalicəsi mümkündür, lakin bu vəziyyətin səbəbinə uyğun yanaşma tələb olunur. Qulaqda səslərin müalicəsi üçün eşitmə cihazları, tinnitus bastırıcı cihazlar və ya psixoloji dəstək kimi fərqli üsullar tətbiq edilə bilər. Hər zaman otolarinqoloq tərəfindən qiymətləndirilməlidir.

Qulaqda səs nədən yaranır?

Qulaqda səs eşitmə sistemindəki zədələnmə, qulaq infeksiyaları, damar problemləri və ya stress səbəbilə yaranır. Bəzi hallarda bu vəziyyət dərmanların yan təsiri və ya çənə oynağı pozuntusu (TMJ) ilə də əlaqəlidir.

Başda səs-küy və qulaqda uğultu bir-biri ilə əlaqəlidirmi?

Bəli, başda səs-küy çox vaxt qulaqda uğultu ilə birlikdə müşahidə olunur. Bu hallar beyindəki səs siqnallarının işlənməsi ilə bağlı pozğunluqlardan və ya daxili qulaq zədələnməsindən qaynaqlana bilər.

Qulaqda ürək döyüntüsü hiss etməyin səbəbi nədir?

Qulaqda urek doyuntusu  hiss olunması, adətən damarlarla əlaqəli tinnitus (pulsatil tinnitus) ilə bağlıdır. Bu hal yüksək qan təzyiqi, damar daralması və ya glomus şişləri kimi vəziyyətlərdən qaynaqlana bilər və mütləq müayinə tələb edir.

Qulaqda səs niyə olur və hansı hallarda təhlükəlidir?

Qulaqda səs bir çox səbəbdən, o cümlədən eşitmə itkisi, infeksiya, stress və dərmanların yan təsirindən yarana bilər. Əgər bu hal uzun müddət davam edirsə, eşitmə itkisi və ya damar mənşəli ciddi vəziyyətlərin əlaməti ola bilər.

Tinnitus müalicəsi necə aparılır?

Tinnitus müalicəsi onun səbəbinə uyğun şəkildə aparılır. Eşitmə cihazları, səs terapiyası, dərmanlar və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə tətbiq edilə bilər. Tinnitus müalicəsi fərdi yanaşma tələb edir və həkim tərəfindən planlaşdırılmalıdır.