Sağaldıqdan Sonra Keçməyən Öskürəyin Səbəbi Nədir?

Öskürək orqanizmin tənəffüs yollarındakı qıcıqlandırıcı və ya mikrobları xaric edilməsi mexanizmidir. Xüsusilə infeksiyalar, allergiya, astma və ya hava çirkliliyi kimi müxtəlif səbəblər nəticəsində insanda öskürək olur.
Bədənin təbii müdafiə refleksi olan öskürəyə yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları zamanı tez-tez rast gəlinir və bu infeksiyalar sağaldıqdan sonra da insan bədənində qalır. Postinfeksion da adlandırılan dövr sağalma prosesinin bir hissəsidir və bu zaman öskürək davam edir.
İnfeksiyadan sonra öskürəyin davam etməsinin bir çox səbəbi var. Bu vəziyyət adətən xəstəliyin sağalsa da, tənəffüs yollarının hələ də qıcıqlandırıcılara qarşı həssas qalması ilə əlaqədardır.
Xroniki öskürək gündəlik həyatın keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir və müalicə tələb edir. Müalicə üçünsə öskürəyin dəqiq səbəbini və onun hansı xəstəlikdən sonra davam etdiyini bilmək mütləqdir.

Sağaldıqdan sonra keçməyən öskürəyin səbəbi nədir?

Xroniki öskürəyin əsas səbəbləri bunlardır:

İnfeksiya sonrası öskürək
Qıcıqlanmış tənəffüs yolları
Reflüks
Allergiyalar
Astma
Siqaret və çirkli hava
Dərmanların yan təsirləri

İnfeksiya sonrası öskürək. İnfeksiyalar, məsələn, soyuqdəymə və qrip kimi tənəffüs yolu infeksiyalarından sağaldıqdan sonra belə öskürək bir müddət davam etməsi normaldır.
Bu zaman olan öskürək bədənin infeksiyaya qarşı reaksiyasının azalmaması ilə əlaqədardır və zərəri yoxdur.
Qıcıqlanmış tənəffüs yolları. Xəstəlik zamanı qıcıqlanan tənəffüs yolları sağaldıqdan sonra da həssas olduğundan öskürək uzun müddət davam edir.
Reflüks. Mədə turşusunun özofagusa geri qayıtması nəticəsində meydana gələn qastroezofageal reflü, yəni mədə qıcqırması boğazı qıcıqlandıraraq öskürəyə səbəb olur. Reflüks zamanı uzanarkən öskürək daha da artır.
Allergiyalar. Allergik reaksiyalar tənəffüs yollarının iltihabına səbəb olur. Həmin iltihab və infeksiya sağalsa belə, polen, toz və heyvan tükü kimi allergenlər səbəbiylə öskürək davam edir.
Astma. Xroniki xəstəlik olan astma xüsusilə infeksiyalardan sonra boğazı qıcıqlandırır və daimi öskürəyə səbəb olur.
Bu vəziyyətdə öskürək adətən gecə və ya səhər güclənir.
Siqaret və çirkli hava. İnfeksiyalar zamanı tənəffüs yolları həssaslaşdığı üçün, sağaldıqdan sonra da siqaret tüstüsü və ya havanın çirklənməsi kimi ətraf mühit faktorlarına məruz qalmaq xroniki öskürək yaradacaq.
Dərmanların yan təsirləri. Qan təzyiqi dərmanları, xüsusilə ACE inhibitorları, sağaldıqdan sonra davam edən quru öskürəyə səbəb olur.
Bu səbəblər sağaldıqdan sonra öskürəyin davam etməsinə kömək edən əsas amillərdir və öskürək keçməzsə, onların müalicəsi üçün həkimə müraciət etmək vacibdir.

Viral infeksiyadan sağaldıqdan sonra öskürək olması normaldırmı?

Bəli, viral infeksiyalardan sonra xroniki öskürək olması normaldır. Xüsusilə soyuqdəymə, qrip və ya bronxit kimi yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarından sonra öskürəyin bir müddət davam etməsi adi haldır. Bu öskürək postinfeksion öskürək adlanır və adətən infeksiya sağaldıqdan sonra tənəffüs yollarında olan həssaslığın nəticəsidə yaranır.
Viral infeksiya zamanı bədənin müdafiə mexanizmi kimi tənəffüs yollarında iltihab meydana gəlir. İnfeksiya müalicə olunduqdan sonra belə, tənəffüs yollarında iltihab tam aradan qalxmadığından öskürək bir neçə həftə davam edir
Viral infeksiya sonrası xroniki öskürək bu hallarda normaldır:

2-3 həftəyə qədər davam etməsi. Əsasən də yuxarı tənəffüs yolu infeksiyalarından sonra 2-3 həftəlik dövr normaldır.
Quru və ya bir qədər bəlğəmli öskürəyin olması. Quru öskürək adətən infeksiyadan sonra müşahidə edilsə də, bəzən yüngül bəlğəmlə müşayiət olunmasında heç bir problem yoxdur.

Ancaq öskürək 3 həftədən çox davam edərsə, getdikcə şiddətlənirsə və ya nəfəs darlığı və ya sinə ağrısı kimi simptomlarla müşayiət olunursa, bu, daha ciddi bir vəziyyətin əlaməti ola biləcəyindən həkimə müraciət etmək mütləqdir.

Sağaldıqdan sonra öskürək meydana gələrsə nə etmək lazımdır?

Öskürək hər hansısa xəstəlik sağaldıqdan sonra da davam edərsə və ya yeni başlayırsa, ev şəraitində bunları edərək öskürəyi aradan qaldıra bilərsiniz:

Bol maye qəbul edin
Olduğunuz yerin havasını nəmləndirin
Qıcıqlandırıcılardan çəkinin
Reflüksə səbəb olan amillərdən uzaq olun
Allergiyalara nəzarət edin
İlıq duzlu su ilə qarqara edin
Öskürək siropları için
Siqaret çəkirsinizsə, onu dayandırın
İstirahət edin və immunitet sistemini dəstəkləyin

Bol maye qəbul edin. Bol su içmək boğazı nəmli saxlayaraq qıcıqlanmanı azaldır və öskürəyi dayandırır. İlıq suya əlavə edilən bitki çayları və bal kimi təbii üsullar da xroniki öskürəyi sakitləşdirmək mümkündür.
Olduğunuz yerin havasını nəmləndirin. Quru hava öskürəyi ağırlaşdırır. Ona görə də nəmləndirici istifadə etmək havanı nəmləndirərək tənəffüs yollarını sakitləşdirir və öskürəyi aradan qaldırır.
Alternativ olaraq, isti su buxarında nəfəs almaq da boğazı və tənəffüs yollarını sakitləşdirərək öskürəyi dayandırır.
Qıcıqlandırıcılardan çəkinin. Siqaret tüstüsü, havanın çirklənməsi və ya kimyəvi qoxular kimi qıcıqlandırıcılar öskürəyi artırdığından onlardan qaçınmaq öskürəyi aradan qaldırmağa kömək edəcək.
Reflüksə səbəb olan amillərdən uzaq olun. Bunun üçün yeməkdən sonra uzanmaq yerinə bir az gəzin, ədviyyatlı və turşulu qidalardan az istifadə edin, mədənizdə qıcqırma yaradan qidalardan uzaq olun.
Allergiyalara nəzarət edin. Əgər öskürək allergik reaksiyalardan qaynaqlanırsa, toz, polen və ya ev heyvanı tükünün təsirini məhdudlaşdırın. Lazım gələrsə, allergiya dərmanlarından istifadə edin.
İlıq duzlu su ilə qarqara edin. İlıq duzlu su ilə qarqara boğazın qıcıqlanmasını azaltmaq və öskürək yaradan mikroblardan xilas olmaq üçün ən təsirli üsullardandır.
Öskürək siropları için. Quru və ya bəlğəmli öskürəyi aradan qaldırmaq üçün aptekdən reseptsiz satılan öskürək siropları alıb istifadə etmək faydalıdır.
Lakin bu siropları qısa müddətli təsir edir və bir neçə gün istifadə etmək lazımdır, uzun müddətli sirop istifadəsi mütləq həkim nəzarəti altında olmalıdır.
Siqaret çəkirsinizsə, onu dayandırın. Siqaret çəkmək tənəffüs yollarında qıcıqlanmaya olur ki, bu da öskürəyi daha da şiddətləndirir. Ona görə xroniki öskürək problemi olanlar siqareti tərgitməli və siqaret tüstüsündən uzaq olmalıdırlar.
İstirahət edin və immunitet sistemini dəstəkləyin. İmmunitet sistemi zəiflədikdə, sağalma prosesi daha uzun çəkir. Kifayət qədər yuxu almaq, balanslaşdırılmış qidalarla qidalanmaq, vitamin və mineral əlavələr qəbul etmək sağalma prosesini sürətləndirir və öskürəyi aradan qaldırmağa kömək edir.
Ev şəraitində bu addımları həyata keçirməklə öskürəyi aradan qaldırmağınız mümkündür. Lakin öskürək 3 həftədən çox davam edərsə və ya qızdırma, nəfəs darlığı, döş qəfəsində ağrı və ya qanlı bəlğəm kimi ciddi simptomlarla müşayiət olunarsa, həkimə müraciət edilməlidir. Xüsusilə başqa bir sağlamlıq problemi varsa, peşəkar qiymətləndirmə aparılması mütləqdir.

Sağaldıqdan sonra davam edən öskürəyin tibbi müalicə üsulları nələrdir?

Sağaldıqdan sonra davam edən öskürəyin səbəbi və şiddəyindən asılı olaraq müayinə sonrası müalicə planı hazırlanır. Bu vəziyyətdə təkimin istifadə etdiyi ümumi tibbi müalicə üsulları bunlardır:
Antihistaminiklər. Öskürək allergiyadan qaynaqlanırsa, antihistaminiklər öskürəyi aradan qaldırmaq üçün təsirlidir. Bu dərmanlar bədənin allergik reaksiyalara reaksiyasını azaltmaqla tənəffüs yollarında qıcıqlanmanın qarşısını alır.
Dekonjestanlar. Dekonjestanlar xüsusilə sinus tıxanıqlığı və burun axması ilə müşayiət olunan öskürək üçün istifadə edilir. Bu dərmanlar burun və sinuslarda şişkinliyi azaldır, tənəffüs yollarını açır və öskürəyi aradan qaldırır.
Steroid spreylər. Öskürək tənəffüs yollarının iltihabından qaynaqlanırsa, iltihabı steroid burun spreyləri və ya inhalyatorlardan istifadə etməklə idarə etmək olar. Bu müalicə xüsusilə astma və xroniki bronxit kimi hallarda geniş istifadə olunur.
Proton Pompası İnhibitorları (PPI). Öskürəyin səbəbi qastroezofageal reflü (GERD) olarsa, mədə turşusunu azaldan proton pompası inhibitorları təyin olunur. Bu dərmanlar mədə turşusunun özofagusa geri axmasının qarşısını alaraq öskürəyi azaldır.
Öskürək əleyhinə dərmanlar. Şiddətli quru öskürək üçün, reseptlə satılan dərmanlar təyin olunur. Bu dərmanlar beyində öskürək refleksini boğaraq xroniki öskürəyi aradan qaldırır.
Öskürək əleyhinə dərmanlar ümumiyyətlə qısa müddətli istifadə üçün tövsiyə olunur.
Bronxodilatatorlar. Bronxodilatatorlar astma və ya xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (KOAH) kimi tənəffüs xəstəlikləri ilə əlaqəli öskürək üçün istifadə olunur. Bu dərmanlar tənəffüs yollarını genişləndirir, nəfəs almağı asanlaşdırır və öskürəyi azaldır.
Antibiotiklər. Davam edən öskürək bakterial infeksiyadan qaynaqlanırsa (məsələn, pnevmoniya və ya sinüzit), antibiotic ilə müalicəyə üz tuturuq.
Antibiotiklər viral infeksiyalara qarşı təsirli deyil, ona görə də viral infeksiya varsa, antibiotik istifadəsinə ehtiyac yoxdur.
İnhalyasiya edilmiş kortikosteroidlər. Astma və ya bronxit kimi xroniki tənəffüs xəstəlikləri öskürəyə səbəb olarsa, həkim inhalyasiya edilmiş kortikosteroidləri təyin edə edəcək. Bu üsul tənəffüs yollarında iltihabı idarə edərək öskürəyin qarşısını alır.
Nəfəs alma məşqləri və ağciyərlərin reabilitasiyası. Uzun müddətli öskürəyə səbəb olan xroniki ağciyər xəstəlikləri üçün tənəffüs məşqləri və ağciyər reabilitasiya proqramları tövsiyə olunur. Bu proqramlar ağciyər funksiyasını yaxşılaşdırmağa və öskürəyə nəzarət etməyə kömək edir.
Tibbi müalicəyə başlamazdan əvvəl həkim hər tərəfli müayinə apararaq öskürəyin əsas səbəbini müəyyənləşdirir və onun əsasında yuxarıdakı müalicə üsullarından istifadə edir. Müalicə üsulu seçimi səbəbdən əlavə olaraq öskürəyin şiddəti və müddətindən də asılıdır.
Müalicə zamanı dərmanları həkimin təyin etdiyi dozada qəbul etmək və həkim nəzarəti olmadan dərman istifadə etməmək mütləqdir.