Hamiləlik Zamanı Bel Ağrısı: Nə Etməli?
Hamiləlik dövründə bel ağrıları demək olar ki, əksər qadınlarda müşahidə olunur. Böyüyən körpə ilə birlikdə bədəniniz dəyişir və bu dəyişikliklər bel nahiyəsində narahatlıq yarada bilir. Araşdırmalara görə, hamilə qadınların 50-70%-i bel ağrısı yaşayır. İlk dəfə hamilə olan analar üçün bu ağrılar narahatlıq doğura bilər, lakin çox zaman bunlar normal fizioloji prosesin bir hissəsidir. Bu yazıda hamiləlikdə bel ağrısının səbəbləri, onu yüngülləşdirməyin yolları və nə zaman həkimə müraciət etməli olduğunuz barədə məlumat verəcəyik. Məqsədimiz, Bioloji Təbabət - İnteqrativ Müalicə Mərkəzinin yanaşmasına uyğun olaraq, sizi məlumatlandırmaq və rahatlaşdırmaqdır.
Hamiləlikdə bel ağrısı normaldırmı?
Bəli, hamiləlik zamanı bel ağrısı çox geniş yayılmışdır və çox hallarda normal sayılır. Xüsusilə hamiləliyin ikinci və üçüncü trimestrlərində (hamiləliyin sonrakı aylarında) bel ağrıları daha çox hiss oluna bilər. Bu, bədəndə çəkini artması, hormonal dəyişikliklər və ağırlıq mərkəzinin dəyişməsi ilə bağlıdır. Hamiləliyin ilk həftələrində belə bəzi qadınlar yüngül bel və qarın ağrıları hiss edə bilərlər. Bu ağrılar adətən menstruasiya sancısına bənzər mülayim ağrılar olub, uşaqlığın böyüməsi və bağların gərilməsi nəticəsində yaranır. Əgər ağrılar çox şiddətli deyilsə və başqa narahatedici əlamət yoxdursa, narahat olmağa əsas azdır. Lakin ağrı ilə bərabər qeyri-adi simptomlar (məsələn, qanaxma və ya hərarət) varsa, mütləq həkimlə məsləhətləşin – bu barədə aşağıda daha ətraflı danışacağıq.
Hamiləlikdə bel ağrısının səbəbləri
Hamiləlik zamanı belinizin ağrımasına bir neçə amil təsir edir. Ən yayğın səbəblər bunlardır:
Çəki artması və dölün böyüməsi: Hamiləlik boyunca çəkiniz artdıqca onurğa sütununuz əlavə ağırlığı daşımalı olur. Böyüyən körpə və uşaqlığın çəkisi bel və çanaq nahiyəsindəki sinirlərə təzyiq göstərərək ağrıya səbəb ola bilər. Bu əlavə yük bel əzələlərini gərginləşdirir və aşağı bel nahiyəsində ağrılar yaradır.
Hormonal dəyişikliklər (relaksin hormonu): Hamiləlikdə bədən "relaksin" adlı hormon ifraz edir. Relaksin çanaq oynaqlarını birləşdirən bağların boşalmasına və doğuma hazırlıq üçün oynaqların gevşəməsinə şərait yaradır. Bu hormon eyni zamanda onurğanı dəstəkləyən bağları da zəiflədə bilər, nəticədə oynaqlarda qeyri-sabitlik yaranaraq beldə ağrı törədir.
Duruşun dəyişməsi: Uşaqlıq böyüdükcə bədəninizin ağırlıq mərkəzi önə doğru yerini dəyişir. Bu, sizin duruşunuzun və hərəkət tərzinizin dəyişməsinə gətirib çıxarır, onurğa sütununa əlavə gərginlik düşür. Həmçinin, uzun müddət dayanmadan ayaqüstə qalmaq, yaxud əksinə çox oturmaq, eyni zamanda yanlış duruş (qamətin düz olmaması) bel ağrılarını artırır.
Stress və əzələ gərginliyi: Psixoloji gərginlik fiziki ağrılara təsir göstərə bilər. Stress zamanı kürək və bel əzələlərində gərginlik artır, bu da ağrı və spazmlara səbəb ola bilər. Hamiləlik dövründə stresli anlar bel ağrısını daha da şiddətləndirə bilər.
Əvvəlcədən mövcud bel problemləri: Hamiləlikdən öncə bel ağrıları və ya onurğa ilə bağlı problemlər yaşamısınızsa, hamiləlik zamanı bu ağrılar daha erkən ortaya çıxa və daha güclü ola bilər. Məsələn, əvvəlki dövrlərdə bel disk yırtığı, onurğa əyriliyi kimi diaqnozları olan qadınlar hamiləlikdə əlavə diqqət göstərməlidirlər. Belə hallarda həkiminiz profilaktik tədbirlər tövsiyə edə bilər.
Bel ağrılarını yüngülləşdirmək üçün tövsiyələr
Bel ağrısını tamamilə önləmək həmişə mümkün olmasa da, ağrının şiddətini azaltmaq və özünüzü rahatlaşdırmaq üçün bir sıra tədbirlər mövcuddur. Mütəxəssislərin fikrincə, bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri bel ağrısının tezliyini və intensivliyini azaltmağa kömək edə bilər. Aşağıda hamiləlikdə bel ağrısını azaltmağa yardımçı olan 8 əsas tövsiyəni təqdim edirik:
Düzgün duruşu qoruyun: Duruşunuza (qamətinizə) diqqət yetirmək bel ağrısının qarşısını almağın ən effektiv yollarından biridir. Ayaqüstə durarkən belinizi düz tutmağa çalışın – çiyinləriniz geridə, sinəniz irəli, dizlərinizi bükmədən, ağırlığı hər iki ayağa bərabər paylayaraq durun. Uzun müddət ayaq üstə qalmamaq və tez-tez istirahət etmək də vacibdir. Oturarkən kürəyinizi yaxşı dəstəkləyən stul seçin, kürəyinizin arxasına kiçik yastıq qoyun, ayaqlarınızı yüngülcə qaldırın. Belə düzgün duruş texnikaları onurğaya düşən gərginliyi azaltmağa kömək edir. Unutmayın ki, hamiləlik irəlilədikcə ağırlıq mərkəziniz dəyişir, buna uyğun olaraq qamətinizi düzəltməyə çalışın.
Uyğun ayaqqabı və dəstək vasitələrindən istifadə edin: Hamiləlikdə hündürdaban ayaqqabı geyinmək beliniz üçün zərərlidir. Gündəlik həyatınızda rahat, ortopedik cəhətdən uyğun və alçaqdaban (aşağı platformalı) ayaqqabılara üstünlük verin. Hündür dabanlı və ya ayağı yaxşı dəstəkləməyən ayaqqabılar geyinməkdən çəkinin, çünki bu, bel əyriliyini artıraraq ağrını çoxalda bilər. Ehtiyac olarsa, xüsusi hamiləlik kəmərindən (dəstək kəməri) yararlana bilərsiniz. Bu kəmərlər qarınınızı aşağıdan dəstəkləyərək belinizə düşən yükü azaldır. Eyni zamanda, qarını dəstəkləyən xüsusi alt paltarlar (support hose) da istifadə oluna bilər.
Ağırlığı düzgün qaldırın: Evdə və ya işdə nəsə qaldırmalı olsanız, belinizi əymək yerinə dizlərinizi bükərək çöməlin və əşyanı o vəziyyətdə qaldırın. Yerdən bir şey götürmək lazım olduqda, beldən əyilmək yerinə dizlərinizin üstündə çöküb götürün. Bu zaman əşyanı bədəninizə yaxın tutun və qalxarkən ayaq əzələlərinizdən istifadə edin. Heç zaman ağır yük qaldırmayın – ağır çantaları, su bidonlarını və s. təkbaşına qaldırmaq zərərlidir. Əgər evdə kiçik uşaq varsa, onu qaldırarkən də eyni qaydaya əməl edin. Doğru qaldırma texnikası bel əzələlərini zorlanmadan qoruyacaq.
Yatış pozasına fikir verin: Hamiləlikdə düzgün yatmaq həm sizin rahat yuxunuz, həm də bel ağrınızın azalması üçün önəmlidir. Ən yaxşı yatış pozası böyrüüstə (sol böyür üstə) yatmaqdır, dizlərinizi yüngülcə büküb, aralarına yastıq qoyaraq yatın. Belinizin arxasına və qarının altına da kiçik yastıq yerləşdirmək əlavə dəstək verir. Bu, onurğa sütununu neytral vəziyyətdə saxlayır və belinizə düşən təzyiqi azaldır. Qarnınız böyüdükcə arxasıüstə yatmaq məsləhət görülmür – çünki uşaqlıq böyük damarların üzərinə basqı edə bilər və həm sizin, həm də körpənizin qan dövranını poza bilər. Həmçinin, hamiləlik zamanı arxasıüstə yatmaqdan mümkün qədər çəkinin. Özünüzə rahat, orta bərkliyə malik ortopedik döşək seçmək də bel sağlamlığına müsbət təsir göstərəcək.
İsti və soyuq kompreslər tətbiq edin: Bel əzələlərini boşaltmaq üçün istilik və ya soyuq tətbiqi faydalı ola bilər. Ağrıyan nahiyəyə gündə bir neçə dəfə 15-20 dəqiqə ərzində soyuq kompres (buz paketi və ya soyuq dəsmal) qoymaq iltihabı azaldıb ağrını yüngülləşdirə bilər. Bir neçə gündən sonra isə, əksinə, mülayim istidən istifadə edə bilərsiniz: isti su torbası, yaxud aşağı temperaturda elektrik isidici yastıqla belinizi qızdırın. İstifadə zamanı isti şeyləri birbaşa qarının üzərinə qoymayın və çox yüksək temperatura yol verməyin – məqsəd əzələləri isidib rahatlatmaqdır, bədəni həddindən artıq qızdırmaq deyil. İsti vanna da (çox isti olmamaq şərtilə) əzələləri rahatlaşdırıb bel ağrısını azalda bilər. Bəzi hallarda hamiləlik masajından da yararlanmaq olar: peşəkar massaj terapevti tərəfindən edilən yüngül bel massajı qısa müddətli də olsa, ağrılarınızı azalda bilər.
Fiziki aktiv qalın, yüngül idman edin: Hərəkətsizlik bel ağrılarını daha da artırır. Mümkün olduğu qədər, hamiləlikdən əvvəl də etdiyiniz fiziki fəaliyyətləri davam etdirin (əlbəttə ki, həkiminiz qadağa qoymayıbsa). Mütəmadi yüngül idman hərəkətləri bel əzələlərini gücləndirir və onurğanın yükünü azaldır. Hamiləlik üçün uyğun təhlükəsiz məşqlərə gündəlik gəzinti, üzgüçülük, stasionar velosiped sürmə və prenatal (hamiləlik) yogası aiddir. Məsələn, su içində aerobika və üzmək həm əzələləri işlədir, həm də suda ağırlıq azaldığı üçün oynaqlara zərər vermir. Həmçinin xüsusi bel və çanaq əzələlərini möhkəmləndirən gimnastika hərəkətləri var (məsələn, "pişik" hərəkəti – dörd ayaq üstə duraraq belinizi yavaşca yuxarı və aşağı doğru hərəkət etdirmək). Bu tip məşqləri öyrənmək üçün fizioterapevtə və ya mamalıq üzrə mütəxəssisə müraciət edə bilərsiniz. Unutmayın, aktiv qalmaq belinizin gücünü saxlayır və ağrıları yüngülləşdirə bilər.
İnteqrativ (tamamlayıcı) üsullardan faydalanın: Ənənəvi tədbirlərlə yanaşı, integrativ tibbin təklif etdiyi bəzi üsullar da hamiləlikdə bel ağrılarını azaltmaqda kömək edir. Bəzi araşdırmalar akupunkturun (iynəbatırma terapiyasının) hamiləlik dövründə bel ağrısını yüngülləşdirə biləcəyini göstərir. Təcrübəli akupunktur mütəxəssisi çox nazik iynələri bədənin müəyyən nöqtələrinə tətbiq edərək ağrını azalda bilər. Eynilə, təhlükəsiz şəkildə icra olunan manual terapiya (kiropraktik müalicə) da bəzi hallarda bel ağrısına müsbət təsir göstərə bilər. Bu kimi tamamlayıcı üsulları sınamaq istəyirsinizsə, öncə mütləq öz ginekoloqunuzla məsləhətləşin və bu sahədə ixtisaslaşmış mütəxəssislərə müraciət edin. Bioloji Təbabət - İnteqrativ Müalicə Mərkəzində hamiləlik dövründə ortaya çıxan bel ağrılarının müalicəsində akupunktur, terapevtik masaj, fizioterapiya və yoga kimi integrativ metodlardan geniş istifadə olunur. Bu yanaşma sayəsində ənənəvi tibbi müalicələri tamamlayaraq, dərmanlara ehtiyacı minimuma endirib anaların ağrısını təhlükəsiz şəkildə azaltmağa nail oluruq. Mərkəzimizin mütəxəssisləri hər bir pasiyent üçün fərdi müalicə planı tərtib edir və ana və körpənin təhlükəsizliyini hər zaman ön planda saxlayırlar.
Dərman qəbuluna yalnız həkim məsləhətilə müraciət edin: Hamiləlik zamanı həkiminiz məsləhət görməyincə, reseptsiz belə olsa, ağrıkəsici dərman qəbul etməyin. Ağrılar dözülməz həddə çatırsa, həkiminiz müəyyən ağrıkəsicilər təyin edə bilər. Ümumiyyətlə, hamiləlikdə ən təhlükəsiz ağrıkəsici parasetamoldur (asetaminofen). Aspirin, ibuprofen, naproksen kimi qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar isə adətən tövsiyə edilmir, xüsusilə ikinci və üçüncü trimestrdə onlar zərərli ola bilər. Bəzi hallarda həkim xüsusi aşağı dozalı dərmanlar və ya əzələ gevşədicilər yaza bilər – bu, yalnız həkim nəzarəti ilə olmalıdır. Yaddan çıxarmayın ki, hər hansı dərmanı qəbul etməzdən öncə mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
Nə vaxt həkimə müraciət etməli?
Bel ağrısı adətən zərərsiz olsa da, bəzi hallarda ciddi problemi göstərə bilər. Hamiləlikdə bel ağrısı bəzən vaxtından əvvəl doğum və ya infeksiyanın əlaməti ola bilər. Aşağıdakı hallarda vaxt itirmədən həkiminizə müraciət edin:
Ağrı çox şiddətlidirsə və uzun müddət davam edirsə. Əgər istirahət etdiyiniz, yuxarıdakı vasitələri sınadığınız halda belə ağrınız səngimirsə və günlərdir davam edirsə, həkim müayinəsi vacibdir. Belə şiddətli ağrını ignor etmək olmaz, çünki bəzən bel diskində yırtıq kimi problemlər hamiləlikdə ortaya çıxa bilər.
Vaginal qanaxma olursa. Bel ağrısıyla bərabər hər hansı vaginal qanaxma müşahidə etsəniz, dərhal həkimə xəbər verin. Bu, erkən dövrədə düşük riski, ya da gec dövrlərdə ciftlə bağlı bir problem əlaməti ola bilər.
Güclü qarın aşağısı sancıları və ya uşaqlıqda gərginlik hissi varsa. Davamlı və ritmik qarın ağrıları (sancı şəklində) vaxtından əvvəl doğum sancılarının əlaməti ola bilər. Bel ağrısı ilə birlikdə qarında bərkimə, aralıqlarla gələn ağrılar hiss edirsinizsə, bu, erkən doğumun siqnalı ola biləcəyindən təcili tibbi yardım alın.
Yüksək hərarət (qızdırma) varsa. Bel ağrısına hərarətin yüksəlməsi və titrətmə əlavə olunubsa, bədəndə infeksiya ola bilər. Xüsusilə böyrək infeksiyaları (pielonefrit) hamiləlikdə bel ağrısı və qızdırma verə bilər, bu halda dərhal həkimə müraciət etmək və müalicə almaq vacibdir.
Sidik ifrazı zamanı yanma, göynəmə və ya sidikdə qan müşahidə edilirsə. Bu əlamətlər sidik yolları infeksiyasına işarədir və bel ağrısıyla bir arada olduqda böyrəklərə yayılmış ola bilər. Hamiləlikdə sidik yolu infeksiyaları tez-tez rast gəlinir və tez müalicə olunmazsa, həm ana, həm də körpə üçün təhlükəli ola bilər. Ona görə bel ağrınıza sidik ifrazı zamanı narahatlıq da əlavə olunubsa, həkimə müraciət edin.
Ayaqlarda uyuşma, keyimə və ya zəiflik yaranırsa. Əgər bel ağrısı ilə yanaşı ayaqlarınızda keyləşmə, qarışqa gəzintisi hissi və ya ayaqlarınızı hərəkət etdirməkdə çətinlik yaranıbsa, bu, siyatik sinirin sıxılması (sciatica) əlaməti ola bilər. Hamiləlikdə siyatik sinir ağrısına nadir hallarda rast gəlinir, lakin baş verərsə, ayaqlarda gücsüzlük təhlükəli ola bilər. Həmçinin, əgər ayaqlarınızda hissiyatın azalmasını, ya da sidik/ nəcis saxlaya bilməmək kimi nevroloji əlamətlər hiss etsəniz, təcili şəkildə həkimə müraciət etmək vacibdir.
Yuxarıdakı hallarda həkiminiz sizi müayinə edəcək, lazım gələrsə əlavə analiz və USM (ultrasəs) müayinəsi aparacaq. Mayo Clinic mütəxəssisləri xəbərdarlıq edir ki, bel ağrısı 2 həftədən çox davam edərsə, mütləq həkimə bildirilməlidir. Həkiminiz ağrının səbəbini müəyyən edərək vaxtında müdaxilə etsə, sizin və körpənizin sağlamlığını qorumaq mümkün olacaq.
Ümumi nəticə və İnteqrativ yanaşma
Unutmayın ki, hamiləlik zamanı bel ağrısı əksər hallarda keçici və zərərsiz bir haldır. Adətən, körpəniz dünyaya gəldikdən sonra bu ağrılar yavaş-yavaş yox olur. Bu müddətdə özünüzü rahatlatmaq üçün yuxarıda qeyd olunan tövsiyələri tətbiq edə bilərsiniz. Hər bir hamilə fərqlidir – birinə kömək edən üsul digərinə daha az təsir göstərə bilər. Ona görə də, öz bədəninizi dinləyin və sizə ən yaxşı gələn üsulları seçin.
Əgər bel ağrılarınız həyat keyfiyyətinizə ciddi təsir edirsə, həkiminizlə danışmaqdan çəkinməyin. Bioloji Təbabət - İnteqrativ Müalicə Mərkəzinin peşəkar komandası olaraq biz, hamiləlik dövründə anaların sağlam və rahat olmasını təmin etmək üçün ənənəvi tibbi yardımı tamamlayan fərdi müalicə planları təklif edirik. Mərkəzimizdə fizioterapiya, xüsusi hamiləlik masajı, akupunktur, düzgün qidalanma məsləhətləri və stressin idarə olunması kimi inteqrativ tibbi xidmətlər ilə bel ağrılarınızı minimuma endirməyə çalışırıq. Sizin və körpənizin təhlükəsizliyi və sağlamlığı bizim üçün birinci dərəcəlidir.
Sonda: Hamiləlik möcüzəli bir dövrdür, lakin bədəniniz bu müddətdə böyük dəyişikliklər yaşayır. Bel ağrısı kimi narahatlıqlar bu dəyişikliklərin bir parçasıdır. Doğru məlumatlanma, özünə qulluq və lazım gəldikdə tibbi dəstəklə, siz bu problemi idarə edə bilərsiniz. Özünüzə qarşı diqqətli olun, həddindən artıq yüklənməyin və bədəninizi dinləyin. Beliniz ağrısa da, bilin ki, tək deyilsiniz – biz Bioloji Təbabət - İnteqrativ Müalicə Mərkəzi olaraq hamiləlik boyunca sizin yanınızdayıq və sağlam bir ana olma yolunda sizə dəstək verməyə hazırıq.
