Böyrək daşı nədir? Böyrək daşlarının müalicəsi
Böyrək daşı böyrəklərdə və ya sidik sisteminin digər hissələrində əmələ gələ bilən sərt, mineral formalaşmadır. Bu daşlar mineralların orqanizmdə toplanması nəticəsində əmələ gəlir və sidik yollarında toplanır. Böyrək daşları müxtəlif ölçülərdə və növlərdə ola ki, bəzən ağrılı simptomlara səbəb olur. Bu bloqumuzda böyrək daşları haqda ətraflı məlumat verməyə çalışacağıq.
Böyrək daşlarının növləri
Böyrək daşı növləri daşın kimyəvi tərkibinə və əmələ gəlmə səbəblərinə görə dəyişir. Böyrək daşlarının ümumi növləri ilə tanış olaq:
- Kalsium daşları
Kalsium böyrək daşları ən çox rast gəlinən növdür. Kalsium sidikdə artıq konsentrasiyası səbəbindən böyrəklərdə toplanır. Bu daşlar kalsium oksalat və ya kalsium fosfat tərkibində olur.
- Sidik turşusu daşları
Sidik turşusu daşları isə orqanizmdə sidik turşusunun yığılması nəticəsində əmələ gəlir. Bu vəziyyət gut və ya yüksək sidik turşusu səviyyəsi ilə əlaqəli ola bilir.
- Struvit daşları
Struvit daşları sidik yollarının infeksiyaları səbəbiylə meydana gələn daşlardır. Bu daşlar maqnezium ammonium fosfatın tərkibindədir.
- Sistin daşları
Sistin daşları, sistin adlı bir amin turşusunun bədəndə düzgün işlənmədiyi nadir bir genetik vəziyyətlə əlaqələndirilir.
- Digər daşlar
Nadir hallarda böyrək daşları digər birləşmələrlə də yarana bilir, lakin bu növlər ümumiyyətlə daha az rast gəlinir.
Böyrək daşının növü daşın tərkibini və müalicə yanaşmasını təyin etmək üçün vacibdir. Bu, insanlara hansı növ böyrək daşı ilə qarşılaşdıqlarını bilməyə və müvafiq müalicə və ehtiyat tədbirləri almaq üçün həkimlərinə müraciət etməyə kömək edir.
Böyrək daşları niyə yaranır?
Böyrək daşları müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Bu səbəblərə aşağıdakılar aid edilə bilər:
- Genetik meyl
- Çoz az su istehlakı
- Pəhriz vərdişləri (məsələn, bol duz və ya bol protein pəhrizləri)
- Sidik yollarının infeksiyaları
- Dərmanlar (bəziləri böyrək daşı riskini artıra bilir)
Onu da qeyd edək ki, böyrək daşlarının səbəbi insandan insana dəyişir.
Böyrək daşının simptomları
Bu xəstəliyin simptomları daşın ölçüsünə, növünə və harada yerləşdiyinə görə dəyişir. Ancaq bu tip daş olan insanlar adətən aşağıdakı 6 simptomla qarşılaşırlar:
- Ağrı
- Ürəkbulanma və Qusma
Bunun ağrısı ürəkbulanma və qusmaya da səbəb olur. Bu zaman səbəbsiz yerə qusma halı ilə qarşılaşa bilərsiniz.
- Sidik yollarının simptomları
Böyrək daşları sidik yollarının simptomlarına səbəb olur. Sidik edərkən yanma hissi, tez-tez sidiyə getmə və sidik axınının pozulması kimi simptomlar müşahidə oluna bilir.
- Qanlı sidik
Böyrək daşlarının səbəb olduğu digər hal isə sidiyin qanlı və ya buludlu görsənməyidir.
- Sidik yollarının infeksiyaları
Təkrarlanan sidik yolları infeksiyaları böyrək daşları ilə əlaqəlidir.
- Daşın hərəkəti
Bir məqamı da vurğulayaq ki, bəzən böyrək daşlarının olmasına baxmayaraq siz bunu hiss etməyə bilərsiniz. Buna görə də, böyrək daşları riski altındasınızsa və ya simptomlar yaşayırsınızsa, mütləq ilə həkiminizə müraciət etməlisiniz. Bu zaman doğru müalicə üsulu təyin olunur və siz vaxtında narahatlığın qarşısını alırsınız.
Böyrək daşlarının diaqnozu
Böyrək daşlarının diaqnozu və növü bir sıra tibbi testlər və müayinələr vasitəsilə həyata keçirilir. Böyrək daşlarının diaqnozu və diaqnostikasında istifadə olunan üsullarla tanış olaq:
İl olaraq həkim xəstənin simptomlarını və tibbi tarixini qiymətləndirir. Fiziki müayinə zamanı o, böyrək nahiyəsində həssaslıq və ya ağrı olub olmadığını yoxlayır. Daha sonra müvafiq analizlər həyata keçirilir. Bu zaman sidik analizi sidik yolları infeksiyalarının və ya böyrək daşlarının bəzi əlamətlərini aşkar edir. Sidikdə qan və ya iltihab izlərinə rast gəlinirsə, uyğun müalicə üsulu seçilir.
Növbəti mərhələdə böyrək funksiyasını və sidik yollarının infeksiyalarını qiymətləndirmək üçün qan testləri aparılır.
Diaqnostika təbii ki, sadəcə analizlərlə yekunlaşmır. Buraya ən çox istifadə edilən görüntüləmə üsulları da daxildir.
- Ultrasəs
Böyrək daşları və ya digər böyrək problemləri səs dalğalarından istifadə edərək görüntülənir.
- Kompüter tomoqrafiya
Daşın ölçüsünü, yerini və digər detallarını müəyyən etmək üçün KT aparılır.
- İcmal rentgenoqrafiya
Böyrək daşının müalicəsi
Bu halın müalicəsi daşın ölçüsü, yeri, növü və xəstənin sağlamlıq vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Bu xəstəliyin müalicə üsullarından bəziləri ilə tanış olaq.
- Dərmanla müalicə etmək, kiçik böyrək daşlarını müalicə etmək və ya daş əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün istifadə edilir. Dərmanlar daşları kiçildə və ya sidik yolları infeksiyalarını müalicə edə bilir.
- Səs dalğaları ilə daş qırma- ESWL yüksək enerjili səs dalğalarından istifadə edərək böyrək daşlarını kiçiltmək və ya parçalamaq üçün istifadə olunur. Bu prosedur adətən kiçik və ya orta ölçülü daşlar üçün təsirli olur və əməliyyat tələb etmir.
- Ureteroskopiya - Bu prosedur zamanı nazik bir boru (ureteroskop) sidik yollarına daxil olur və böyrək daşlarına çatmaq üçün irəliləyir. Bu boru vasitəsilə daşlar çıxarıla və ya parçalana bilir.
- Perkutan Nefrolitotomiya (PNL) - PNL böyük və ya mürəkkəb böyrək daşlarını çıxarmaq üçün istifadə olunur. Bu cərrahi bir prosedurdur və böyrək üzərində kiçik bir kəsik tələb edir.
- Açıq cərrahiyyə - Nadir hallarda böyük olan və ya başqa üsullarla müalicəsi mümkün olmayan böyrək daşları üçün açıq əməliyyat tələb olunur. Bu prosedur daşı çıxarmaq və ya parçalamaq üçün böyrəyə birbaşa çıxışı təmin edir.
Böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını almaq
Böyrək daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirləri görə bilərsiniz:
- Kifayət qədər su içmək: Bol su içmək sidiyi seyreltməyə və böyrək daşı riskini azaltmağa kömək edir. Gündə ən az 8 stəkan su içməyə və ya həkiminizin tövsiyə etdiyi miqdarda su istehlak etməyə çalışın.
- Balanslaşdırılmış Pəhriz: Sidik yollarında daş əmələ gəlməsinə təsir edə biləcək qidalardan uzaq durun. Xüsusilə həddindən artıq duz, protein, şəkər və kofein qəbulunu məhdudlaşdırın. Pəhrizinizə liflə zəngin meyvə, tərəvəz və bütün taxılları daxil edin.
- Kalsiuma nəzarət: Kalsium böyrək daşlarının əmələ gəlməsində rol oynaya bilir, lakin onu tamamilə kəsmək əvəzinə, kalsium qəbulunuzu balanslı saxlayın. Həkiminizin tövsiyələrinə əməl edin.
- Duz qəbulunu azaldın: Yüksək duz qəbulu kalsium daşlarının əmələ gəlməsinə kömək edir. İşlənmiş qidalardan, duzlu qəlyanaltılardan və duzlu souslardan uzaq durun.
- Oksalat tərkibini azaldın: Oksalat daşlarının əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün oksalatlarla zəngin qidalardan uzaq durun. İspanaq, çuğundur, fındıq və şokolad bu qidalara misaldır.
- Vitamin C əlavələrini məhdudlaşdırın: Həddindən artıq C vitamini əlavələri böyrək daşlarının meydana gəlməsinə kömək edir. Həkiminizin tövsiyə etdiyi əlavələri qəbul edin.
- Alkoqol və Kofeini məhdudlaşdırın: Alkoqol və kofein bədəni susuzlaşdıra bilir. Buna görə də, bu cür içkiləri normada istehlak etməyə çalışın.
- Sağlam çəki saxlayın: Artıq çəki və ya piylənmə böyrək daşı riskini artırır. Sağlam bədən çəkisini qorumaq üçün balanslı bir pəhriz yeyin və mütəmadi olaraq idmanla məşğul olun.
- Həkim tövsiyələrinə əməl edin: Xüsusilə böyrək daşları olan və ya daş əmələ gəlmə riski olan insanlar həkimlərinin tövsiyələrinə diqqətlə əməl etməlidirlər.
Bu kimi narahatlıqlarınız varsa, Bialoji Təbabət Klinikasında həkim-mütəxəssilərin qəbuluna yazılaraq müayinə ola bilərsiniz.
Sağlam olun!
