Üçlü Sinir Xəstəliyi, Zədələnməsi Nədir və Müalicəsi Varmı?

Üçlü Sinir Xəstəliyi, Zədələnməsi Nədir və Müalicəsi varmı ? 

Trigeminal Nevralgiya üzdəki beşinci kəllə siniri olan üçlü sinirin liflərinin zədələnməsi nəticəsində güclü, şiddətli ağrıya səbəb olan bir vəziyyətdir. Bu ağrı kəskin və dözülməz şəkildə hiss olunur, adətən üzün bir tərəfində olur. Çox vaxt birdən başlayan və bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edən bu ağrı hücumları xəstələrin gündəlik həyatına mənfi təsir göstərə bilər. Trigeminal nevralgiya tez-tez üzün zədələnməsi, sinir sıxılması və ya dağınıq skleroz səbəbindən baş verir. Müalicə variantlarına dərmanlar, cərrahiyyə və sinir blokları daxildir. Bu ağrılı vəziyyət bir mütəxəssis səhiyyə işçisi tərəfindən qiymətləndirilməli və müalicə planı yaradılmalıdır.

Əlaqəli məqalə: Üz Sinirinin Zədələnməsi Nədir? Qarşısını Almaq Mümkündür?

Üçlü sinir zədələnməsi nədir?

Trigeminal Nevralgiya üz və ağız nahiyəsini innervasiya edən beşinci kəllə siniri olan trigeminal sinirin anormal stimullaşdırılması nəticəsində baş verən şiddətli ağrılı bir vəziyyətdir. Adətən qəfil başlayan və şiddətli, paroksismal (hücumedici) xarakter daşıyan bu ağrı xəstələrin həyat keyfiyyətinə ciddi təsir edir. Bu vəziyyətin əsas səbəbi adətən qasser düyününün şaxələrinin iltihablaşmasının nəticəsidir. Belə ki, qasser düyünündən alın, almacık və çənəyə doğru 3 şaxə ayrılır. Bu şaxələrdən hər hansı birinin zədələnməsi nəticəsində də ağrılar yaranır. Bəzən ağrıların səbəbi müəyyən etmək olmur. Bu durum tez-tez soyuq külək, üz toxunuşu, danışmaq, yemək və ya dişlərinizi fırçalamaq kimi gündəlik fəaliyyətlər kimi müəyyən şərait yarada biləcək faktorlarla əlaqələndirilir. Bu nevroloji xəstəlik növünün müalicəsi adətən dərmanlar, sinir blokları və bəzi hallarda cərrahiyyə daxildir. Müalicə variantları fərdin spesifik vəziyyətindən və simptomlarından asılı olaraq müəyyən edilir. Buna görə də, bir tibb işçisi tərəfindən dəqiq diaqnoz və müvafiq müalicə planı etmək vacibdir. Müalicə ilə yanaşı, dəstəkləyici müalicələr və həyat tərzi dəyişiklikləri də simptomları idarə etməyə kömək edə bilər.

Üçlü sinir zədələnməsinin simptomları nələrdir?  

Üçlü sinir nevralgiyası fərqli və tez-tez aralıqlarla baş verən şiddətli ağrı ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu ağrılar adətən üzün bir tərəfində, göz, burun, dodaq və çənə nahiyəsində intensiv şəkildə hiss olunur. Ən çox görülən simptom şiddətli üz ağrısıdır. Bu ağrı elektrik şoku, yanma, pirsinq və ya kəskin ağrı kimi təsvir edilir. Ağrılar bir neçə saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edə bilər. Ağrı tez-tez gündəlik fəaliyyətlər zamanı baş verir. Məsələn, üzə toxunma, külək, danışmaq, yemək yemək və ya diş fırçalamaq kimi adi hərəkətlər ağrı hücumlarına səbəb olur. Trigeminal Nevralgiyanın digər simptomları arasında üzün keyiməsi və ya uyuşma, sulu gözlər, burun axması, ağız quruluğu və əzələ spazmları daxildir. Hücumlar zamanı ağrı intensivliyi o qədər güclü olur ki, bu, gündəlik həyat fəaliyyətinə mənfi təsir göstərə bilir. Bu xəstəliyin diaqnozu adətən nevroloq tərəfindən həyata keçirilir. Müalicə dərmanlar, sinir blokları və bəzi hallarda cərrahiyyədir. 

Üçlü sinir xəstəliyi niyə yaranır, risk faktorları hansılardır?

Üçlü sinir nevralgiyasının dəqiq səbəbi müəyyən edilməsə də, adətən bu, üçlü sinirin damara basması ilə əlaqədardır. Sinir üzərindəki bu təzyiq sinirin anormal şəkildə yanmasına və şiddətli ağrıya səbəb olur. Bundan əlavə, üçlü sinirə zərər verə biləcək vəziyyətlər də çox skleroz kimi bu problemi yaradır. Risk faktorlarına ümumiyyətlə 50 yaşdan yuxarı şəxslər, qadınlar, üz zədələri olanlar və ailəsində trigeminal nevralgiya tarixi olanlar daxildir. Bu amillər trigeminal nevralgiyanın inkişaf ehtimalını artırır.

Üçlü sinir zədələnməsi niyə yaranır?

Bu nevroloji xəstəlik növünün dəqiq səbəbi tam öyrənilməsə də, ümumiyyətlə üçlü sinirin liflərinin zədələnməsi nəticəsində meydana gəldiyi düşünülür. Bu vəziyyətin ən çox yayılmış səbəbi trigeminal sinirin damara basmasıdır. Sinir üzərindəki bu təzyiq sinir liflərinin anormal şəkildə yanmasına və şiddətli ağrıya səbəb olur. Bundan əlavə, trigeminal sinirdə təzyiqə səbəb olan faktorlara siniri əhatə edən toxumalarda damar anormallikləri, şişlər və ya kistlər daxildir. Bu duruma səbəb olan digər vacib amil dağınıq sklerozdur. 

Üçlü sinir zədələnməsinin risk faktorları hansılardır?

Bu nevroloji xəstəliyin inkişafında bir sıra risk faktorları rol oynayır. Bu amillər fərdlərin ağrılı vəziyyətə həssaslığına təsir göstərir. Birincisi, xəstəliyin bu növü ümumiyyətlə 50 yaşdan yuxarı şəxslərdə daha çox rast gəlinir. Qadınlar kişilərə nisbətən daha çox risk altındadır, lakin hər iki cinsin nümayəndələri də təsirlənə bilir. Üz nahiyəsində travma və ya cərrahi müdaxilələr trigeminal sinirə təzyiqi artıraraq bu vəziyyətin yaranma ehtimalını artırır. Bundan əlavə, trigeminal sinirə təzyiq göstərə bilən damar anomaliyaları, şişlər və ya kistlər kimi struktur problemləri də risk faktoru sayılır. Ailədə bu hal ilə qarşılaşma tarixçəsi olan şəxslərdə genetik meyl səbəbindən risk arta bilər. Əvvəlki nəsillərdə bu xəstəliyi olanların ailə üzvləri bu vəziyyətə daha həssas olur. MS (çox skleroz) kimi nevroloji xəstəliklər də trigeminal nevralgiyanın inkişafına kömək edə bilir. Bu cür xəstəliklər sinir liflərinin zədələnməsini artıraraq xəstəliyin simptomlarının yaranmasına şərait yarada bilər

Üçlü sinir zədələnməsinin diaqnozu necə qoyulur?

Xəstəliyin diaqnozu adətən hərtərəfli klinik qiymətləndirməyə və tibbi tarixin nəzərdən keçirilməsinə əsaslanır. Birincisi, bir tibb işçisi xəstənin yaşadığı simptomları, ağrı modelini və mümkün şərait yarada biləcək amilləri hərtərəfli qiymətləndirir. Bu xəstəliyin ağrısını tez-tez müəyyən etmək çətin ola bilər, çünki digər ağrılı şərtlərlə qarışdırılır. Buna görə də düzgün diaqnoz qoymaq üçün xüsusi meyarlar əsasında müəyyən testlər və müayinələr aparılır. Diaqnozda nevroloji müayinə çox vaxt vacibdir. Səhiyyə işçisi üz hissini qiymətləndirir və ağrı hücumları zamanı sinirin necə reaksiya verdiyini müşahidə edir. Kompüter tomoqrafiyası (CT) və ya maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) kimi görüntüləmə testləri sinir, şişlər və ya digər struktur anormallıqlar üzərində mümkün damar təzyiqini müəyyən etməyə kömək edır. Qan testləri və digər laboratoriya testləri də digər şərtləri istisna etmək üçün istifadə edilir. Bu xəsətlik növünün diaqnozu adətən nevroloq tərəfindən qoyulur. Dəqiq diaqnoz qoyulduqdan sonra müalicə planı müəyyən edilir və xəstənin simptomlarını idarə etmək üçün strategiya yaradılır.

Üçlü sinir zədələnməsinin erkən diaqnozu niyə önəmlidir?

Trigeminal nevralgiyanın erkən diaqnozu xəstəliyin təsirlərini yüngülləşdirmək və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün vacibdir. Erkən diaqnoz tibb işçilərinə xəstəliyin səbəbini müəyyən etməyə, müvafiq müalicə planı yaratmağa və ağrıları idarə etmək üçün daha effektiv strategiyalar hazırlamağa imkan verir. Bundan əlavə, erkən diaqnoz xəstəliyin inkişafının qarşısını alaraq üzdəki qalıcı üçlü sinirin liflərin zədələnməsinin qarşısını ala bilər. Bu durum tez-tez şiddətli ağrı hücumları ilə xarakterizə olunur və hücumlar xəstələrin gündəlik həyatını çətinləşdirir. Erkən diaqnoz xəstələrin daha tez və effektiv müalicə olunmasına imkan verir ki, bu da simptomları idarə etməyə və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa kömək edir. Bundan əlavə, erkən diaqnoz əsas səbəbi müəyyən etmək baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xəstəliyin səbəbi müxtəlif amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər və dəqiq diaqnoz müvafiq müalicə variantlarının təyin edilməsinə kömək edir. Buna görə də, müalicəyə erkən başlamaq və xəstəliyin irəliləməsinin qarşısını almaq üçün simptomlar aşkar edildikdə dərhal bir tibb işçisinə müraciət etmək vacibdir.

Üçlü sinir zədələnməsinin müalicəsi üsulları hansılardır?

Üçlü sinir nevralgiyasının müalicəsi simptomların şiddətini azaltmaq, hücumlara nəzarət etmək və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Müalicə planı adətən xəstənin simptomlarının şiddəti və tezliyi, şərait yarada biləcək faktorlar və ümumi sağlamlıq da daxil olmaqla bir sıra amillərə əsaslanır. İlkin mərhələdə dərmanlar, tez-tez xəstəliyin simptomlarını idarə etmək üçün istifadə olunur. Bu dərmanlar sinir sisteminə təsirləri ilə ağrıları azalda və hücumların tezliyini azalda bilər. Bununla belə, hər bir xəstə fərqlidir, buna görə də ən təsirli dərman və ya dərman kombinasiyası fərdin vəziyyətinə əsasən müəyyən edilməlidir. Dərman terapiyasına cavab verməyən və ya yan təsirlərə dözə bilməyən bəzi xəstələrdə cərrahi müdaxilələr nəzərdə tutulur. Mikrovaskulyar dekompressiya, stereotaktik radiocərrahiyyə və trigeminal sinir blokları kimi prosedurlar sinir üzərində təzyiqi azaltmaq və ya siniri daha effektiv idarə etmək məqsədi daşıyır. Bəzi hallarda həyat tərzi dəyişiklikləri və alternativ müalicə üsulları da dəstəkləyici olaraq istifadə edilir. Bu, xəstənin stressi idarə etməsini, sağlam qidalanmasını və yuxu rejiminə diqqət yetirməsini əhatə edir. Bu nevroloji durumun müalicəsi tez-tez multidisiplinar yanaşma tələb edir və fərdi ehtiyaclara əsaslanan fərdi planla idarə olunur. Buna görə də, nevroloq və ya ağrı mütəxəssisi kimi ixtisaslaşmış bir səhiyyə işçisi ilə əməkdaşlıq etmək vacibdir.


İnteqrativ təbabət klinikalarında müalicə tamamilə fərqlidir. Xəstəyə antikamiyustlardan kamvyusat istifadə etməyərək biloji aktiv maddələrlə sinirin gedişatı boyunca sinirdəki iltihabı götürmək məqsədilə xüsusi nöqtələrə bioloji aktiv maddələr yeridilir. 

Üçlü sinir nevralgiyası mövzusunda ən çox verilən sullar

Trigeminal Nevralgiya Xəstəliyi Müalicə Olunmazsa Nə Olur?

Xəstəlik müalicə olunmazsa, xəstənin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə azala bilər və gündəlik fəaliyyətlərini davam etdirmək çətinləşə bilər. Ağrı hücumları daha tez-tez və daha şiddətli ola bilir ki, bu da xəstənin ümumi sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Müalicə edilməzsə, sinir zədələnməsi və daimi ağrı riski artırır. Bundan əlavə, bu hal ilə əlaqəli ağrı depressiya və narahatlıq kimi psixi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilir. Buna görə də, düzgün müalicə planının yaradılması və həyata keçirilməsi xəstənin simptomlarını effektiv şəkildə idarə etmək və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün vacibdir.

Trigeminal nevralgiya öz-özünə yox olurmu?

Bu durum adətən öz-özünə keçmir və xroniki bir vəziyyətdir. Xəstəliyin gedişi fərddən fərdə dəyişə bilər, lakin müalicə olmadan simptomlar çox vaxt davam edir. Müvafiq müalicə ilə simptomları idarə etmək mümkündür, lakin tam sağalma zəmanəti yoxdur. Erkən diaqnoz və effektiv müalicə simptomların idarə edilməsində vacibdir və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırr.

Trigeminal Nevralgiya Xəstəliyində Radiotezlik Terapiyasından İstifadə Edilirmi?

Bəli, radiotezlik terapiyası bu xəstəliyin müalicəsində istifadə edilə bilir. Bu müalicə ağrı siqnallarını azaltmaq üçün sinirə yüksək tezlikli elektrik cərəyanının tətbiq olunduğu bir prosedurdur. Radiotezlik terapiyası trigeminal sinirin həssas nahiyələrinə fokuslanaraq ağrıları aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır. Bu üsul dərman terapiyasına cavab verməyən və ya dərmanların əlavə təsirlərinə dözə bilməyən xəstələrdə nəzərdən keçirilir. Bununla belə, bu müalicənin effektiv olub-olmayacağı fərddən fərdə dəyişir.

Trigeminal Nevralgiya üçün Bitki mənşəli və ya Təbii Müalicə Varmı?

Nevroloji xəstəliyin bu növü üçün bitki mənşəli və ya təbii müalicələr simptomları aradan qaldırmağa kömək edə bilir, lakin müalicəyə zəmanət yoxdur. Bəzi insanlar zəncəfil və lavanda yağı kimi bitki mənşəli məhsullardan istifadə edərək simptomları idarə etməyə çalışırlar. Bununla belə, bitki mənşəli müalicələrin təsiri fərddən fərdə dəyişir və peşəkar sağlamlıq məsləhəti olmadan istifadə edilməməlidir. Təbii müalicələr adi tibbi müalicələri əvəz etmir və ixtisaslı tibb işçisi tərəfindən idarə olunan müalicə planına əlavə kimi baxılmalıdır. Hər hansı bir müalicəyə başlamazdan əvvəl bir tibb işçisi ilə məsləhətləşmək vacibdir.

Trigeminal Nevralgiyanın Cərrahiyyəsinin Riskləri Nələrdir?

Hər bir cərrahi əməliyyatın riskləri var. Cərrahi əməliyyatdan əvvəl xəstə bütövlükdə qiymətləndirilməlidir. Hipertoniya, diabet və xroniki ağciyər xəstəlikləri kimi cərrahi əməliyyatın mənfi nəticələrini artıra bilən şərtlər diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Lazım gələrsə, əvvəlcə bu xəstəliklər müalicə olunmalı, sonra cərrahi əməliyyat edilməlidir. Bundan əlavə, anesteziya və daxili risklərdən başqa, hər bir cərrahi əməliyyatın riskləri var. Cərrahın təcrübəsi və qayğısı ilə bütün mümkün risklər azaldıla bilər. Xəstəliyin müalicəsində mikrovaskulyar cərrahi texnika ilə edilən əməliyyatlarda yara problemləri, serebrospinal mayenin sızması, müvəqqəti üz iflici kimi risklər yarana bilər. Cərrah bu risklərə qarşı diqqətli olmalıdır. Demək olar ki, bütün xəstələrdə lazımi qayğı göstərilməklə bu risklərin qarşısı alına bilər. Ancaq bu nisbət heç vaxt sıfıra bərabər deyil. Xəstəliyin bu növünün Ovale foramen funksiyası ilə aparılan ablasyon müalicələrində ağrı keçmir, üz uyuşması, quru gözlər, çox kiçik bir şans olsa da, üzdə qalıcı ağrılar yarana bilər. Ancaq ablasyon üçün balon sıxılmasına üstünlük verildikdə, üzdə qalıcı ağrı ehtimalı sıfıra çox yaxındır. Bu baxımdan risk radiotezlik və spirt tətbiqlərində daha yüksəkdir.