Sidik — böyrəklərdən ürinasiya prosesi ilə ifraz olunan, ümumiyyətlə steril vəziyyətdə, bədənin yan məhsulu olan bir mayedir. Turş mənşəli olan bu maye, məhlullarında saxlayan məməli canlıların bədənlərindəki suyun məzmunundakı mineral, qeyri-üzvi və digər maddələrin tarazlığını təmin etmək məqsədi ilə sidik torbasından çölə əksəriyyətlə cinsi orqanlarda mövcud mexanizmlər köməyiylə atılır.
Sidik meydana gəlməsi, bədəndə mineral və digər maddələrin tarazlığının təmin edilməsində təsirlidir. Bədəndə olması lazım olandan çox olan və ya bədənə zərərli olan maddələr sidik yolu ilə çölə atılır. Sidik, içində ərimiş ya dadayandırılması vəziyyətində olan bir çox maddəni uzaqlaşdırar. Eyni zamanda sidik (alınan qidaya bağlı olaraq) 5.0 - 8.0 pH dəyərləri arasındadır.
Ümumi sidik analizi üçün ilk səhər sidik istifadə olunur. Sidik yığmaqdan əvvəl xarici cinsiyyət üzvləri su ilə yaxşı yuyulmalıdır. İlk bir neçə millilitr sidik unutaza tökülməli, daha sonra sidik apteklərdə satılan xüsusi steril konteynerə yığılmalıdır. Sidik yığıldıqdan 2 saat gec olmayaraq laboratoriyaya analiz üçün çatdırılmalıdır.
1. Sidiyin həcmi
Sidiyin ümumi analizində bu böyük əhəmiyyət daşımır.
2. Sidiyin rəngi
Normada sidiyin rəngi sarı olmalıdır. Sidiyin rənginə bəzi dərmanların qəbulu təsir edə bilər. Bu səbəbdən sizə sidik analizi təyin olunubsa, müalicə həkiminizə hal hazırda qəbul etdiyiniz dərmanlar haqqında məlumat verin.
Sidiyin rəngi tünd "pivə rəngi" olduqda, bu qara ciyər xəstəliklərinin əlaməti ola bilər. "Ət suyu" rəngində olan sidik böyrək xəstəliklərinin əlaməti ola bilər.
3. Sidiyin şəffaflığı
Normada təzə sidik şəffaf olmalıdır. Lakin bəzən sidiyin şəffaflığı pozulur və sidik bulanıq olur. Bunun səbəbi sidikdə eritrositlərin, leykositlərin, bakteriyaların, duzların olması ola bilər.
4. Sidiyin iyi
Təzə sidik, praktiki olaraq, iysizdir. Bəzi xəstəliklər və pozulmalar zamanı sidiyin iyi dəyişilir. Belə ki, sistit zamanı sidikdən ammoniak iyi gəlir. Sidik yollarında, sidik kisəsində qanqrenoz (çürümə) prosesləri getdikdə sidikdən çürük iyi gəlir. Dəyməmiş alma və ya meyvə iyinin olması diabet xəstəliyinə xas olan əlamətdir. Həmçinin sidiyin iyinə bəzi qidaların qəbulu (məsələn, sarımsaq) təsir edir.
5. Sidikdə zülalın olması
Normada sidikdə zülal olmamalıdır. Sidikdə zülalın aşkar olunması ciddi böyrək xəstəliklərinin əlamətidir.
Bəzən sidikdə zülal deyil, zülalın izləri tapılır. Bu halda insan daha dərin müayinə olunmalıdır.
6. Keton cisimləri
Keton cisimləri sidiyin ümumi anlizində aşkar olunmamalıdır.
7. Bilirubin
Normada bilirubin sidikdə olmamalıdır. Bilirubin virus hepatitləri, mexaniki sarılıq, qara ciyər sirrozu, xolestaz zamanı aşkar olunur.
8. Hemoqlobin
Normada hemoqlobin sidikdə təyin olunmamamlıdır. Sidikdə hemoqlobinin olması eritrositlərin parçalanmasına işarə edə bilər.
9. Eritrositlər
Normada sidikdə eritrositlər, praktiki olaraq, olmamalıdır (görmə sahəsində - 1-2). Eritrositlərinin sayının artması sidik yollarında qanaxmanın, şişlərin, böyrək daşı xəstəliyin, sidik sistemi iltihabların, qırmızı qurd eşənəyi xəstəliyinin, qanın laxtalanma sisteminin pozulmalarının, zəhərləmənin simptomu ola bilər. Bu halda daha dərin müayinə tələb olunur.
10. Leykositlər
Normada sağlam qadında görmə sahəsində 5, kişidə - 3 leykosit təyin oluna bilər. Leykositlərin sayının artması sidik sistemində olan müxtəlif iltihabların əlamətidir.
11. Epiteli hüceyrələri
Epiteli hüceyrələri sidikdə əksər hallarda tapılır. Normada onların sayı görmə sahəsində 10-dan çox olmamalıdır.
12. Silindrlər
Normada sidikdə silindrlər aşkar olunmamalıdır. Sidikdə silindrlərin olması böyrəklərin zədələnməsinə işarə edir. Bu böyrək xəstəlikləri (nefrit, nefroz), infeksion xəstəliklər, böyrəklərdə durğunluq zamanı, asidoz zamanı mümkündür.
13. Duzlar
Sidikdə duzların olması böyrək daşı xəstəliyinə meyillik kimi qiymətləndirilə bilər.
14. Bakterilər
Normada sidikdə bakterilər olmur və ya az miqdarda təyin olunur. Sağlam insanda sidik böyrəklərdə və sidik kisəsində sterildir (bakterilər yoxdur). Bakterilər (az miqdarda!) sidiyə uretradan keçdikdə düşə bilər. Bu səbəbdən sidikdə bakterilərin çox olması sidik yollarının infeksiyalaşmasının əlamətidir.
Sidikdə leykositlərin çox olması sidik yollarında iltihab və ya infeksiyanın göstəricisidir. Bu vəziyyət adətən sistit və ya pielonefrit kimi xəstəliklərdə müşahidə olunur. Leykosit miqdarı normadan artıqdırsa, əlavə müayinələrə ehtiyac ola bilər.
Sidikdə narkotik analizi necə aparılır?
Sidikdə narkotik analizi xüsusi test üsulları ilə müəyyən narkotik maddələrin mövcudluğunu aşkar edir. Bu analiz tez və qeyri-invaziv üsulla aparılır. Nəticələr narkotik istifadəsi barədə ilkin məlumat verir.
Böyrəkdə zülalın olması (proteinuriya) tez-tez köpüklü sidik və ödəmlə müşayiət olunur. Bu vəziyyət böyrək funksiyasının pozulmasına işarədir. Sidik analizi vasitəsilə erkən mərhələdə aşkarlanması mümkündür.
Sidikdə selik olması infeksiya, iltihab və ya sidik yollarında qıcıqlanmanı göstərə bilər. Az miqdarda selik normal sayılır, lakin yüksək dəyər varsa, müayinə vacibdir. Selik dəyəri iltihabi proseslərin göstəricisi kimi istifadə olunur.
Sidikdə epitel hüceyrələri sidik yollarının və ya sidik kisəsinin daxili qatından tökülən hüceyrələrdir. Az miqdarda olması normaldır, lakin çoxluğu infeksiya və ya travma ilə əlaqəli ola bilər. Epitel hüceyrələrinin növü klinik əhəmiyyət daşıyır.
Sidikdə pH səviyyəsi onun turşuluq və ya qələviliyini göstərir və adətən 4.6 – 8.0 arasında dəyişir. Qidalanma, dərmanlar və bəzi xəstəliklər bu dəyəri təsir edə bilər. Normal pH səviyyəsi orqanizmin metabolik balansı barədə məlumat verir.
Sağlam insanın sidiyində zülal ya olmamalı, ya da çox az miqdarda (0 – 10 mq/dl) olmalıdır. Yüksək dəyərlər böyrək funksiyalarında pozuntu olduğunu göstərə bilər. Proteinuriya erkən mərhələdə aşkarlanarsa, böyrək xəstəliklərinin qarşısı alınır.
Sidikdə leykosit nedir sualının cavabı çox sadədir: leykositlər orqanizmin immun hüceyrələridir və infeksiya ilə mübarizə aparırlar. Sidikdə onların çoxluğu sidik yollarında iltihab və ya bakterial infeksiyanın göstəricisidir. Bu vəziyyət sidiyin bulanıq olmasi və pis iy ilə müşahidə oluna bilər. Davamlı yüksək leykosit səviyyəsi böyrəkdə zülalın əlamətləri ilə birlikdə müşahidə olunarsa, bu, ciddi böyrək pozuntusuna işarədir.
Sidik analizinde selik nedir sualına cavab olaraq deyə bilərik ki, sidikdə az miqdarda selik normaldır. Lakin yüksək selik dəyəri sidik yollarında qıcıqlanma, bakterial infeksiya və ya böyrəkdə zülalın əlamətləri ilə əlaqəli ola bilər. Selik çoxluğu sidikdə maddələrin düzgün süzülmədiyini göstərə bilər. Belə hallarda sidikdə leykosit nedir sualı ilə bağlı müayinələr də aparılmalıdır.
Bəli, sidik analizi narkotik maddələrin aşkarlanmasında geniş istifadə olunur. Bu analizdə müxtəlif narkotik növlərinə qarşı testlər aparılır və nəticələr qısa zamanda əldə edilir. Sidikde narkotik analizi vasitəsilə morfin, amfetamin, kokain və digər maddələrin orqanizmdə olub-olmadığı müəyyən edilə bilər. Əgər nəticələrdə analizdə neqativ nədir qeyd olunubsa, bu, həmin maddələrin tapılmadığını göstərir.
Sidikde narkotik analizi zamanı nəticələr “pozitiv” və ya analizdə neqativ nədir şəklində qeyd oluna bilər. “Pozitiv” nəticə narkotik maddələrin aşkarlandığını, “neqativ” isə onların olmadığını bildirir. Yəni analizdə neqativ nədir dedikdə, testin təmiz nəticə verdiyi, narkotik maddələrin sidik nümunəsində tapılmadığı başa düşülür. Bu cür analizlər hüquqi və tibbi məqsədlərlə tez-tez aparılır.
Sidik meydana gəlməsi, bədəndə mineral və digər maddələrin tarazlığının təmin edilməsində təsirlidir. Bədəndə olması lazım olandan çox olan və ya bədənə zərərli olan maddələr sidik yolu ilə çölə atılır. Sidik, içində ərimiş ya dadayandırılması vəziyyətində olan bir çox maddəni uzaqlaşdırar. Eyni zamanda sidik (alınan qidaya bağlı olaraq) 5.0 - 8.0 pH dəyərləri arasındadır.
Sidiyin ümumi analizi
Ümumi sidik analizi üçün ilk səhər sidik istifadə olunur. Sidik yığmaqdan əvvəl xarici cinsiyyət üzvləri su ilə yaxşı yuyulmalıdır. İlk bir neçə millilitr sidik unutaza tökülməli, daha sonra sidik apteklərdə satılan xüsusi steril konteynerə yığılmalıdır. Sidik yığıldıqdan 2 saat gec olmayaraq laboratoriyaya analiz üçün çatdırılmalıdır.
1. Sidiyin həcmi
Sidiyin ümumi analizində bu böyük əhəmiyyət daşımır.
2. Sidiyin rəngi
Normada sidiyin rəngi sarı olmalıdır. Sidiyin rənginə bəzi dərmanların qəbulu təsir edə bilər. Bu səbəbdən sizə sidik analizi təyin olunubsa, müalicə həkiminizə hal hazırda qəbul etdiyiniz dərmanlar haqqında məlumat verin.
Sidiyin rəngi tünd "pivə rəngi" olduqda, bu qara ciyər xəstəliklərinin əlaməti ola bilər. "Ət suyu" rəngində olan sidik böyrək xəstəliklərinin əlaməti ola bilər.
3. Sidiyin şəffaflığı
Normada təzə sidik şəffaf olmalıdır. Lakin bəzən sidiyin şəffaflığı pozulur və sidik bulanıq olur. Bunun səbəbi sidikdə eritrositlərin, leykositlərin, bakteriyaların, duzların olması ola bilər.
4. Sidiyin iyi
Təzə sidik, praktiki olaraq, iysizdir. Bəzi xəstəliklər və pozulmalar zamanı sidiyin iyi dəyişilir. Belə ki, sistit zamanı sidikdən ammoniak iyi gəlir. Sidik yollarında, sidik kisəsində qanqrenoz (çürümə) prosesləri getdikdə sidikdən çürük iyi gəlir. Dəyməmiş alma və ya meyvə iyinin olması diabet xəstəliyinə xas olan əlamətdir. Həmçinin sidiyin iyinə bəzi qidaların qəbulu (məsələn, sarımsaq) təsir edir.
5. Sidikdə zülalın olması
Normada sidikdə zülal olmamalıdır. Sidikdə zülalın aşkar olunması ciddi böyrək xəstəliklərinin əlamətidir.
Bəzən sidikdə zülal deyil, zülalın izləri tapılır. Bu halda insan daha dərin müayinə olunmalıdır.
6. Keton cisimləri
Keton cisimləri sidiyin ümumi anlizində aşkar olunmamalıdır.
7. Bilirubin
Normada bilirubin sidikdə olmamalıdır. Bilirubin virus hepatitləri, mexaniki sarılıq, qara ciyər sirrozu, xolestaz zamanı aşkar olunur.
8. Hemoqlobin
Normada hemoqlobin sidikdə təyin olunmamamlıdır. Sidikdə hemoqlobinin olması eritrositlərin parçalanmasına işarə edə bilər.
9. Eritrositlər
Normada sidikdə eritrositlər, praktiki olaraq, olmamalıdır (görmə sahəsində - 1-2). Eritrositlərinin sayının artması sidik yollarında qanaxmanın, şişlərin, böyrək daşı xəstəliyin, sidik sistemi iltihabların, qırmızı qurd eşənəyi xəstəliyinin, qanın laxtalanma sisteminin pozulmalarının, zəhərləmənin simptomu ola bilər. Bu halda daha dərin müayinə tələb olunur.
10. Leykositlər
Normada sağlam qadında görmə sahəsində 5, kişidə - 3 leykosit təyin oluna bilər. Leykositlərin sayının artması sidik sistemində olan müxtəlif iltihabların əlamətidir.
11. Epiteli hüceyrələri
Epiteli hüceyrələri sidikdə əksər hallarda tapılır. Normada onların sayı görmə sahəsində 10-dan çox olmamalıdır.
12. Silindrlər
Normada sidikdə silindrlər aşkar olunmamalıdır. Sidikdə silindrlərin olması böyrəklərin zədələnməsinə işarə edir. Bu böyrək xəstəlikləri (nefrit, nefroz), infeksion xəstəliklər, böyrəklərdə durğunluq zamanı, asidoz zamanı mümkündür.
13. Duzlar
Sidikdə duzların olması böyrək daşı xəstəliyinə meyillik kimi qiymətləndirilə bilər.
14. Bakterilər
Normada sidikdə bakterilər olmur və ya az miqdarda təyin olunur. Sağlam insanda sidik böyrəklərdə və sidik kisəsində sterildir (bakterilər yoxdur). Bakterilər (az miqdarda!) sidiyə uretradan keçdikdə düşə bilər. Bu səbəbdən sidikdə bakterilərin çox olması sidik yollarının infeksiyalaşmasının əlamətidir.
Sidiyin Ümumi Analizi ilə Bağlı Çox Soruşulan Suallar
Sidikdə leykositlərin çox olması nə deməkdir?
Sidikdə leykositlərin çox olması sidik yollarında iltihab və ya infeksiyanın göstəricisidir. Bu vəziyyət adətən sistit və ya pielonefrit kimi xəstəliklərdə müşahidə olunur. Leykosit miqdarı normadan artıqdırsa, əlavə müayinələrə ehtiyac ola bilər.
Sidikdə narkotik analizi necə aparılır?
Sidikdə narkotik analizi xüsusi test üsulları ilə müəyyən narkotik maddələrin mövcudluğunu aşkar edir. Bu analiz tez və qeyri-invaziv üsulla aparılır. Nəticələr narkotik istifadəsi barədə ilkin məlumat verir.Böyrəkdə zülalın əlamətləri nədir?
Böyrəkdə zülalın olması (proteinuriya) tez-tez köpüklü sidik və ödəmlə müşayiət olunur. Bu vəziyyət böyrək funksiyasının pozulmasına işarədir. Sidik analizi vasitəsilə erkən mərhələdə aşkarlanması mümkündür.
Sidik analizində selik nədir və nəyi göstərir?
Sidikdə selik olması infeksiya, iltihab və ya sidik yollarında qıcıqlanmanı göstərə bilər. Az miqdarda selik normal sayılır, lakin yüksək dəyər varsa, müayinə vacibdir. Selik dəyəri iltihabi proseslərin göstəricisi kimi istifadə olunur.
Sidikdə epitel hüceyrələri nədir və nəyə görə yaranır?
Sidikdə epitel hüceyrələri sidik yollarının və ya sidik kisəsinin daxili qatından tökülən hüceyrələrdir. Az miqdarda olması normaldır, lakin çoxluğu infeksiya və ya travma ilə əlaqəli ola bilər. Epitel hüceyrələrinin növü klinik əhəmiyyət daşıyır.
Sidikdə pH nədir və neçə olmalıdır?
Sidikdə pH səviyyəsi onun turşuluq və ya qələviliyini göstərir və adətən 4.6 – 8.0 arasında dəyişir. Qidalanma, dərmanlar və bəzi xəstəliklər bu dəyəri təsir edə bilər. Normal pH səviyyəsi orqanizmin metabolik balansı barədə məlumat verir.
Sidikdə zülal nə qədər olmalıdır?
Sağlam insanın sidiyində zülal ya olmamalı, ya da çox az miqdarda (0 – 10 mq/dl) olmalıdır. Yüksək dəyərlər böyrək funksiyalarında pozuntu olduğunu göstərə bilər. Proteinuriya erkən mərhələdə aşkarlanarsa, böyrək xəstəliklərinin qarşısı alınır.
Sidiyin bulanıq olmasi nə deməkdir?
Sidiyin bulanıq olmasi adətən sidikdə çoxlu leykositlər, bakteriyalar və ya duz kristallarının olması ilə əlaqədardır. Bu vəziyyət sidik yolları infeksiyası, böyrəkdə zülalın əlamətləri və ya bəzən düzgün su qəbulu olmaması ilə bağlı ola bilər. Əgər sidiyin bulanıqlığı davamlıdırsa, sidik analizi nəticələrinə əsasən həkim tərəfindən əlavə müayinə təyin oluna bilər.
Sidikdə leykosit nedir və niyə yaranır?
Sidikdə leykosit nedir sualının cavabı çox sadədir: leykositlər orqanizmin immun hüceyrələridir və infeksiya ilə mübarizə aparırlar. Sidikdə onların çoxluğu sidik yollarında iltihab və ya bakterial infeksiyanın göstəricisidir. Bu vəziyyət sidiyin bulanıq olmasi və pis iy ilə müşahidə oluna bilər. Davamlı yüksək leykosit səviyyəsi böyrəkdə zülalın əlamətləri ilə birlikdə müşahidə olunarsa, bu, ciddi böyrək pozuntusuna işarədir.
Sidik analizinde selik nedir və nəyi göstərir?
Sidik analizinde selik nedir sualına cavab olaraq deyə bilərik ki, sidikdə az miqdarda selik normaldır. Lakin yüksək selik dəyəri sidik yollarında qıcıqlanma, bakterial infeksiya və ya böyrəkdə zülalın əlamətləri ilə əlaqəli ola bilər. Selik çoxluğu sidikdə maddələrin düzgün süzülmədiyini göstərə bilər. Belə hallarda sidikdə leykosit nedir sualı ilə bağlı müayinələr də aparılmalıdır.
Sidik analizi narkotik maddələri aşkar edə bilərmi?
Bəli, sidik analizi narkotik maddələrin aşkarlanmasında geniş istifadə olunur. Bu analizdə müxtəlif narkotik növlərinə qarşı testlər aparılır və nəticələr qısa zamanda əldə edilir. Sidikde narkotik analizi vasitəsilə morfin, amfetamin, kokain və digər maddələrin orqanizmdə olub-olmadığı müəyyən edilə bilər. Əgər nəticələrdə analizdə neqativ nədir qeyd olunubsa, bu, həmin maddələrin tapılmadığını göstərir.
Sidikdə narkotik analizi nəticəsində analizdə neqativ nədir deməkdir?
Sidikde narkotik analizi zamanı nəticələr “pozitiv” və ya analizdə neqativ nədir şəklində qeyd oluna bilər. “Pozitiv” nəticə narkotik maddələrin aşkarlandığını, “neqativ” isə onların olmadığını bildirir. Yəni analizdə neqativ nədir dedikdə, testin təmiz nəticə verdiyi, narkotik maddələrin sidik nümunəsində tapılmadığı başa düşülür. Bu cür analizlər hüquqi və tibbi məqsədlərlə tez-tez aparılır.
Böyrəkdə zülalın əlamətləri hansı hallarda daha çox müşahidə olunur?
Böyrəkdə zülalın əlamətləri hipertoniya, şəkərli diabet, infeksiya və ya fiziki gərginlik nəticəsində yarana bilər. Sidikdə zülalın çoxluğu köpüklü görünüşə və bəzən sidiyin bulanıq olmasi halına səbəb olur. Əgər sidik analizinde selik nedir və sidikdə leykosit nedir kimi digər parametrlər də normadan kənardadırsa, bu, böyrək funksiyalarının pozulduğunu göstərə bilər. Belə hallarda həkim əlavə analizlər və ultrasəs müayinəsi təyin edə bilər.
