Süd Vəzi Xərçəngi Mərhələləri: 0-dan IV-ə qədər Şişin Yayılma Dərəcəsi

Süd vəzi xərçənginin hansı mərhələləri var?

Süd vəzi xərçənginin mərhələləri (stadiyaları) şişin yayılma dərəcəsini göstərir və diaqnoz zamanı xəstəliyin nə qədər irəlilədiyini müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Xərçəngin mərhələləndirilməsi şişin ölçüsünü, limfa düyünlərinə yayılıb-yayılmamasını və uzaq orqanlara metastaz verib-vermədiyinə görə nəzərə alınır. Mərhələ nə qədər aşağı olarsa (məsələn, I mərhələ), xəstəlik bir o qədər erkən və lokalizə olmuş vəziyyətdədir; mərhələ nə qədər yüksək olarsa (məsələn, IV), xərçəng bir o qədər irəliləmiş və yayılmış deməkdir.

Süd vəzi xərçənginin əsas mərhələləri qısaca aşağıdakı kimidir:

•    0-cı mərhələ: Xərçəng yerində mərhələdədir, yəni in situ formadadır. Şiş hüceyrələri süd vəzisinin daxilində (məsələn, süd axarlarında) olmaqla qalmış, hələ ətraf döş toxumasına keçməmişdir. Bu mərhələyə adətən duktal karsinoma in situ (DCIS) aiddir. 0-cı mərhələ invaziv olmayan mərhələ sayılır və müalicə olunduqda sağalma şansı çox yüksəkdir.
•    I-ci mərhələ: Xərçəng invazivdir, yəni artıq süd vəzi daxilindəki normal toxumaya sirayət etmiş xərçəng hüceyrələri mövcuddur, lakin şiş hələ kiçikdir və xəstəliyin yayılması minimaldır. I mərhələdə şiş adətən 2 sm-dən kiçik olur və yaxınlıqdakı qoltuqaltı limfa düyünlərinə yayılmayıb (və ya mikrometastaz ola bilər). Bu erkən invaziv mərhələ sayılır.
•    II-ci mərhələ: Şişin daha böyük olduğu və ya yaxın limfa düyünlərinə yayılmanın aşkar olunduğu mərhələdir. II mərhələ öz daxilində IIa və IIb şəklində bölünə bilər. Ümumən, II mərhələdə şiş ya təqribən 2–5 sm ölçüdə olub qoltuqaltı limfa düyünlərinə yayılmış, yaxud 5 sm-dən böyükdür amma hələ limfa düyünlərinə sirayət etməmişdir. Bu mərhələdə xərçəng lokal regionda qalır, uzaq metastazlar yoxdur.
•    III-cü mərhələ: Lokal irəliləmiş süd vəzi xərçəngi mərhələsidir. Şiş ya çox böyükdür (5 sm-dən böyük) və bir neçə qoltuqaltı limfa düyününü zədələyib, yaxud döşün dərisi, döş divarı (əzələlər) kimi yaxın strukturlara yayılıb. Bəzi III mərhələ hallarda limfa düyünlərində geniş yayılma ola bilər (hətta körpücük sümüyü ətrafındakı limfa düyünlərinə qədər). III-cü mərhələ regionar yayılmış sayılır, lakin uzaq orqan metastazı hələ yoxdur. Bu mərhələ də alt kateqoriyalara (IIIa, IIIb, IIIc) bölünə bilər duruma görə.
•    IV-cü mərhələ: Xəstəliyin ən irəliləmiş mərhələsi olub, metastatik süd vəzi xərçəngi adlanır. Bu halda xərçəng hüceyrələri artıq döşdən kənara – uzaq orqanlara yayılıb. Ən çox metastaz verdiyi nahiyələr sümük, qaraciyər, ağciyər və beyin kimi orqanlardır. IV mərhələ süd vəzi xərçəngi xroniki və müalicəsi daha çətin olan mərhələdir, lakin müasir müalicələrlə bu mərhələdə belə xəstələrin yaşamını uzatmaq mümkün olur.

TNM Sistemi ilə Mərhələləndirmə necədir?

Süd vəzi xərçəngi hansı mərhələlərə bölünür? 0-cı mərhələdən IV-cü mərhələyə qədər xərçəngin yayılma dərəcəsi, TNM sistemi və müalicəyə təsiri haqqında ətraflı məlumat əldə edin.

Mərhələləndirmə prosesi zamanı həkimlər müxtəlif müayinə və testlərdən istifadə edirlər. TNM sistemi adlanan beynəlxalq təsnifat geniş tətbiq olunur: T (Tumor) – şişin ölçüsü və döşdə lokal yayılma dərəcəsi; N (Node) – xərçəngin regional limfa düyünlərinə yayılma vəziyyəti; M (Metastasis) – uzaq metastazların olub-olmaması. TNM göstəricilərinin kombinasiyasına əsasən I-dən IV-ə qədər mərhələ təyin edilir. Məsələn, T1N0M0 – kiçik ölçülü şiş, limfa düyünlərinə yayılma yoxdur, metastaz yoxdur – adətən I mərhələyə uyğundur. T3N1M0 isə daha böyük şiş, bəzi limfa düyünlərinə yayılma var, amma uzaq metastaz yoxdur – bu, III mərhələ ola bilər və s.

Süd Vəzi Xərçənginin Mərhələsi Müalicəyə Necə Təsir Edir?

Mərhələni bilmək çox önəmlidir, çünki müalicə planı bunun əsasında qurulur. Erkən mərhələli (I və II) süd vəzi xərçənglərində cərrahi müalicə ilə bərabər lokal (şüa) və sistemik müalicələr (kimiya, hormon terapiyası) ilə yüksək sağalma ehtimalı var. İrəliləmiş mərhələlərdə isə kombinə olunmuş daha aqressiv müalicə tələb oluna bilər. Həmçinin mərhələ proqnoz (xəstəliyin gedişatı və yaşama ehtimalı) barədə məlumat verir.
Qeyd edək ki, 0-cı mərhələ (DCIS və LCIS) bəzən ayrı kateqoriya kimi göstərilir və invaziv xərçəng hesab edilmir, lakin gələcəkdə invaziv xərçəngə çevrilmə potensialı daşıya bilər. Belə hallarda yaxından müşahidə və ya profilaktik müalicə tədbirləri müzakirə olunur.