Tonzillitin Bilinməyən Gizli Səbəbləri Nələrdir?

Tonzillit nədir? Tonzillitin səbəbləri və simptomları 


Tonzillit, udlaqda hər tərəfdə olan iki kiçik, oval formalı vəzi olan badamcıqların iltihabıdır. Bu vəzilər limfa sisteminin bir hissəsidir və ağız və boğazdan bədənə daxil olan bakteriya və virusları süzgəcdən keçirərək immunit sistemində rol oynayır. Bu xəstəlik hər yaşda olan insanlara təsir etsə də, uşaqlar və yeniyetmələrdə daha çox rastlanır.


Kəskin tonzillit. Bu, daha çox viral və ya bakterial infeksiyaların səbəb olduğu badamcıqların iltihabı və ya infeksiyasının qəfil başlanğıcıdır. Ümumi simptomlar arasında boğaz ağrısı, udma çətinliyi, qızdırma, badamcıqların şişməsi və qırmızı olması, bəzən isə badamcıqlarda ağ və ya sarı ləkələrin yaranması daxildir. Viral infeksiyalar, soyuqdəymə kəskin tonzillitin ən çox yayılmış səbəbi olsa da, streptokok bakteriyaları (boğaz streptokokları) kimi bakterial infeksiyalar da kəskin tonzillitə səbəb ola bilər.


Xroniki tonzillit.Xroniki tonzillit badamcıqların davamlı və ya təkrarlanan iltihabına aiddir. Bu vəziyyət təkrarlanan kəskin tonzillit və ya davam edən aşağı dərəcəli infeksiyalar nəticəsində yarana bilər. Xroniki tonzillit davamlı boğaz ağrısı, ağız qoxusu, sarı və ya boz örtüklü badamcıqların şişməsi və tez-tez boğaz infeksiyaları kimi simptomlara səbəb ola bilər.



Tonzillit


Tonzillitinin səbəbləri

Adətən viral və ya bakterial infeksiyalardan qaynaqlanan tonzillitin ən çox görülən səbəbləri bunlardır:

Viral infeksiyalar

Viruslar tonzillitin ən çox yayılmış səbəbidir. Viral tonzillitə səbəb ola biləcək bəzi viruslar bunlardır:

Rinoviruslar. Bunlar soyuqdəyməyə səbəb olan viruslardır.

Qrip virusları. Qrip və ya qrip şiddətli boğaz simptomlarına səbəb olur.

Adenoviruslar. Bunlar tənəffüs yolu infeksiyalarına və boğaz ağrısına səbəb olur.

Epstein-Barr virusu (EBV). EBV ağır tonzillitə səbəb ola bilən mono və ya glandular qızdırma olaraq da bilinən yoluxucu mononükleozla əlaqələndirilir.

Bakterial infeksiyalar

Bakterial tonzillit viral tonzillitdən daha az yayılsa da, daha ağır ola bilir. Streptokok bakteriyaları, xüsusilə B hemolatik tonzillitə səbəb olan ən çox yayılmış bakteriyalardır. Bu tip bakterial tonzillitə adətn "boğaz ağrısı" deyilir. Tonzillitə səbəb ola biləcək digər bakteriyalara bunlar daxildir:

  • Streptococcus pneumoniae

  • Haemophilus influenzae

  • Neisseria gonorrhoeae (cinsi yolla keçən tonzillitdə)

Digər Səbəblər

Bəzi hallarda tonzillitə infeksiyalardan başqa amillər səbəb ola bilər. Bunlara aşağıdakılar daxil ola bilər:

Allergiyalar. Allergik reaksiyalar badamcıqlarda iltihaba səbəb ola bilər.

Qıcıqlandırıcılar. Siqaret və ya ətraf mühitin çirkləndiriciləri kimi qıcıqlandırıcılara məruz qalma badamcıqların qıcıqlanmasına və iltihabına səbəb ola bilər.

Gastroesophageal reflü xəstəliyi (GERD). Turşu reflü boğazı və badamcıqları qıcıqlandıraraq iltihaba səbəb ola bilər.

Müvafiq müalicəyə başlamaq üçün tonzillitin əsas səbəbini müəyyən etmək vacibdir. Viral tonzillit adətən dəstəkləyici qayğı ilə öz-özünə yox olur, bakterial tonzillit (xüsusilə də boğaz ağrısı) fəsadların qarşısını almaq və ötürülmə riskini azaltmaq üçün antibiotiklərlə müalicə olunur. Xroniki və ya təkrarlanan tonzillit əlavə qiymətləndirmə tələb edə bilər və bəzi hallarda müalicə variantı olaraq tonzillektomiya (badamcıqların cərrahi çıxarılması) tövsiyə oluna bilər.


Tonzillitin simptomları

Bu hal əsas səbəbdən (viral və ya bakterial) və fərdin ümumi sağlamlığından asılı olaraq şiddəti dəyişə bilən bir sıra simptomlara səbəb ola bilər.

Tonzillitin ümumi simptomlarına aşağıdakılar daxildir:

Boğaz ağrısı. Boğazda ağrı və ya qıcıqlanma tonzillitin ən çox müşahidə olunan əlamətlərindən biridir. Boğazdakı bu narahatlıq yüngüldən şiddətliyə qədər dəyişə bilər.

Udmaqda çətinlik. İltihablı badamcıqlər və boğaz ağrısı səbəbilə tonzillitin zamanı udma ağrılı və ya narahat ola bilər.

Badamcıqların şişməsi. Badamcıqlər görünən şəkildə böyüyə və qırmızı və ya iltihablı görünə bilər. Ağır hallarda, badamcıqların şişməsi boğazı tam tuta bilər.

Ağrılı və ya həssas limfa vəziləri. Boyundakı limfa düyünləri (vəzilər) çənə xəttinin bir qədər altında, şiş və toxunuşa həssas ola bilər.

Qızdırma. Streptokok boğaz kimi bakterial infeksiyanın səbəb olduğu tonzillit tez-tez qızdırmaya səbəb olur. Viral tonzillit zamanı adətən qızdırma aşağl olsa da, qızdırma ilə əlaqələndirilə bilər.

Baş ağrısı. Tonzillitli bəzi insanlar infeksiya və qızdırma nəticəsində baş ağrıları yaşaya bilər.

Yorğunluq. Tonzillit, xüsusən də bədən infeksiya ilə mübarizə aparırsa, yorğunluğa və ümumi zəifliyə səbəb ola bilər.

Ağız qoxusu. Boğazda infeksiya və iltihabın olması səbəbindən pis qoxulu nəfəs yarana bilər.

Səs dəyişiklikləri. Şişmiş badamcıqlar səs tellərinə təsir edə bildiyi üçün bu xəstəlik səsin boğulma və ya dəyişməsinə səbəb ola bilər.

Öskürək. Xüsusən də postnazal damcı varsa, bu xəstəlik öskürəklə əlaqələndirilə bilər.

Ağ və ya sarı ləkələr. Bəzi bakterial tonzillit hallarında, məsələn, boğaz ağrısı, badamcıqlarda ağ və ya sarımtıl ləkələr görünə bilər.

Burun tıxanıqlığı və burun axması. Əgər bu hal soyuqdəymə kimi daha geniş yuxarı tənəffüs yolu infeksiyasının bir hissəsidirsə, bu zaman burun tıxanıqlığı və burun axması müşahidə oluna bilər.

Nəfəs almaqda çətinlik. Badamcıqların əhəmiyyətli dərəcədə şişməsi ilə müşayiət olunan ağır tonzillit vəziyyətlərində, xüsusən də azyaşlı uşaqlarda nəfəs almaqda çətinlik yarana bilər. Qeyd edildiyi kimi, bu simptomların şiddəti və birləşməsi insandan insana dəyişə bilər. Əgər özünüzdə tonzillitin simptomları müşahidə edirsiniz, xüsusən də bu simptomlar şiddətli, davamlı və ya yüksək hərarət və ya nəfəs darlığı ilə müşayiət olunursa, həkimə müraciət etməyiniz məsləhətdir. 

Cinsi yolla tonzillit ötürülə bilərmi? (Neisseria gonorrhoeae)

Tonzillitin özü cinsi yolla ötürülən bir infeksiya deyil (STI). Bu xəstəlik adətən viral və ya bakterial infeksiyalardan qaynaqlanır və bu infeksiyalar adətən yoluxmuş şəxs öskürən, asqıran və ya danışan zaman tənəffüs damcıları vasitəsilə yayılır. 

Lakin cinsi yolla ötürülən infeksiya (STI) olan gonoreyadan məsul eyni bakteriya olan Neisseria gonorrhoeae bakteriyasının səbəb ola biləcəyi "qonokokk tonzillit" kimi tanınan bir vəziyyət də mövcuddur. Qonokokal tonzillit hallarında bakteriya yoluxmuş partnyorla oral-genital təmasdan sonra boğaz və badamcıqları yoluxa bilər. Bu, nisbətən nadir bir hadisədir və bütün bu halları cinsi yolla ötürülən infeksiyalardan qaynaqlanmır.

Tonzillitin müalicəsi

Tonzillitin müalicəsi viral və ya bakterial ola bilən əsas səbəbindən asılıdır. Bu xəstəliyin səbəblərinə görə tətbiq olunan müalicə üsulu ilə gəlin tanış olaq:

Viral tonzillit

Dəstəkləyici qulluq. Viral tonzillit adətən soyuqdəymə və ya qrip kimi viruslardan qaynaqlandığı üçün müalicə ilk növbədə bu simptomları aradan qaldırmaq və bədənin immun sisteminin infeksiya ilə mübarizə aparmasına kömək etmək üçün dəstəkləyici qayğıdan ibarətdir. Bura çoxlu istirahət etmək, maye içməklə bədənin maye balansın qorunması, həmçinin ağrıları və qızdırmanı azaltmaq üçün reseptsiz ağrı kəsicilərdən istifadə etmək daxildir.

Boğaz pastilləri və spreylər. Reseptsiz satılan boğaz pastilləri və ya spreylər boğaz ağrısını müvəqqəti olaraq sakitləşdirməyə kömək edə bilər.

Qıcıqlandırıcılardan çəkinmək. Siqaret çəkməkdən, ikincili tüstüyə məruz qalmaqdan və boğaz narahatlığını ağırlaşdıra biləcək digər ətraf mühit qıcıqlandırıcılarından uzaq olmaq bura daxildir. İnteqrativ Təbabətin imkanları burada böyük rol oynayır, immun sistemini qaldırmağa kömək edir.

Bakterial tonzillit 


Antibiotiklər. Əgər bakterial infeksiya, xüsusən də A qrupu Streptococcus (streptokok) tonzillitə səbəb olarsa, həkim müalicə üçün antibiotiklər təyin edə bilər. Bu zaman tonzillitin semptomları yaxşılaşsa belə, infeksiyanın tam təmizlənməsini təmin etmək və ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün antibiotiklərin tam müalicə kursunu tamamlamaq vacibdir.

Ağrı kəsici. Reseptsiz satılan ağrı kəsicilər antibiotiklər təsir edənə qədər narahatlığı idarə etməyə kömək edə bilər. İsti duzlu su qarqaraları və ya boğaz pastilləri də rahatlama təmin edən üsullar arasındadır.

Xroniki və ya təkrarlanan tonzillit


Tonsillektomiya. Bir şəxs konservativ müalicələrə yaxşı cavab verməyən tez-tez, ağır və ya xroniki tonzillit yaşayırsa və ya tonzillit onların həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edərsə, həkim tonzillektomiya tövsiyə edə bilər. Tonsillektomiya daha çox təkrarlanan və ya xroniki tonzillit hallarında yəni demokpensasiya mərhələsində həyata keçirilir.

Bu cərrahi əməliyyat badamcıqların çıxarılmasını nəzərdə tutur və çox vaxt ümumi anesteziya altında həyata keçirilir.

Bakterial tonzillit, xüsusən də boğaz ağrısı hallarında, ağırlaşmaların qarşısını almaq və infeksiyanın başqalarına yayılması riskini azaltmaq üçün antibiotiklərlə təcili müalicə vacibdir. 

Düzgün diaqnoz və müvafiq müalicəsi üçün həkim ilə məsləhətləşmək, onun tövsiyələrinə əməl etmək və həkim tərəfindən təyin edilmiş dərmanı göstərişlərə uyğun tamamlamaq tonzillit müalicəsində effektiv nəticə alınmasına səbəb olacaq. 

Hal-hazırda İnteqrativ Təbabətin geniş imkanları çərçivəsində qulaqda küyün xeyli azalmasını müşahidə edirik.