Boğaz Şişməsinin Səbəbi Nələrdir? Boğaz Şişməsi Risklidir?

Boğaz niyə şişir?

Yəqin ki, əksər insanlar istər bir dəfə, istərsə də davamlı boğazlarının şişməsi halı ilə qarşılaşıblar. 
Boğaz şişməsinə bir neçə amil səbəb ola bilər, o cümlədən:

• İnfeksiyalar. Boğaz şişməsinin ən çox rastlaşdığımız səbəbi infeksiyalardır. Bu infeksiyalar viral və ya bakterial ola bilər. Boğaz toxumalarının iltihabına və şişməsinə səbəb olan ümumi infeksiyalara boğaz ağrısı, tonzillit, qrip, soyuqdəymə və yoluxucu mononükleoz kimi halları aid etmək olar.
  
  
• Allergik reaksiyalar. Tozcuq, heyvan tükü, müəyyən qidalar və ya həşərat sancması kimi hallara qarşı allergiya boğazın şişməsinə səbəb olan immun reaksiyaya səbəb ola bilər. Məsələn, anafilaksi kimi tanınan şiddətli allergik reaksiyalar, təcili tibbi yardım tələb edən sürətli və şiddətli boğaz şişməsinə səbəb ola bilər.
  
  
• İltihabi şərtlər. Müxtəlif iltihablı şərtlər boğazın şişməsi ilə nəticələnə bilər. Bura laringit (səs qutusunun iltihabı), faringit (boğazın iltihabı) və boğazda qıcıqlanma və şişkinliyə səbəb ola bilən qastroezofageal reflü xəstəliyi (GERD) daxildir.
  
  
• Travma və ya yaralanma. Boğazdakı fiziki xəsarətlər, məsələn, birbaşa zərbələr və ya yad cisimlərdən gələn xəsarətlər, lokallaşdırılmış boğaz şişməsinə səbəb ola bilər. Tüstü və ya kimyəvi maddələr kimi qıcıqlandırıcı maddələrə məruz qalma da boğazın qıcıqlanmasına və şişməsinə səbəb olan amillərdəndir.
  
  
• Şişlər və böyümələr. Boğazda və ya yaxınlıqdakı strukturlarda həm xoş, həm də bədxassəli şişlər və ya böyümələr boğazın şişməsinə səbəb ola bilər. Bu böyümələrin ölçüsü tənəffüs yollarına maneə törədə və nəfəs almada narahatlığa da səbəb ola bilər.
  
  
• Dərmanlar. Bəzi dərmanlar, xüsusilə ağızdan və ya inhalyasiya yolu ilə qəbul edildikdə, yan təsir olaraq boğazın şişməsinə səbəb ola bilər. Əsasən də dərmana alergiyası olan insanlarda buna daha çox rastlanır. 
  
  
• Sistemli vəziyyətlər. Anjiyoödem kimi sistemli vəziyyətlər boğazın və bədənin digər bölgələrinin ani və şiddətli şişməsinə səbəb ola bilər. Anjiyoödemin olması isə daha çox əsas immun və ya allergik reaksiya ilə əlaqədardır.
  
  
• Otoimmün pozğunluqlar. Sistemik lupus eritematosus (SLE) kimi otoimmün xəstəliklər bədənin müxtəlif hissələrində, o cümlədən boğazda xroniki iltihaba səbəb olması ilə şiş yarada bilər.
  
  
• Ətraf mühit faktorları. Çirklənmə, tüstü və ya quru hava kimi ətraf mühit faktorlarına məruz qalmaq boğazı qıcıqlandıra və potensial olaraq boğazda yüngül şişkinliyə səbəb ola bilər.
  
  
• Stress. Emosional stress və ya səs tellərində həddindən artıq gərginlik, xüsusilə yüksək səs tonu ilə həddin artıq çox danışan şəxslərdə boğazda narahatlıq və şişlik ola bilir.
  
  

Boğaz şişməsi yüngül narahatlıqdan ağır, həyat üçün təhlükə yaradan vəziyyətlərə, xüsusən də ağır allergik reaksiyalar və ya anafilaksi hallarına qədər dəyişə bilər. Ona görə də boğazında ani yaranan və şiddətli şişlik varsa, xüsusən də bu, nəfəs almaqda və ya udmaqda çətinlik yaradırsa, səbəbin müəyyənləşdirilməsi üçün həkimə müraciət edilməsi mütləqdir.

Boğaz şişməsinin diaqnozu

Boğazın şişməsinin səbəbinin diaqnozu adətən tibbi keçmişin qiymətləndirilməsi, fiziki müayinə və bəzi hallarda diaqnostik testlərin birləşməsini əhatə edir. Spesifik diaqnostik yanaşma bəzi hallarda şübhəli səbəbdən və şişkinliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər.

• Tibbi tarixçənin qiymətləndirilməsi

Həkim əvvəlsə sizdən simptomlarınız, o cümlədən onların nə vaxt başladığı, şiddəti və boğazın şişməsinə səbəb ola biləcək hər hansı amillər barədə suallar soruşacaqlar. Bu zaman hər hansı son infeksiyalar, allergiya, qıcıqlandırıcılara məruz qalma və ya qəbul etdiyiniz dərmanlar haqqında dəqiq məlumatı həkimə vermək düzgün diaqnoz üçün vacibdir.

• Fiziki müayinə

Daha sonra boğaz, boyun və bitişik nahiyələrə diqqət yetirməklə fiziki müayinə aparılacaq. Həkim boğazda və boyunda iltihab, qızartı, şişlik və hər hansı görünən anormallıq əlamətlərinə nəzər yetirəcək.

• Allergiyaların qiymətləndirilməsi

Boğazda şişə səbəb kimi allergiyalardan şübhələnilsə, həkim tərəfindən potensial allergenlər haqqında sorğu verilə və xüsusi allergenləri müəyyən etmək üçün dəri testləri və ya qan testlərini ehtiva edən allergiya testini tövsiyə edilə bilər.

• Laboratoriya testləri

Boğaz ağrısı və ya mononükleoz kimi bir infeksiyadan şübhələnildiyi halda, şişə səbəb olan patogenləri müəyyən etmək üçün boğaz çubuqları və ya qan testləri aparıla bilər.

• Görüntüləmə

Struktur anormallıqlar və ya böyümələrdən şübhələnildiyi hallarda, boğazın və boyunun təfərrüatlı görünüşlərini təmin etmək üçün rentgen şüaları, CT taramaları və ya MRT taramaları kimi görüntüləmə üsullarından istifadə oluna bilər.

• Endoskopiya
  
  

Bəzi hallarda, boğazı və yaxınlıqdakı strukturları birbaşa görmək üçün burun və ya ağızdan ucunda kamerası olan nazik, çevik bir boru (endoskop) daxil edildiyi endoskopiya edilə bilər. Bu, poliplər və ya şişlər kimi anormallıqları müəyyən etməyə kömək etməkdə dəqiq diaqnoza imkan yaradacaq.

• Biopsi

Əgər boğazda böyümə və ya kütlə aşkar edilərsə, onun xoş və ya bədxassəli olduğunu müəyyən etmək üçün biopsiya tələb oluna bilər. Bu, mikroskop altında müayinə üçün kiçik bir toxuma nümunəsinin götürülməsini əhatə edir.

• İxtisaslaşdırılmış test

Klinik təqdimatdan və şübhəli səbəblərdən asılı olaraq, otoimmün vəziyyətlər üçün testlər və ya xüsusi allergiya testləri kimi digər ixtisaslaşdırılmış testlər də nəzərdən keçirilə bilər.

Boğaz şişməsi diaqnozu fərdin simptomlarına və tibbi tarixinə əsasən çox fərqli ola bilər. Hər bir halda səbəb müəyyən edildikdən sonra həkim xüsusi vəziyyətə uyğun müalicə planı hazırlaya bilər. 

Boğaz şişməsinin müalicəsi

Boğaz şişkinliyini müalicə etmək üçün bəzi ümumi yanaşmalar bunlardır:

• Əsas səbəblərin aradan qaldırılması

İnfeksiyalar (məsələn, boğaz ağrısı, tonzillit) səbəbiylə boğazın şişməsi hallarında həkim bakterial infeksiyalar üçün antibiotiklər təyin edə və ya viral infeksiyalar üçün antiviral dərmanlar tövsiyə edə bilər. Lakin boğaz şişinə səbəb allergiyadırsa, allergenlərdən qaçınmaq və antihistaminiklər və ya dekonjestanlardan istifadə simptomları aradan qaldırmağa kömək edə bilər. İltihabi vəziyyətlər üçünsə iltihabı azaltmaq üçün kortikosteroidlər və ya GERD üçün proton pompası inhibitorları kimi dərmanlar tövsiyə oluna bilər.

• Allergik reaksiyalar

Boğazın şişməsinə və tənəffüs çətinliyinə səbəb olan ağır allergik reaksiyalar üçün allergiya əleyhinə dərmanların təyini və istifadəsi.

• Ağrı kəsici

Boğaz şişi ağrıya səbəb olduqda reseptsiz ağrı kəsicilər bu narahatlığı azaltmağa kömək edə bilər.

• Maye qəbulu
  
  

Bol maye içmək və məkanda nəmləndirici istifadə etmək quru və ya qıcıqlanmış boğazı sakitləşdirə bilər.

• Dincəlmək və səs istirahəti

Səsinizi dincəlmək, yəni yüksək səs tonu ilə danışmamaq, həmçinin siqaret çəkmək və ya qışqırmaq kimi qıcıqlandırıcılardan qaçınmaq boğaz iltihabını azaltmağa və şişi sağaltmağa kömək edəcək. 

• Boğaz üçün məlhəmlər və spreylər

Mentol və ya bal kimi sakitləşdirici maddələr olan boğaz pastilləri və ya spreylər boğaz ağrısı simptomlarını aradan qaldıra bilər.

• İsti duz qarqaraları

İlıq duzlu su ilə qarqara boğazdakı narahatlığı aradan qaldırmağa və iltihabı azaltmağa kömək edib, şişi azaldır.

• Cərrahiyyə və ya prosedurlar

Boğazın şişməsinə səbəb olan ciddi struktur anomaliyaları, böyümələr və ya kütlə hallarında problemi aradan qaldırmaq və ya həll etmək üçün cərrahi müdaxilə və ya digər tibbi prosedurlar tələb oluna bilər.

• Allergiya vurulması və ya immunoterapiya

Boğazda şişə səbəb olan şiddətli allergiyası olan şəxslər üçün zamanla allergenlərə qarşı həssaslığı azaltmaq üçün allergenə xüsusi immunoterapiya tövsiyə oluna bilər.

Boğaz şişinin səbəbindən aslı olmayaraq müalicə zamanı həkimin təlimatlarına uymaq və dərmanların vaxtı vaxtında istifadəsi şişin qısa müddətdə aradan qaldırılmasına səbəb olacaq.