Ayaqlarda şişkinlik ayaq, topuq, baldır və bud da daxil olmaqla, ayaqların hər hansı bir yerində baş verə bilər. Ayağın şişməsi zədələnmiş və ya xəstə toxumalarda, yaxud da oynaqlarda iltihab nəticəsində yarana bilər.
Ayaqların şişkiliyin səbəbləri
Ayaqların şişməsi müxtəlif səbəblərdən yarana bilər və düzgün diaqnoz və müalicə üçün əsas səbəbi bilmək vacib amildir.
Ayaqların şişməsinin bəzi ümumi səbəbləri bunlardır:
Ürək çatışmazlığı, böyrək xəstəlikləri və qaraciyər xəstəlikləri kimi vəziyyətlər ayaqlarda şişkinliyə və ödemə səbəb ola bilər.
Yaralanma və ya travma. Aşağı ətraflarda, dartılmas, sınıqlar və ya digər xəsarətlər həmin nahiyədə şişkinliyə səbəb ola bilər.
Periferik qan dövranının pozulması. Periferik arteriya xəstəliyi (PAD), ateroskleroz, steno-okklyuziyalar, oblterasiyaedici endoarteriit və s.
İnfeksiyalar və iltihablar. İnfeksiyalar, selülit və ya gut kimi iltihablı vəziyyətlər ayaqlarda lokallaşdırılmış və ya yayılmış şişkinliyə səbəb ola bilər.
Dərmanlar. Müxtəlif xəstəliklər üçün istifadə olunan bəzi dərmanların yan təsiri kimi ayaqlarda şişkinliyə səbəb ola bilər.
Həyat tərzi faktorları. Uzun müddət oturma və ya ayaqların üstündə durma, piylənmə və ya oturaq həyat tərzi ayaqlarda şişkinliyə səbəb ola bilər.
Allergiyalar və həssaslıqlar. Allergik reaksiyalar, o cümlədən qida allergiyası və ya həşərat dişləmələri bəzi hallarda ayaqların şişməsinə səbəb ola bilər.
Limfedema. Limfedema limfa sisteminin düzgün işləmədiyi, çox vaxt ayaqlarda maye yığılmasına və şişməyə səbəb olan bir vəziyyətdir.
Hormonal dəyişikliklər. Hamiləlik və ya menstruasiya zamanı yaşananlar kimi hormonal dalğalanmalar müvəqqəti ayaqlarda şişlərin olması ilə nəticələnə bilər.
Venöz çatışmazlıq. Xroniki venoz çatışmazlıq kimi vəziyyətlər ayaqlardakı damarların qanı ürəyə qaytarma qabiliyyətini zəiflədə bilər və bu da ayaqlarda şişməyə səbəb ola bilən amildir.
Həşərat dişləmələri və sancmaları. Həşərat dişləmələrinə və ya sancmalarına qarşı allergik reaksiyalar, ayaqlar da daxil olmaqla, təsirlənmiş ərazidə lokal şişkinliyə səbəb ola bilər.
Sağlamlığın əsas şərtləri. Diabet, romatoid artrit və lupus kimi bəzi tibbi vəziyyətlər ikinci dərəcəli simptom kimi ayaqlarda şişlərin yaranmasın təsir edə bilər.
Ayaqlarda şişkinlik qalıcıdırmı?
Ayaqlarda şiş mütləq qalıcı deyil, onun daimi və ya müvəqqəti olub-olmaması əsas səbəbdən asılıdır. Bir çox hallarda, ayaqların şişməsi əsas tibbi vəziyyətin və ya zədənin əlamətidir və həmin vəziyyətin səbəbini müalicə etmək şişkinliyin aradan qalxmasına səbəb olur .
Bununla belə, bəzi hallarda, xüsusən də əsas vəziyyət xroniki olduqda və ya asanlıqla müalicə olunmayanda, ayaqlarda şiş uzun müddət davam edə bilər.
Ayaqlarda şişkinliklərin davam etmə vəziyyətinə aşağıdakılarlar təsir edir:
Ayağın müvəqqəti şişməsi. Buzulmalar və ya dartılmalar kimi xəsarətlər nəticəsində yaranan ayaqlardakı şişlər əsasən istirahət, yüksəklik və müvafiq tibbi yardımla yaxşılaşır. Allergik reaksiyalar, müəyyən dərmanlar və ya hormonal dəyişikliklər (məsələn, hamiləlik və ya menstruasiya zamanı) nəticəsində yaranan şişkinlik adətən müvəqqəti xarakter daşıyır və tətiləyici amil aradan qaldırıldıqda və ya bədənin təbii prosesləri balanslaşdırıldıqda aradan qalxır.
Geri dönən səbəblər. Ürək çatışmazlığı, böyrək xəstəliyi və venoz çatışmazlıq kimi vəziyyətlərin səbəb olduğu ayaqların şişməsi halında vəziyyətin müalicəsi şişkinliyi idarə etməyə və ya azaltmağa kömək edəcək.
Xroniki vəziyyətlər. Lenfödem və ya müəyyən otoimmün xəstəliklər kimi bəzi tibbi vəziyyətlər, davamlı müalicə tələb edən və tamamilə geri qaytarıla bilməyən xroniki ayaq şişməsinə səbəb ola bilər. Bununla belə, düzgün müalicə və həyat tərzinə düzəlişlər ilə, xroniki ayaq şişkinliyini idarə etmək və şiddətini azaltmaq mümkündür.
Ayağın şişməsi ilə qarşılaşdığınız zaman, xüsusən də şiddətli, təkrarlanan və ya digər əlaqəli simptomlarla əlaqəli olduqda, həkimə müraciət etmək vacibdir. Həkim əsas səbəbi diaqnoz edə, müvafiq müalicəni tövsiyə edə və gələcək şişlik epizodlarını idarə etmək və ya qarşısını almaq üçün təlimat verə bilərlər. Vaxtında müdaxilə ayaqlarda şişin həlli üçün nəticə və potensiala əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.
Ayaqlarda şişkinliyə səbəb olan iltihablar
Bir neçə iltihablı vəziyyət ayaqlarda şişkinliyə səbəb ola bilər ki, həmin vəziyyətlərə aşağıdakılar daxildir:
Selülit. Selülit, təsirlənmiş ərazidə qızartı, istilik, həssaslıq və şişkinliyə səbəb ola bilən bakterial bir dəri infeksiyasıdır. Bədənin hər yerində, o cümlədən ayaqlarda baş verə bilər və selülitin müalicəsində adətən antibiotiklərdən istifadə olunur.
Artrit. Romatoid artrit kimi iltihablı birgə şərtlər diz və ya topuq kimi ayaqların oynaqlarında şişməyə səbəb ola bilər. Artritin səbəb olduğu ayaqlaeda şişlik daha çox oynaq ağrısı və sərtliyi ilə müşayiət olunur.
Gut. Gut, oynaqlarda sidik turşusu kristallarının yığılması nəticəsində yaranan bir artrit növüdür. O, oynaqlarda, o cümlədən ayaqlarda ani və şiddətli şişlik, qızartı və ağrıya səbəb ola bilər.
Sistemli iltihabi vəziyyətlər. Lupus və ya sistem skleroz kimi bəzi sistemik iltihabi xəstəliklər, ayaqlar da daxil olmaqla, bədənin müxtəlif hissələrində şişkinliyə səbəb ola bilər.
Vaskulit. Vaskulit, ayaqlardakı arteriya və ya damarları təsir edə bilən qan damarlarının iltihabıdır. Vaskulit ayaqlarda şişlik, ağrı və dəri dəyişiklikləri ilə nəticələnə bilər.
Dermatit və ekzema. Dermatit və ya ekzema kimi dəri xəstəlikləri alt ekstremitələrə təsir etdikdə ayaqlarda iltihaba və şişməyə səbəb ola bilər.
İltihabi əzələ pozğunluqları. Polimiyozit və dermatomiyozit kimi vəziyyətlər əzələlərin iltihabını ehtiva edir ki, bu da əzələ zəifliyinə və ayaqlarda şişməyə səbəb ola bilər.
Venöz çatışmazlıq. Klassik iltihablı bir vəziyyət olmasa da, xroniki venoz çatışmazlıq ayaqların damarlarında iltihaba səbəb ola bilər ki, bu da zamanla şişlik, dəri dəyişiklikləri və ülserlərlə nəticələnir.
Ayaqlarda şişkinliyin müalicəsi
Ayaqlarda şişkinliyin müalicəsi əsas səbəbdən asılıdır. Ayaq şişkinliyini idarə etmək üçün bəzi ümumi yanaşmalarla gəlin tanış olaq:
Əsas səbəbin müəyyənləşdirilməsi və aradan qaldırılması. Ayaqların şişməsinin xüsusi səbəbini müəyyən etmək çox vacibdir. Həkim
müalicəyə başladıqda əsas vəziyyəti diaqnoz etmək üçün fiziki müayinə, tibbi tarix və diaqnostik testlər (məsələn, görüntüləmə və ya qan testləri) daxil ola biləcək hərtərəfli qiymətləndirmə aparacaq.
Həyat tərzi dəyişiklikləri.
Ayaq şişinin yüngül hallarında və ümumi idarəetmənin bir hissəsi olaraq, ayaq şişkinliyini azaltmaq üçün tədbirlər görə bilərsiniz. Həmin tədbirlərə bunlar daxildir:
1. Gün ərzində ayaqlarınızı ürək səviyyəsindən yuxarı qaldırın.
2. Uzun müddət oturmaq və ya ayaq üstə durmaqdan çəkinin.
3. Qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün müntəzəm, az təsirli məşq edin.
4. Sağlam çəki saxlamaq.
5. Duz qəbulunu azaltmaq, çünki həddindən artıq duz mayenin tutulmasına kömək edə bilər.
Kompressiya terapiyası. Kompressiya corabları və ya sarğılar ayaqlardan ürəyə qan axını yaxşılaşdıraraq ayaqlarda şişkinliyi azaltmağa kömək edə bilər. Bu corablardan istifadə edərkən lazım olan sıxılma paltarlarının növü və təzyiqi ilə bağlı təlimat üçün həkimlə məsləhətləşmək mütləqdir.
Dərmanlar. Əsas səbəbdən asılı olaraq, həkim ayaqlarda şişkinliyini idarə etmək üçün dərmanlar təyin edə bilər. Bura, ödem hallarını azaltmaq, iltihab əleyhinə və ürək çatışmazlığı müalicəsində istifadə olunan dərmanlar aid ola bilər.
Fiziki terapiya. Fiziki terapiya hərəkətliliyi, əzələ gücünü və ayaqlarda qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün faydalı oluğundan ayaqlarda şişin azalmasına da təkan verir. Fizi terapiyada terapevt ayaqlarda şişi aradan qaldırmaq üçün xüsusi ehtiyaclarınıza uyğunlaşdırılmış məşqlər və texnikalarla sizi təmin edəcək.
Cərrahiyyə və ya prosedurlar. Bəzi hallarda, ayaqlarda şişin əsas səbəbini aradan qaldırmaq üçün cərrahi müdaxilələr və ya minimal invaziv prosedurlar lazım ola bilər. Bu müdaxilələrə venoz çatışmazlığın müalicəsi və ya qan laxtalarının aradan qaldırılması daxildir.
Sıxılma cihazları. Bəzi şəxslər idarə olunan təzyiq tətbiq etməklə ayaqlarda dövranı yaxşılaşdırmağa kömək edən fasiləli pnevmatik sıxılma
cihazlarından faydalanıb ayaqlarda şişdən xilas ola bilər.
Xroniki şərtlərin idarə edilməsi. Ayaqların şişməsi xroniki bir vəziyyətlə (məsələn, limfedema və ya xroniki venoz çatışmazlıq) bağlıdırsa, uzunmüddətli müalicə və monitorinq vacibdir. Bu müalicə davam edən sıxılma müalicəsi, dəriyə qulluq və həyat tərzi düzəlişlərini əhatə edəcək.
Pəhriz və maye qəbulu. Bəzi hallarda, natrium qəbulunu azaltmaq və balanslaşdırılmış qidalarla qidalanmaq ödemi idarə etməyə kömək etdiyindən ayaqlarda şişin azalmasına da səbəb olur.
İnteqrativ təbabətin müxtəlif müalicə sahələrindən istifadə edərək ayaqlardakı şişkinliyə təsir etmək mümkündür:
- Orqanizmdə biotənzimləməni təmin etmək
- Sidik ifrazat, hepato-biliar, ürək-damar, immun və limfatik sistemin dəstəklənməsi(biotənzimləyici preparatların köməyilə).
- Ozonoterapiya
- Homeosiniatriya
- Manual limfadrenaj
- Kompression trikotaj
Ayaqlarda şişkinliyin müalicəsi onun səbəbinə uyğunlaşdırıldığına görə şişi idarə etmək üçün həkimin tövsiyələrinə əməl etmək vacibdir.
Əlavə olaraq qeyd edim ki, qəfil və ya şiddətli ayaq şişməsi ilə qarşılaşsanız, xüsusən də bu şiş sinə ağrısı, nəfəs almaqda çətinlik və ya digər əlamətlərlə əlaqəli olarsa, qan laxtalanması əlaməti ola biləcəyinə görə dərhal həkimə müraciət etlisiniz.
Digər məqalələrimizə nəzər yetirin:
