Revmatoid Artrit Nədir? Xəstəliyin Müalicəsi Hansılardır?
Revmatoid artrit oynaqların (sinovium) və ya digər daxili orqanların içərisindəki membranların iltihabına səbəb olur. Oynaq xətti qalınlaşır və oynaqda temperaturun artmasına, şişkinliyə və ağrıya səbəb olur. Bu xəstəlik bədəndəki bir çox müxtəlif oynaqlara və orqanlara təsir göstərir. Qığırdaq, sümük və oynaq strukturlarını zədələyir. Revmatoid artritin səbəbi hələ məlum deyil və xəstəlik insandan-insana dəyişir. Bu, uşaqlar və yaşlılar da daxil olmaqla hər kəsə təsir edə bilər. Lakin xəstəlik adətən gənc və orta yaşlarda başlayır. Bu xəstəliyə tutulanlar arasında kişi-qadın nisbəti 3/1-dir. Xəstələrin 2/3-i qadınlardır. Xəstəliyi bütün irqlərdə və dünyanın hər yerində görmək olar.
Xalq arasında "iltihablı revmatizma" kimi tanınan və ümumiyyətlə 30-50 yaş arası yetkinlərdə görülən bu xəstəlik insanın həyat keyfiyyətina birbaşa təsir edən əhəmiyyətli xroniki iltihabi xəstəliklərdən biridir. Siqaret, stres, infeksiya, hormonal dəyişikliklər və cinsiyyət kimi bir çox faktorla əlaqəli olduğu bilinsə də, xəstəliyin ortaya çıxmasında böyük ölçüdə genetik faktorlar öndə gəlir. Erkən diaqnoz birbaşa xəstənin müalicəyə və müalicəyə reaksiyasına təsir göstərir. Buna görə də, romatoid artrit haqqında dəqiq məlumata sahib olmaq və xəstəliyin əlamətlərini və simptomlarını erkən mərhələdə tanıya bilmək son dərəcə vacibdir.
Romatoid artritin səbəbi nədir?
İmmunitet sistemi, yəni müdafiə sistemi düzgün işlədikdə, orqanizmin müdafiəsi bakteriya, virus və digər yad hüceyrələrə qarşı mübarizə aparır. Revmatoid artritdə immunitet sistemi düzgün işləmir və bədən oynaqlara və digər orqanlara hücum edir. Sözügedən xəstəlikdə iltihablı hüceyrələr (ağ qan hüceyrələri) qandan oynaq toxumalarına keçir və oynaqlara hücum edir. Oynaq mayesi artır və oynaqda şişlik meydana gəlir. Oynaq toxumasındakı iltihablı hüceyrələr oynağa təsir edir və zədələyir.
Bu xəstəlik bəzi insanlarda dəri, gözlər, ağciyərlər, ürək və qan damarları da daxil olmaqla müxtəlif bədən sistemlərinə zərər verə bilər. Həddindən artıq isti və ya soyuq havanın iltihabi revmatizmə səbəb olması inancı həqiqəti əks etdirmir. Xəstəlik otoimmün sistemdəki pozğunluqdan qaynaqlanır və şəxsin immunitet sistemi səhvən bədənin öz toxumalarına, xüsusən də oynaq toxumalarına hücum etdikdə baş verir.
Revmatizmin başqa bir növü olan kirəclənmədə müşahidə olunan birbaşa yeyilmə və eroziyadan fərqli olaraq, revmatoid artrit xəstənin oynaq membranına təsir edir və irəli mərhələlərdə sümük eroziyası və oynaq deformasiyasına səbəb ola biləcək ağrılı şişliyə səbəb olur. Xəstəlik proses zamanı meydana gələn iltihabın bədənin digər hissələrinə də zərər verə biləcəyi bir vəziyyətdir. Müasir dərman formaları müalicə variantlarının nəticələrini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırsa da, ağır revmatoid artrit bu gün də insanlarda fiziki əlilliyə səbəb ola bilər.
Bədənin digər hissələrinə də təsir edə bilən xəstəlik ağrı, hərəkətin məhdudlaşdırılması, iş və gündəlik həyat tərzinə mənfi təsir kimi əlamətlərə səbəb olur. Sözügedən xəstəlik həyat tərzi dəyişiklikləri, fiziki müalicə, dərman və ya cərrahiyyə ilə müalicə edilə bilər.
İltihabi revmatizmin səbəbi nədir?
Bu xəstəlik bir insanın immun sistemi oynaqları əhatə edən membranların selikli qişasına hücum etdiyi zaman baş verir. Bu hücum nəticəsində yaranan iltihab sinoviumun qalınlaşmasına səbəb olur və beləliklə, oynaqdakı qığırdaq və sümük toxumasını məhv edir. Müvafiq olaraq, oynağı birləşdirən vətər və bağlar zəifləməyə və uzanmağa başlayır. Zamanla oynaq təbii formasını və düzgün hərəkəti təmin edən mövqeyini itirir.
İnfeksiyalar romatoid artritə səbəb ola bilərmi?
Bir çox elm adamları və həkimlər bu xəstəliyin infeksiyadan qaynaqlandığına inanırlar. Ancaq hələlik bunun heç bir sübutu yoxdur. Haqqında danışdığımız xəstəlik yoluxucu deyil. Əvvəl yoluxulan infeksiya bu xəstəliyin başlamasına səbəb ola bilər.
Genlərin rolu: Xəstəlik anadan və ya atadan uşaqlara keçmir. Ancaq, revmatoid artritin inkişafına meylli genlər uşaqlara ötürülə bilər. Uşaqlarda bu xəstəliyə qarşı bir meyl yaranır.
Revmatoid artrit digər revmatizm növlərindən nə ilə fərqlənir?
Sözügedən xəstəliyi digər artrit formalarından ayıran vacib bir hal xəstəliyin hansı oynaqda başlamasıdır. Məsələn, revmatoid artrit bilək və əlin bir çox kiçik oynaqlarına təsir edir. Adətən dırnaqların yaxınlığındakı oynaqlara təsir etmir. Osteroartrit isə əksinə, dırnağa daha yaxın olan əlin oynaqlarına təsir edir. İltihabi revamtizmdən ən çox təsirlənən digər oynaqlar dirsəklər, çiyinlər, boyun, çənə, çanaq, diz, topuq və ayaq barmaqlarıdır. Onurğa oynaqları adətən artritin bu növündə iştirak etmir.
Bəzən boyun fəqərələri təsirlənir və nəticədə boyun ağrısına səbəb olur. Bu xəstəliyi olan bir insanda oynaqlar ümumiyyətlə simmetrik tutulur, yəni hər iki oynaq təsirlənməyə meyllidir (məsələn, hər iki diz və ya hər iki bilək kimi). Beləliklə, əgər sağ əlin barmaq oynaqları şişirsə, sol əlin barmaq oynaqları da tez-tez şişir. Şişmiş oynaqların yeri və bəzi qan testləri xəstəliyin digər revmatik xəstəliklərdən fərqləndirilməsində əsas rol oynayır.
İltihablı revmatizm riskini artıran amillər hansılardır?
Bu xəstəlikdə cinsiyyət mühüm rol oynayır. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi qadınlarda bu xəstəlik kişilərə nisbətən daha çox inkişaf edir. Sözügedən problem hər yaşda baş verə bilər, lakin ən çox orta yaşda müşahidə olunur.
Uşaqlara xas olan iltihabi revmatizm növləri də var. Yetkinlərdə görülən bu xəstəliyin növləri kimi uşaqlardakı növlərinə də erkən diaqnoz qoyulmalı və müalicə edilməlidir. Əks halda, uşaqda qalıcı əlilliyə səbəb ola biləcək zərər və inkişaf ləngiməsinə səbəb ola bilər. Ağır çəkili olan şəxslər xüsusən də 55 və daha aşağı yaşda olan qadınlarda digər qruplara nisbətən bu problemin inkişaf riski bir qədər yüksəkdir. Şəxsin qan qohumluğu olan bir ailə üzvündə həmin xəstəlikdən varsa, irsi səbəblərə görə xəstəliyin riskində artım ola bilər.
Siqaret çəkmək, xüsusilə xəstəliyin inkişafı üçün genetik meylin olduğu hallarda, fərdin iltihabi revmatizmin inkişaf riskini çox artırır. Ətraf mühit faktorları ilə əlaqəsi aydın şəkildə başa düşülməsə də, asbest və ya silisium kimi maddələrə məruz qalmanın bu xəstəliyin inkişaf riskini artıra biləcəyi müşahidə edilmişdir. Bu cür maddələrin istifadə edildiyi iş yerlərində çalışan şəxslər də iltihabi revmatizm kimi digər otoimmün xəstəliklər üçün daha yüksək risk altındadırlar.
İltihabi revmatizmin əlamətləri nələrdir?
Xəstəliyin simptomları oynaqlarda ağrı, şişlik, sərtlik və həssaslıq ilə birlikdə əzələ ağrılarıdır. Bu problemin simptomları insandan-insana dəyişir. İştirak dərəcəsi, başlanğıc yaşı, digər müşayiət olunan xəstəliklər klinik nəticələrə və gedişata təsir göstərir. Xəstəliyin simptomlarına aşağıdakılar daxildir:
- Oynaqlarda həssaslıq, şişlik və ağrı
- Adətən səhər saatlarında və ya istifadə edilməməsi səbəbindən hərəkətsizlik nəticəsində oynaqlarda sərtlik
- Ən çox müşahidə olunan əl və ayaq barmaqlarının, əl və ayaq biləyi oynaqlarının tutulması
- Dirsək, çiyin, çanaq və diz oynaqları kimi böyük oynaqlarda sərtlik
- Yorğunluq
- Hərarət
- İştah və kilo itkisi
- Xəstəlikdən təsirlənən oynaqlarda ağrı
- Hərəkətin məhdudlaşdırılması
- Oynaqlarda şişkinlik
- Artan temperatur və bəzən qızartı
- Xüsusilə səhərlər və ya uzun müddət oturduqdan sonra yaranan sərtlik
Bunlar tez-tez dirsəklərdə və dizlərdə, yəni daha çox təzyiqə məruz qalan düz sümük bölgələrində baş verir. Bunlar ən çox dirsək ətrafında əmələ gəlir, lakin bədənin hər hansı bir yerində və hətta daxili orqanlarda belə tapıla bilər. Bəzən bu xəstəliyə tutulanların ağciyərlərində və ürəyində iltihab yarana bilər. Gözyaşı və tüpürcək vəzilərinin iltihabı səbəbindən quru gözlər və ağız quruluğu da baş verə bilər. Nadir hallarda damar divarının iltihabı (revmatoid vaskulit) inkişaf edə bilər. Bu da dəridə, sinirlərdə və digər orqanlarda iltihaba səbəb olur.
Bu xəstəliyi olan şəxslərin təxminən 40 faizində oynaqların xaricində əlamətlər və simptomlar müşahidə olunur. Həmin xəstəlikdən təsirlənən bədən quruluşlarına aşağıdakılar daxildir:
- Ağciyərlər
- Böyrəklər
- Dəri
- Gözlər
- Ürək
- Qan damarları
- Sümük iliyi
- Sinir toxuması
- Tüpürcək vəziləri
Əlaqəli məqalə: Lupus Artrit Nədir?
İltihabi revmatizm xəstəliyinin diaqnozu necə olur?
Bu xəstəliyin diaqnozunu qoymaq üçün həkim şikayətlərinizə qulaq asacaq və müayinə keçirəcək. Həkim oynaqlarınızda şişlik, artan temperatur, məhdud hərəkətlilik və xəstəliyin digər əlamətlərini (məsələn, revmatoid düyünlər) axtaracaq. Həkim həmçinin zəiflik, yorğunluq, səhər sərtliyi (məhdud hərəkət, səhər oyandığınız zaman hiss etdiyiniz sərtlik) kimi bu xəstəlik ilə əlaqəli simptomların olub olmadığını soruşacaq. Təsirə məruz qalan oynaqların xüsusiyyətləri xəstəliyi digər revmatik xəstəliklərdən ayırmaq üçün əsasdır. Diaqnoz zamanı müyainədən başqa lazımı rentgen görüntüləri və qan testlərinin nəticələri də vacib rol oynayır.
İltihabi revmatizm nəticəsində hansı fəsadlar ola bilər?
Bu xəstəlikdən təsirlənən şəxslərdə müxtəlif tibbi vəziyyətlərin də inkişaf riski artır:
- Osteoporoz
- Revmatoid düyünlər
- Quru gözlər və ağız
- İnfeksiyalar:
- Anormal bədən tərkibi
- Karpal tunel sindromu
- Ürək problemləri
- Ağciyər xəstəliyi
- Lenfoma
Revmatoid düyünlər: Bu sıx toxuma kütlələri ən çox dirsəklər kimi təzyiq daşıyan oynaqların ətrafında əmələ gəlir. Ancaq bu düyünlər ağciyərlər də daxil olmaqla bədənin hər yerində əmələ gələ bilər.
Quru gözlər və ağız: Sözügedən xəstəliyi olan insanların gözlərdə və ağızda nəm miqdarını azaldan bir xəstəlik olan "sjögren sindromu" ilə qarşılaşma ehtimalı daha yüksəkdir.
İnfeksiyalar: Həm bu problem özü, həm də xəstəliklə mübarizə üçün istifadə edilən bir çox dərmanlar immunitet sistemini zəiflədə bilər və bu da digər infeksiyaların artmasına səbəb ola bilər.
Anormal bədən tərkibi: Həmin xəstəliyi olan insanlar arasında, hətta normal bədən kütləsi indeksinə malik olanlarda belə yağ miqdarının yağsız kütləyə nisbəti adətən daha yüksəkdir.
Karpal tunel sindromu: Biləkləri sözügedən problemdən təsirlənən insanlarda müşahidə olunan iltihab insanın əlinə və barmaqlarına xidmət edən sinirləri sıxaraq hərəkətsizliyə və ağrıya səbəb ola bilər.
Ürək problemləri: Bu xəstəliyi olan şəxslərdə ürəyi əhatə edən kisədə bərkimiş və ya tıxanmış arteriya və iltihab riski də müşahidə oluna bilər.
Ağciyər xəstəliyi: Romatoid artriti olan şəxslərdə ağciyər toxumalarının iltihabı riski artır, bu da zamanla irəliləyən nəfəs darlığına səbəb ola bilər.
Lenfoma: Romatoid artrit limfa sistemində inkişaf edən xərçəng qrupu olan lenfoma riskini də artırır.
İltihabi revmatizm necə müalicə olunur?
İltihabi revmatizmin qəti müalicəsi yoxdur. Diabet və yüksək təzyiq kimi xroniki bir xəstəlik olan revmatoid artritin müalicəsi ömür boyu davam edə bilər. Hal-hazırda xəstəliyin müalicəsində əsas məqsəd şikayətlərə səbəb ola biləcək ağır simptomları aradan qaldırmaq və xəstənin həyat keyfiyyətini maksimum dərəcədə artırmaqdır. Bütün iltihablı revmatik xəstəliklərin müalicəsində ilk növbədə revmatoloq həkimə müraciət etmək lazımdır.
Revmatoid artritin inteqrativ müalicə üsulları nələrdir?
Revmatoid artritin tamamilə müalicəsi yoxdur. Yalnız əlamətlərini yüngülləşdirmək üçün müxtəlif müalicə variantları var. Bu üsullardan biri də inteqrativ müalicədir. İnteqrativ müalicə yanaşması ənənəvi tibblə yanaşı tətbiq edilən üsullardandır.
Sözügedən xəstəlik üçün bəzi inteqrativ müalicə variantları bunlardır:
- Dərman terapiyası
- Fiziki müalicə və idman hərəkətləri
- Pəhriz və qidalanma
- Akupunktur
- Bitki mənşəli əlavələr
- Stressin idarə edilməsi
- Biofeedback
- Hidroterapiya
Fiziki müalicə və idman hərəkətləri: Fiziki terapiya oynaqları gücləndirməyə, hərəkətliliyi artırmağa və ağrıları azaltmağa kömək edə bilər. İdman proqramları revmatoid artritli insanlarda ümumi sağlamlığı yaxşılaşdıra bilər.
Pəhriz və qidalanma: İltihab əleyhinə xüsusiyyətlərə malik qidalarla zənginləşdirilmiş pəhriz xəstəliyin simptomlarını yüngülləşdirə bilər. Tərkibində omeqa-3 yağ turşuları olan balıq, zeytun yağı, meyvə, tərəvəz, qoz-fındıq və antioksidantlarla zəngin qidalar tövsiyə oluna bilər.
Akupunktur: Akupunktur bəzi insanlarda ağrıları azaltmağa və iltihabı idarə etməyə kömək edə bilər.
Bitki mənşəli əlavələr: Zəncəfil, kurkumin (zərdəçalda olan tərkib hissəsi), omeqa-3 əlavələri kimi təbii məhsulların istifadəsi bu problemli xəstəliyin simptomlarını aradan qaldırmağa kömək edə bilər. Bununla belə, bu əlavələrdən istifadə etməzdən əvvəl bir həkim revmatoloqla məsləhət etmək vacibdir.
Stresin idarə edilməsi: Yoqa, meditasiya və dərin nəfəs məşqləri kimi stresi azaltma üsulları iltihabi revmatizmin simptomlarına müsbət təsir göstərə bilər.
Biofeedback: Biofeedback bədəndəki fizioloji proseslərə nəzarət etməyi öyrənməyə kömək edə bilər. Ağrıları idarə etmək üçün istifadə edilə bilər.
Hidroterapiya: İsti su vannaları və ya su aerobikası kimi su terapiyası üsulları oynaq ağrılarını aradan qaldıra bilər.
Xatırlamaq lazım olan vacib bir məqam odur ki, inteqrativ müalicə üsullarından istifadə etməzdən əvvəl bir həkim revmatoloq ilə məsləhətləşmək lazımdır. Çünki xəstəlik hər bir şəxsdə fərqli formada inkişaf edə bilər və buna görə də xəstəliyin müalicə yanaşmaları fərdiləşdirilməlidir.
Revmatoid Artridin İnteqrativ Təbabətlə Müalicəsi Necə Olur?
Orqanizmin bütüncül, vahid sistem kimi yanaşma İnteqrativ Tibbin əsasıdır. Revmatoid artrit müalicəsində təkcə oynaqlar deyil, bədənin bir neçə sisteminin müalicəsi aparılır. Sinir sistemi, bağırsaqlar, böyrəklər, qaraciyər və ağciyərin xəstəliyinin sağalmasında aktiv iştirak edir.
- Detox-drenaj
- Mühitin qələviləşdirilməsi
- İltihabın modulyasiyası
- Zədələnmiş degenerativ toxumaların bərpası
Revmatoid Artrit ilə Bağlı Ən Çox Soruşulan Suallar
Revmatoloq nədir?
Revmatoloq nədir sualına cavab olaraq deyə bilərik ki, revmatoloq iltihabi revmatizm, revmatoid artrit və digər oynaq xəstəliklərinin diaqnoz və müalicəsi ilə məşğul olan mütəxəssis həkimdir.
Ayaqlarda artrit necə yaranır?
Ayaqlarda artrit iltihabi proseslərin, oynaq mayesində artımın və toxumalarda zədələnmənin nəticəsində inkişaf edir və bu vəziyyət yerimə zamanı ağrı və hərəkət məhdudiyyəti ilə müşahidə olunur.
Revmatizma tebii yolla mualicesi mümkündürmü?
Revmatizma tebii yolla mualicesi üçün inteqrativ üsullardan istifadə oluna bilər. Bitki mənşəli əlavələr, pəhriz, fiziki fəaliyyət və stressin azaldılması kimi yanaşmalar simptomların yüngülləşdirilməsində rol oynaya bilər.
Revmatoid artrit nedir və hansı orqanlara təsir edir?
Revmatoid artrit nedir sualına cavab olaraq bu, bədənin immun sisteminin oynaqlara və bəzi daxili orqanlara hücum etdiyi xroniki otoimmün xəstəlikdir deyə bilərik.
Revmatizmin ev seraitinde mualicesi mümkündürmü?
Revmatizmin ev seraitinde mualicesi müəyyən şərtlərlə mümkündür. Evdə edilə bilən isti su kompresləri, yüngül idman, balanslı qidalanma və stressin idarə olunması ilə bəzi əlamətlərin azalması müşahidə oluna bilər.
Revmatizm mualicesi üçün hansı üsullar mövcuddur?
Revmatizm mualicesi üçün ənənəvi dərmanlar, fiziki terapiya və inteqrativ tibbi yanaşmalar daxil olmaqla müxtəlif müalicə üsullarından istifadə edilir və yanaşmalar fərdi vəziyyətə görə dəyişir.
