Podaqra nədir? Podaqra ən çox kimlərdə olur?
Podaqra sidik turşusunun yığılması nəticəsində yaranır və adətən qanda sidik turşusunun həddindən artıq miqdarda toplanması ilə əlaqələndirilir. Bu vəziyyət sidik turşusunun bədəndə həll oluna bilmədiyi və ya böyrəklər tərəfindən doğru formada xaric edilməməsi halında baş verir. Sidik turşusunun yığılması bədəndə kristalların əmələ gəlməsinə və bu kristalların oynaq boşluqlarında yerləşməsinə səbəb ola bilər. Bu xəstəlik zamanı ayağın baş barmağı adətən ilk təsirlənən sahədir, lakin digər oynaqlara da təsir edə bilər. Sözügedən xəstəliyin ağrıları adətən gecə və ya səhər erkən saatlarda başlayır və ani ağrı, şişlik, qızartı və həssaslıq ilə xarakterizə olunur.
Podaqranın yaranma səbəbləri və risk faktorları nələrdir?
Bu xəstəliyin yaranma səbəbləri aşağıdakılardır:- Sidik turşusu səviyyəsinin yüksəlməsi
- Qidalanma
- Genetik səbəblər
- Artıq çəki
- Cins və yaş
- Hipertoniya (yüksək qan təzyiqi)
- Diabet
- Orqan transplantasiyası və ya kimyaterapiya
- Dehidrasiya (Bədəni susuz buraxmaq)
Qidalanma: Tərkibində normadan daha çox purin olan qidaların istehlakı sidik turşusunun səviyyəsini artıra və podaqra ağrıların səbəb ola bilər.
Genetik səbəblər: Ailədə genetik olaraq bu xəstəliyin daşıyıcısı olan şəxslərdə bu xəstəliyin inkişaf riski daha yüksək ola bilər.
Artıq çəki: Artıq çəki bədənin daha çox sidik turşusu istehsal etməsinə səbəb ola bilər və böyrəklərin bu turşunu ifraz etməkdə çətinlik çəkməsinə səbəb ola bilər.
Cins və yaş: Bu hal daha çox kişilərdə və adətən postmenopozal dövrdə qadınlarda baş verir. Bu xəstəlik adətən 30-50 yaş arası yetişkinlərdə olur. Yaşa bağlı olaraq sidik turşusunun ifraz edilmə qabiliyyəti azala bilər.
Hipertoniya (yüksək qan təzyiqi): Hipertoniya bu halın inkişaf riskini artıra bilər. İki xəstəlik arasında mürəkkəb bir əlaqə ola bilər.
Diabet: Diabet və podaqra arasında bir əlaqə ola bilər. İnsulin müqaviməti və metabolik sindrom podaqranın riskini artıra bilər.
Orqan transplantasiyası və ya kimyaterapiya: Orqan transplantasiyası və ya kimyaterapiya kimi müalicələr hüceyrələri məhv etdiyinə görə sidik turşusunun sərbəst buraxılmasına və yığılmasına səbəb ola bilər.
Dehidrasiya (Bədəni susuz buraxmaq): Bədəndə maye səviyyəsinin aşağı olması, oynaq nahiyələrində sidik turşusu kristallarının çökməsinə səbəb ola bilər.
Sözügedən xəstəliyin ağrıları çox vaxt bir neçə gün davam edə bilər və ağrı hücumları arasında simptomlar yox ola bilər. Bununla belə, təkrarlanan ağrı hücumları və müalicə olunmamış bu xəstəlik oynaqların zədələnməsinə və xroniki podaqra vəziyyətinə gətirib çıxara bilər. Bu halın müalicəsi ağrıları aradan qaldırmaq üçün dərmanlar, sidik turşusunu azaltmaq üçün dərmanlar və həyat tərzini dəyişməklə aparılır. Müalicə adətən həkim tərəfindən idarə olunur və xəstənin fərdi vəziyyətindən asılı olaraq uyğunlaşdırılır.
Podaqranın əlamətləri və diaqnozu necədir?
Bu xəstəlikayaqda böyük baş barmağa təsir edir. Xəstəliyin əlamətləri aşağıdakı kimidir:- Ani ağrı hücumları
- Ağrılı oynaq şişkinliyi
- Qızartı və temperaturun artması
- Həssaslıq
- Hərəkətin məhdudlaşdırılması
Ağrılı oynaq şişkinliyi: Xəstəliyin ağrılı hücumları bu hücumlardan təsirlənən oynaqda gözlə görünən şişlik ilə birlikdə gəlir. Şişkinlik qızarmış dəri və temperaturun artması ilə müşayiət oluna bilər.
Qızartı və temperaturun artması: Təsirə məruz qalan oynaq bölgəsindəki dəri qızara bilər və temperatur yüksələ bilər.
Həssaslıq: Bu halın ağrılı hücumları zamanı hətta toxunma və ya yüngül təmas ağrıya səbəb ola bilər.
Hərəkətin məhdudlaşdırılması: Təsirə məruz qalan oynaqda hərəkətlilik ağrı və şişə görə məhdudlaşdırıla bilər.
Bu xəstəliyin xəstəliyin diaqnozu aşağıdakı kimi qoyulur:
- Fiziki müayinə
- Qan testləri
- Oynaq mayesi testi (Arthro sintezi)
- Görüntüləmə Testləri
Qan testləri:
- Sidik turşusu səviyyələri: Qan testləri ilə sidik turşusu səviyyəsi ölçüldüyü üçün bu xəstəliyin diaqnozuna kömək edir. Bununla belə yüksək sidik turşusu səviyyəsi həmişə bu problemli xəstəliyinin hücumlarına səbəb olmur. Bəzi insanlarda isə sidik turşusunun səviyyəsinin normal olmasına baxmayaraq podaqra inkişaf edə bilər.
Görüntüləmə Testləri: X-ray, ultrasəs və ya maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) kimi görüntüləmə testləri bu problemin diaqnozunu dəstəkləmək və oynaqların zədələnməsini dəyərləndirmək üçün istifadə olunur.
Bu halın diaqnozu adətən simptomlar və sidik turşusu səviyyəsi arasındakı əlaqəyə, həmçinin fiziki müayinə və əlavə test nəticələrinə əsaslanır. Müalicə ümumiyyətlə ağrı hücumlarını aradan qaldırmaq və sidik turşusu səviyyəsini nəzarət altında saxlamaq məqsədi daşıyır. Erkən diaqnoz və effektiv müalicə xəstəliyin gedişatını idarə etmək və oynaqların zədələnməsinin qarşısını almaq üçün vacibdir. Buna görə də, potensial podaqra simptomu aşkar edildikdə, bir həkim revmatoloq ilə məsləhətləşmək vacibdir.
Podaqra ağrılarını necə idarə etmək olar?
Sözügedən xəstəliyin hücumlarını idarə edərkən istifadə olunan bəzi mühüm addımlara aşağıdakılar daxildir:
- Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ): İbuprofen, naproksen kimi NSAİİlər podaqra hücumlarında ağrı və iltihabı aradan qaldırmaqda təsirli ola bilər. Bununla belə, bu dərmanların mədə problemlərinə səbəb ola biləcəyi üçün həkim məsləhəti ilə qəbul edilməsi tövsiyə olunur.
- Soyuq paketlər: Soyuq tətbiqlər narahat oynaqda şişkinliyi və ağrıları azalda bilər. Soyuq paketlərdən istifadə də iltihabı azalda bilər.
- İsti kompreslər: Bəzi insanlar isti kompreslərin də sakitləşdirici ola biləcəyini müşahidə edə bilərlər. Ancaq hücum zamanı isti tətbiqlərdən qaçınmaq lazımdır, çünki bu, iltihabı artıra bilər.
Hidrasiya: Bol su içmək sidik turşusunu bədəndən daha yaxşı çıxarmağa kömək edə bilər. Podaqra hücumlarının qarşısını almaq və idarə etmək üçün yaxşı bədənin bol maye qəbul etməsi vacibdir.
Pəhriz və qidalanma dəyişiklikləri: Tərkibində purin olan qidaların məhdudlaşdırılması bu problemin hücumlarını azalda bilər. Qırmızı ət, dəniz məhsulları və spirtli içkilər kimi tərkibində purin olan qidalara diqqət yetirilməlidir. İltihab əleyhinə olan qidalar isə xəstəliyin simptomlarını aradan qaldıra bilər. Məsələn: Albalı və qaragilə kimi meyvələr, zəncəfil kimi ədviyyatlar iltihab əleyhinə təsir göstərir.
Həkim müayinəsi: Şiddətli və ya uzun müddət davam edən, tez-tez ağrıyan və ya oynağın ciddi zədələnməsi ilə nəticələnən əlamətlər varsa, bir həkim revamtoloqa müraciət etmək vacibdir. Çünki müvafiq müalicə planını təyin etmək və əlavə problemləri həll etmək üçün həkimə ehtiyac ola bilər. Hər bir fərdin vəziyyəti fərqli olduğundan, bu problemin idarəsi fərdi ehtiyaclara uyğunlaşdırılmalıdır. Buna görə də simptomlar davam edərsə və ya ağırlaşarsa, həkim revmatoloq ilə əlaqə saxlamaq vacibdir.
Podaqra xəstəliyinin müalicəsi necə aparılır?
Bu problemin müalicəsi həm hücumları idarə etmək üçün, həm də sidik turşusu səviyyəsini nəzarət altında saxlamaq üçün uzunmüddətli müalicələri əhatə edir. Müalicə planı adətən bir həkim revamtoloq tərəfindən müəyyən edilir və fərdi vəziyyətə uyğunlaşdırılır. Xəstəliyin müalicəsində istifadə olunan bəzi üsullar bunlardır:- Hücumların idarə edilməsi
- Sidik turşusu səviyyələrini nəzarət altında saxlamaq
- Dərmanların dozası və təqibi
- Pəhriz və qidalanmada dəyişiklikləri
- Lif (fiber) tərzi dəyişiklikləri
- Həkim müayinələri
- Kortikosteroidlər
- İltihab əleyhinə (antiinflamatuar) pəhriz
Sidik turşusu səviyyələrini nəzarət altında saxlamaq: Sidik turşusunu azaldan dərmanlar sidik turşusu istehsalını azaltmaqla və orqanizmdən xaric edilməsini artırmaqla uzunmüddətli müalicədə istifadə olunur.
Dərmanların dozası və təqibi: Dərmanların dozası və tərkibi xəstənin sağlamlıq vəziyyətindən və yan təsirlərdən asılı olaraq tənzimlənir. Dərmanın miqdarı mütəmadi həkim tərəfindən izlənilməlidir.
Pəhriz və qidalanmada dəyişiklikləri: Tərkibində bu xəstəliyin yaranmasına gətirib çıxardan purin tərkibli qidalardan uzaq durmaq və bir mütəxəssisin təyin etdiyi pəhriz planına əməl etmək xəstəliyin sağalmasına gətirib çıxaracaq.
Lif (fiber) tərzi dəyişiklikləri: Kilolu insanlar üçün kilo itkisi sözügedən xəstəliyin hücumlarını azalda bilər. Sağlam bir çəkiyə çatmaq və bu çəkini stabil saxlamaq vacibdir. Alkoqol istehlakını məhdudlaşdırmaq, xüsusən də pivə kimi yüksək miqdarda purin olan içkilərdən qaçınmaq vacibdir.
Həkim müayinələri: Müalicənin effektivliyini qiymətləndirmək və zəruri hallarda müalicə planını tənzimləmək üçün müntəzəm həkim müayinələri vacibdir.
Kortikosteroidlər: Şiddətli podaqra hücumlarında oral və ya inyeksiya şəklində kortikosteroidlər təyin edilə bilər.
İltihab əleyhinə (antiinflamatuar) pəhriz: İltihab əleyhinə xüsusiyyətləri olan qidalar bu xəstəliyin simptomlarını aradan qaldıra bilər.
Müalicə prosesi fərdin sağlamlıq vəziyyəti və hücumların tezliyi və şiddəti kimi amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Bu halın müalicəsinə erkən başlamaq və müntəzəm olaraq həkim revmatoloq müayinələri ilə müalicə planını yeniləmək vacibdir. Müalicənin müvəffəqiyyəti isə xəstənin müntəəzəm olaraq dərmanlardan istifadə etməsindən, sağlam həyat tərzinə riayət etməsindən və mütəmadi olaraq həkim müayinəsindən keçməsindən asılıdır.
Podaqra haqqında yanlış bilinən məlumatlar nələrdir?
Xəstəlik haqqında bəzi ümumi yanlış fikirlər və faktlar aşağıdakılardır:
- Yalnız ayaq barmaqları təsirlənir - Bu problem adətən ayağın baş barmağına təsir edir, lakin diz, ayaq biləyinə, diz qapaqlarına və digər oynaqlara da təsir edə bilər.
- Xəstəlik yalnız yaşlı kişilərə təsir edir- Sğzügedən problem adətən orta yaşlı kişilərdə baş versə də, qadınlar və daha gənc fərdlərdə də bu xəstəlik inkişaf edə bilər.
- Yalnız zəngin və artıq çəkili insanlara təsir edir- Bu problem istənilən sosial-iqtisadi sinifdən və bədən kütləsi indeksində olan şəxslərə təsir edə bilər. Zəngin və ya artıq çəkili olmaq sözügedən problemin yaranma riskini artıran amillər arasında ola bilər, lakin bunlar tək başına podaqranın inkişafını müəyyən edən amillər deyil.
- Bu xəstəlik yalnız doğru olmayan qidalanma ilə əlaqələndirilir - Doğru olmayan qidalanma xüsusilə purin tərkibli qidaların həddindən artıq istehlakı və az miqdarda su qəbulu bu xəstəliyin yaranma riskini artıra bilər. Bununla belə genetik faktorlar, yaş, cins və digər sağlamlıq şərtləri də xəstəliyin yaranmasında böyük rol oynayır.
- Xəstəlik özünü yalnız ağrı ilə göstərir - Bu problem təkcə ağrıya səbəb olmur. Sözügedən xəstəlik də artrit, şişlik və qızartıya səbəb ola bilər. Müalicə edilməzsə, xroniki podaqra oynaqların zədələnməsinə və deformasiyaya səbəb olur.
- Bu hal yalnız dərmanla müalicə edilə bilər - Dərmanlar bu halın müalicəsində mühüm rol oynayır, lakin həyat tərzi dəyişiklikləri də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sağlam bir pəhriz, müntəzəm məşq, çəkiyə nəzarət və spirt istehlakını məhdudlaşdırmaq xəstəliyin idarə edilməsində böyük təsirə malikdir
- Podaqra tamamilə müalicə edilə bilməz - Bu problem idarə edilə bilən bir xəstəlikdir. Müvafiq müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə hücumlar nəzarət altına alına və oynaq zədələnməsinin qarşısı alına bilər.
- Sidik turşusunu azaldan dərmanlar hücumları dərhal dayandırır - Sidik turşusunu azaldan dərmanlar hücumları dərhal dayandırmır. Ancaq, bu dərmanlar zamanla sidik turşusu səviyyəsini azaltmaqla hücumların tezliyini və şiddətini azalda bilər.
- Müalicə zamanı həkimə ehtiyac yoxdur - Sözügedən xəstəliyin müalicəsi həkim nəzarəti altında aparılmalıdır. İxtisaslı tibb işçisi fərdin vəziyyətini qiymətləndirir və müvafiq müalicə planını təyin edir.
- Bu hal yalnız ağrıya səbəb olur - bu xəstəlik sadəcə ağrıdan daha çox şeydir. Yanlış müalicə və ya müalicənin olmaması ilə birgə zədələnmə və xroniki podaqra inkişaf edə bilər. Buna görə də, xəstəliyin idarə edilməsində bütövlük vacib faktordur.
