Beyin iltihabı viruslar və viral infeksiyalar səbəbindən inkişaf edir. Bu hal daha çox uşaqlarda və qocalarda rast gəlinsə də, yaşından asılı olmayaraq immun sisteminin zəif olduğu hər yaş qrupunda müşahidə oluna bilər. Beynin ciddi zədələnməsinə səbəb olan ensefalit sinir sisteminin funksiyalarında həyati təhlükə yaradan disfunksiyaya səbəb olur. Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulmazsa və effektiv müalicə tətbiq olunmazsa, ölümlə və ya fiziki və zehni funksiyaların daimi və ciddi şəkildə itirilməsi ilə nəticələnə bilər.
Beyin iltihabının səbəbləri nələrdir?
Xüsusilə, viruslar, bakteriya və ya göbələklər beyin toxumasında iltihaba səbəb ola bilər. Herpes virusu kimi viral infeksiyalar və ya Lyme xəstəliyi kimi bakterial infeksiyalar bu vəziyyətə səbəb ola bilər. İmmun sistemi bəzən səhvən öz bədən toxumalarına hücum edərək otoimmün xəstəliklərə səbəb ola bilər.
Beyin iltihabının simptomları nələrdir?
Xəstəliyin simptomları insandan insana və şiddətə görə fərqlənə bilər. Bu simptomlar aşağıdakılar ola bilər:
Tez-tez miqren kimi baş ağrıları.
Yüksək hərarət, titrəmə və bədən hərarətinin qəfil yüksəlməsi.
Bulantı və qusma.
Zəiflik və yorğunluq hissi.
İştahsızlıq və kilo itkisi.
Boyun sərtliyi və ya boyun ağrısı.
İşığa və səsə həssaslıq (fotofobiya və fonofobiya).
Yaddaş itkisi və koqnitiv problemlər.
Şüurun itirilməsi
Epilepsiya və ya əzələlərin daralması.
Bədənin bir bölgəsində uyuşma, və ya zəiflik hissi.
Koordinasiya pozğunluqları və balans problemləri.
Beyin iltihabının növləri hansılardır?
Sözügedən xəstəliyin 4 növü var.
Viral
Bakterial
Otoimmün
Paraneoplastik
Viral Ensefalit
Viral infeksiyalar, xüsusilə herpes simplex, qrip və qızılca kimi viruslar ensefalite səbəb ola bilər. Bu tip qripə bənzər simptomlarla başlaya və zamanla daha ciddi nevroloji problemlərə yol aça bilər.
Bakterial Ensefalit
Menenjit kimi bakterial infeksiyalar başqa bir ensefalit növünə səbəb ola bilər.
Otoimmün beyin iltihabı
İmmunitet sistemi bəzən səhvən öz beyin toxumalarına hücum edə bilər. Bu tip ensefalit dağınıq skleroz (MS) kimi otoimmün xəstəliklər nəticəsində baş verə bilər. Simptomlar nevroloji problemlər və idrak problemləri ola bilər.
Paraneoplastik ensefalit
Nadir bir növdür və xərçənglə əlaqələndirilir. Xərçəng hüceyrələrinə qarşı immun reaksiya qurarkən bədən təsadüfən beyin toxumasına zərər verə bilər.
Qeyd edək ki, sözügedən xəstəlik ciddi sağlamlıq riskləri daşıyır və təcili tibbi yardım tələb edə bilər.
Beyin iltihabının diaqnozu
Xəstəliyin diaqnozu simptomlar, xəstənin tibbi tarixi və fiziki müayinə əsasında qoyulur. Həkimlər xəstənin baş ağrısı, qızdırma, ürəkbulanma, qusma, şüur itkisi və ya nevroloji simptomlar kimi əlamətlərini qiymətləndirirlər. Lomber ponksiyon və ya serebrospinal maye testi infeksiyanın növünü və ya iltihabın şiddətini təyin etməyə kömək edə bilər. Qan testləri də infeksiya əlamətlərini və ya otoimmün xəstəliklərin mövcudluğunu aşkar etmək üçün istifadə olunur. Kompüter tomoqrafiyası (CT) və ya maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) kimi üsullar nevroloji problemlərin səbəbini müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Elektroensefaloqrafiya (EEG) beyin fəaliyyətini araşdırmaq və epilepsiyanın varlığını aşkar etmək üçün istifadə edilə bilər.
Beyin iltihabının Müalicəsi
Xəstəliyin müalicəsi çox vaxt mürəkkəbdir və xəstəliyin səbəblərindən, simptomlarından və şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Müalicə bir çox fərqli mütəxəssislərin iştirakı ilə idarə olunur və fərdin unikal ehtiyaclarına uyğunlaşdırılır. Xəstəliyin müalicəsində əsas məqsəd infeksiyaya nəzarət etməkdir. Əgər iltihab infeksiyadan qaynaqlanırsa, antiviral dərmanlar və ya antibiotiklər təyin edilə bilər. Ağrı və iltihabı azaldan dərmanlar xəstəliyin müalicəsində istifadə edilə bilər. Steroidlər beyin toxumasında şişkinliyi azaltmaqda faydalı ola bilər. Bundan əlavə, maye balansını qorumaq üçün venadaxili maye terapiyası tələb oluna bilər. Ensefalitdən sonra reabilitasiya koqnitiv və fiziki funksiyaları bərpa etməyə kömək edə bilər. Fizioterapiya, loqopedik və psixoterapiya kimi üsullardan istifadə etmək olar.
Beyin iltihabının ağırlaşmaları
Bu durum ciddi sağlamlıq problemidir və özü ilə bir sıra potensial fəsadlar gətirə bilər. Bu, fərdlərin idrak funksiyasına, motor bacarıqlarına və koordinasiyasına təsir göstərə bilər. Buna görə də, nitq çətinliyi və iflic kimi simptomlar meydana gələ bilər. Beyindəki iltihab beyindəki maye balansını poza bilər və hidrosefaliyaya səbəb ola bilər. Hidrosefali beyində artıq mayenin yığılması nəticəsində kəllədaxili təzyiqin artması ilə xarakterizə olunur. Bu, baş ağrısı, ürəkbulanma və qusma kimi simptomlara səbəb ola bilər. Yoluxucu ensefalit hallarında, tez müalicə edilmədikdə ölümcül ola bilər.
Müalicədən sonra fərdlərin koqnitiv və fiziki funksiyalarını bərpa etməsi lazım ola bilər. Bu prosesdə fizioterapiya, loqopedik və psixoterapiya kimi reabilitasiya üsulları mühüm rol oynayır.
Əlaqəli məqalə: Hemiplegiya Nədir və Beyinə Necə Təsir Edir? Çox Risklidir ?
Beyin iltihabının qarşısının alınması
Bu xəstəliyin tamamilə qarşısını almaq həmişə mümkün olmasa da, bəzi ehtiyat tədbirləri görərək riski azalda bilərsiniz. Ensefalitin qarşısını almağa kömək edə biləcək bəzi əsas addımlar bunlardır:
Peyvəndlər: Peyvəndlərlə bir çox ensefalitin qarşısını almaq olar. Xüsusilə uşaqlıq dövründə peyvənd cədvəllərinə riayət etməklə infeksiyalara qarşı immunitet qazanmaq vacibdir. Daimi peyvəndlər xüsusilə viral infeksiyaların qarşısını almağa kömək edə bilər.
Gigiyena: Təmizlik infeksiyalardan qorunmaq üçün vacibdir. Əllərinizi tez-tez yumaq, gigiyenik həyat tərzinə riayət etmək və yoluxmuş insanlarla təması məhdudlaşdırmaq infeksiya riskini azalda bilər.
Yoluxucu xəstəliklərdən qaçınmaq: yoluxmuş insanlarla təması azaltmaq vacibdir.
Gənə və ağcaqanadların qarşısının alınması: Gənə və ağcaqanadlar Lyme xəstəliyi və Zika virusu kimi infeksiyaların yayılmasına kömək edə bilər.
İmmunitet Sistemi Sağlamlığı: Sağlam həyat tərzini mənimsəmək immunitet sistemini gücləndirə bilər. Balanslaşdırılmış pəhriz, müntəzəm məşq və kifayət qədər yuxu immunitet sistemini güclü saxlamağa kömək edə bilər.
Səyahət tədbirləri: Səyahət zamanı yoluxma riskini azaltmaq üçün səyahət etməzdən əvvəl lazımi peyvəndləri almaq vacibdir.
Riskli vəziyyətlərdən qaçınmaq: Bəzi hallarda, xüsusilə cinsi yolla ötürülən infeksiyalardan qorunmaq üçün müvafiq tədbirlər görmək vacibdir.
Xəstəliyin qarşısının alınması infeksiyaları və immunitet sistemi problemlərini idarə etməyi əhatə edir.
İnteqrativ Təbabətdə orqanizmdə xəstəliyə səbəb olan bakterial və virus yüklənməsini drenaj infuziyaları ilə detoks edirik, iltihabi prosesi sonlandırmağa çalışırıq, ağrı və funksional pozulmaları bioloji aktiv nöqtələrə təsir etməklə müalicələri davam etdiririk.
