Burun septum (arakəsməsi) burundakı iki burun keçidini ayıran quruluşdur. Bəzən burun çəpəri əyri və ya əyilmiş ola bilər ki bu vəziyyətə "burun septumunun əyriliyi" və ya "burun çəpərinin əyriliyi" deyilir. Çəpər əyriliyinin şiddəti yüngüldən ağıra qədər dəyişə və müxtəlif simptomlara və sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Burun dəliklərini bir-birindən ayıran nazik divarın əyriliyi və ya yerdəyişməsi olan çəpərin əyilməsi müxtəlif amillərin təsiri ilə yarana bilər, o cümlədən:
Bəzi hallarda, genetik faktorlara görə doğuş zamanı bu hal ola bilər. Valideynlərdən birində və ya hər ikisində bu vəziyyət varsa, onların uşağında da belə olma ehtimalı daha yüksək ola bilər.
Buruna olunan ağır zərbə və ya zədə bu hala səbəb ola bilər. Bura, qəzalar, yıxılmalar, idman xəsarətləri və ya burun travmasına səbəb olan hər hansı digər hadisə nəticəsində çəpərin əyilməsi daxildir.
Uşaqlıq dövründə burun dəliklərinə yad əşyalar daxil etmək kimi müəyyən vərdişlər zamanla çəpərin əyilməsinə səbəb ola bilər.
Qıcıqlandırıcılar və ya allergenlər kimi ətraf mühit faktorlarına xroniki məruz qalma, zamanla bu vəziyyətin inkişafına kömək edə biləcək xroniki burun tıxanıqlığına və iltihabına səbəb ola bilər.
Rinoplastika və ya septoplastika kimi əvvəllər burun əməliyyatları düzgün icra edilmədikdə və ya sağalma prosesi zamanı fəsadlar yaranarsa, bəzən septal deviasiya ilə nəticələnə və ya mövcud olmuş bu hal ağırlaşa bilər.
Az hallarda olsa da, burun şişinin və ya böyüməsinin olması çəpər əyrililə nəticələnə bilər.
Bu hal zamanı əyriliyin şiddətindən asılı olaraq müxtəlif narahatlıqlara və sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Bu halla bağlı ümumi narahatlıqlardan bəziləri bunlardır:
Bu vəziyyətin ən çox görülən narahatlıqlardan biri burun tıxanıqlığıdır. Belə hal bir və ya hər iki burun keçidində hava axınına mane olmaqla tıxanıqlıq yaradır.
Belə olan insanlar bir və ya hər iki burun dəliyindən nəfəs almaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bu, insan fiziki fəaliyyətlə məşğul olan zamanı və ya yatarkən daha çox problem yaradır.
Əyilən çəpər sinuslardan bəlğəmin drenajını poza bilər, bu da insanları sinus infeksiyalarına daha çox meylli edir. Həmçinin tıxanmış burun keçidləri də bakteriya inkişafı üçün əlverişli mühit yarada bilər.
Xroniki sinüzit, sinusların uzun müddət iltihablandığı və yoluxduğu bir vəziyyətdir. Bu hal sinusların düzgün drenajını və ventilyasiyasını maneə törətməklə xroniki sinüzitə təsir edə bilər.
Septumun əyri olduğu bəzi insanlar üzdə, xüsusən də alın, yanaq və göz ətrafında ağrı hiss edə bilər. Bunun səbəbi sinus təzyiqi və tıxanıqlığıdır.
Bu vəziyyət xoruldama və yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Xoruldama hava axınının maneə törədildiyi zaman baş verir və yuxu apnesi yuxu zamanı tənəffüsün dayandırılması ilə xarakterizə olunur ki, bu da ciddi sağlamlıq problemi ola bilər.
Septumun sapması ilə əlaqəli xroniki tıxanıqlıq və sinus problemləri təkrarlanan baş ağrılarına səbəb ola bilər.
Bu hal, burun keçidlərindən hava və qoxu hissəciklərinin axını pozaraq iybilmə qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.
Ümumilikdə, burunun çəpər əyriliyi xroniki narahatlıq, gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik və narahat yuxuya səbəb olmaqla bir insanın həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərən problemlərdəndir.
Bu narahatlıqların bəzi insanlarda yüngül simptomlarla özünü göstərdiyi halda, digərlərində daha ciddi problemlərlə müşahidə oluna bilər.
Bu vəziyyətin müalicəsi adətən əyriliyin şiddətindən və səbəb olduğu simptomlardan asılıdır. Bu vəziyyəti idarə etmək üçün həm konservativ, həm də cərrahi variantlar var.
Bu hal üçün bəzi ümumi müalicə üsulları bunlardır:
Bütün deviasiya edilmiş septumlar, yəni bu halın bütün halları müalicə tələb etmir. Xüsusən də əyrilik əhəmiyyətli simptomlar yaratmırsa, vəziyyəti izləmək kifayətdir.
Bəzi dərmanlar və spreylər çəpər əyriliylə bağlı simptomlar olar burun tıxanıqlığı, sinüzit və ya allergiya kimi hallara kömək edə bilər.
Şoran burun spreyləri burun keçidlərini nəm və təmiz saxlamağa kömək edə bilər ki, bu da tıxanıqlığı və narahatlığı azaldır.
Allergenlərdən, qıcıqlandırıcılardan və siqaret çəkmə və ya ikincili tüstüyə məruz qalma kimi simptomları gücləndirən ətraf mühit faktorlarından qaçınmaq çəpər əyriliyi simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər.
Allergiya simptomlara kömək edirsə, dərman vasitəsi ilə allergiyanın idarə edilməsi və ya allergendən qaçınmaq tövsiyə edilə bilər.
Bəzi hallarda septoplastika daxili struktur problemlərini həll etməklə yanaşı, burnun xarici görünüşünü yaxşılaşdırmaq üçün estetik prosedur olan rinoplastika ilə birləşdirilir.
Bəzi hallarda tıxanmış sinus keçidlərini açmaq və hava axını yaxşılaşdırmaq üçün balon sinoplastikasından istifadə edilə bilər.
Bu prosedur adətən septoplastika ilə yanaşı həyata keçirilir.
Xroniki sinüzit və ya çəpər əyriliyi səbəbindən təkrarlanan sinus infeksiyası olan şəxslər üçün FESS tövsiyə oluna bilər. FESS drenajı yaxşılaşdırmaq üçün maneələrin aradan qaldırılmasını və sinus açılışlarının genişləndirilməsini nəzərdə tutan prosedurdur.
Xüsusi vəziyyətinizə və simptomlarınıza əsaslanaraq ən uyğun müalicə variantını təyin etmək üçün qulaq, burun və boğaz həkimi (otolarinqoloq) ilə məsləhətləşmək vacibdir. Otolarinqoloq ən yaxşı müalicə kursunu müəyyən etmək üçün fiziki müayinələr və görüntüləmə tədqiqatları daxil ola biləcək hərtərəfli qiymətləndirmə aparacaqlar.
Septoplastika və ya çəpər əyriliyi korreksiyası olaraq da bilinən septal əyrilik cərrahiyyəsini nəzərdən keçirərkən bir neçə vacib amili nəzərə almaq lazımdır. Septoplastika tənəffüs çətinliyinə və digər problemlərə səbəb ola biləcək əyilmiş çəpərin düzəldilməsi məqsədi daşıyan cərrahi əməliyyatdır. Bu zaman diqqət etməli olduğunuz amillər bunlardır:
Simptomlarınızı və onların gündəlik həyatınıza necə təsir etdiyini həkimə açıq aydın bildirin. Bu məlumatlar cərrahın proseduru effektiv şəkildə planlaşdırması üçün çox vacibdir.
Həkiminiz tərəfindən verilən bütün əməliyyatdan əvvəl təlimatlara əməl edin. Bunlara qida məhdudiyyətləri, bəzi dərmanların istifadəsi, yaxud da istifadə olunan hər hansısa dərmana məhdudiyyət və hər hansı zəruri tibbi testlər daxil ola bilər.
Cərrahınızdan septoplastikanız üçün istifadə etməyi planlaşdırdıqları xüsusi cərrahi üsullar barədə soruşun, çünki əyilən çəpərin şiddətindən asılı olaraq iki yanaşma mövcuddur;
Gözlənilən sağalma müddətini və fəaliyyətlərlə bağlı hər hansı məhdudiyyətləri, həmçinin potensial narahatlıq və ağrı ilə mübarizə strategiyalarını anlayın.
Qanama, infeksiya, çapıq və burun estetikasında dəyişikliklər kimi potensial risklər və ağırlaşmalardan xəbərdar olun.
Müəyyən edilmiş dərmanların qəbulu, təqib görüşlərində iştirak və burun keçidlərinizi təmiz və nəm saxlamaq daxil olmaqla, əməliyyatdan sonrakı qayğı təlimatlarına ciddi şəkildə əməl edin. Həmçinin həkimin çox soyuqda olmamaq, ani hərəkətlər etməmək və bu kimi təlimanlarından kənara çıxmayın.
Əməliyyatın nəticəsi ilə bağlı real gözləntilərə sahib olun. Septoplastika nəfəs almağı yaxşılaşdıra bilsə də, burnunuzun xarici görünüşünü dəyişməyə bilər.
Lor həkim istər cərrahi, istərsə də digər müalicə üsulları ilə bağlı ən uyğun olanını seçmək üçün lazımi müayinəni aparacaq, simptomların şiddətinə əsasən qərar verəcək.
Çəpər əyriliyinin- Burun arakəsməsinin yerdəyişməsinin səbəbləri nələrdir?
Burun dəliklərini bir-birindən ayıran nazik divarın əyriliyi və ya yerdəyişməsi olan çəpərin əyilməsi müxtəlif amillərin təsiri ilə yarana bilər, o cümlədən:
- Genetika
Bəzi hallarda, genetik faktorlara görə doğuş zamanı bu hal ola bilər. Valideynlərdən birində və ya hər ikisində bu vəziyyət varsa, onların uşağında da belə olma ehtimalı daha yüksək ola bilər.
- Travma
Buruna olunan ağır zərbə və ya zədə bu hala səbəb ola bilər. Bura, qəzalar, yıxılmalar, idman xəsarətləri və ya burun travmasına səbəb olan hər hansı digər hadisə nəticəsində çəpərin əyilməsi daxildir.
- Uşaqlıq vərdişləri
Uşaqlıq dövründə burun dəliklərinə yad əşyalar daxil etmək kimi müəyyən vərdişlər zamanla çəpərin əyilməsinə səbəb ola bilər.
Ətraf mühit amilləri
Qıcıqlandırıcılar və ya allergenlər kimi ətraf mühit faktorlarına xroniki məruz qalma, zamanla bu vəziyyətin inkişafına kömək edə biləcək xroniki burun tıxanıqlığına və iltihabına səbəb ola bilər.
- Əvvəlki burun əməliyyatları
Rinoplastika və ya septoplastika kimi əvvəllər burun əməliyyatları düzgün icra edilmədikdə və ya sağalma prosesi zamanı fəsadlar yaranarsa, bəzən septal deviasiya ilə nəticələnə və ya mövcud olmuş bu hal ağırlaşa bilər.
- Şiş və ya böyümə
Az hallarda olsa da, burun şişinin və ya böyüməsinin olması çəpər əyrililə nəticələnə bilər.
Çəpər əyriliyi hansı narahatlıqlara səbəb olur?
Bu hal zamanı əyriliyin şiddətindən asılı olaraq müxtəlif narahatlıqlara və sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.
Bu halla bağlı ümumi narahatlıqlardan bəziləri bunlardır:
- Burun tıxanıqlığı
Bu vəziyyətin ən çox görülən narahatlıqlardan biri burun tıxanıqlığıdır. Belə hal bir və ya hər iki burun keçidində hava axınına mane olmaqla tıxanıqlıq yaradır.
- Nəfəs almaqda çətinlik
Belə olan insanlar bir və ya hər iki burun dəliyindən nəfəs almaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bu, insan fiziki fəaliyyətlə məşğul olan zamanı və ya yatarkən daha çox problem yaradır.
- Burun qanaxmaları
- Təkrarlanan sinus infeksiyaları
Əyilən çəpər sinuslardan bəlğəmin drenajını poza bilər, bu da insanları sinus infeksiyalarına daha çox meylli edir. Həmçinin tıxanmış burun keçidləri də bakteriya inkişafı üçün əlverişli mühit yarada bilər.
- Xroniki sinüzit
Xroniki sinüzit, sinusların uzun müddət iltihablandığı və yoluxduğu bir vəziyyətdir. Bu hal sinusların düzgün drenajını və ventilyasiyasını maneə törətməklə xroniki sinüzitə təsir edə bilər.
- Üz ağrısı
Septumun əyri olduğu bəzi insanlar üzdə, xüsusən də alın, yanaq və göz ətrafında ağrı hiss edə bilər. Bunun səbəbi sinus təzyiqi və tıxanıqlığıdır.
- Yuxu pozğunluqları
Bu vəziyyət xoruldama və yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Xoruldama hava axınının maneə törədildiyi zaman baş verir və yuxu apnesi yuxu zamanı tənəffüsün dayandırılması ilə xarakterizə olunur ki, bu da ciddi sağlamlıq problemi ola bilər.
Septumun sapması ilə əlaqəli xroniki tıxanıqlıq və sinus problemləri təkrarlanan baş ağrılarına səbəb ola bilər.
- Azaldılmış qoxu hissi
Bu hal, burun keçidlərindən hava və qoxu hissəciklərinin axını pozaraq iybilmə qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.
- Həyat keyfiyyətinin pozulması
Ümumilikdə, burunun çəpər əyriliyi xroniki narahatlıq, gündəlik fəaliyyətlərdə çətinlik və narahat yuxuya səbəb olmaqla bir insanın həyat keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərən problemlərdəndir.
Bu narahatlıqların bəzi insanlarda yüngül simptomlarla özünü göstərdiyi halda, digərlərində daha ciddi problemlərlə müşahidə oluna bilər.
Çəpər əyriliyinin müalicə üsulları
Bu vəziyyətin müalicəsi adətən əyriliyin şiddətindən və səbəb olduğu simptomlardan asılıdır. Bu vəziyyəti idarə etmək üçün həm konservativ, həm də cərrahi variantlar var.
Bu hal üçün bəzi ümumi müalicə üsulları bunlardır:
- Müşahidə
Bütün deviasiya edilmiş septumlar, yəni bu halın bütün halları müalicə tələb etmir. Xüsusən də əyrilik əhəmiyyətli simptomlar yaratmırsa, vəziyyəti izləmək kifayətdir.
- Dərmanlar
Bəzi dərmanlar və spreylər çəpər əyriliylə bağlı simptomlar olar burun tıxanıqlığı, sinüzit və ya allergiya kimi hallara kömək edə bilər.
- Burun yuyulması
Şoran burun spreyləri burun keçidlərini nəm və təmiz saxlamağa kömək edə bilər ki, bu da tıxanıqlığı və narahatlığı azaldır.
- Həyat tərzi dəyişiklikləri
Allergenlərdən, qıcıqlandırıcılardan və siqaret çəkmə və ya ikincili tüstüyə məruz qalma kimi simptomları gücləndirən ətraf mühit faktorlarından qaçınmaq çəpər əyriliyi simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər.
- Allergiya idarəetmə
Allergiya simptomlara kömək edirsə, dərman vasitəsi ilə allergiyanın idarə edilməsi və ya allergendən qaçınmaq tövsiyə edilə bilər.
- Septoplastika
- Rinoplastika
Bəzi hallarda septoplastika daxili struktur problemlərini həll etməklə yanaşı, burnun xarici görünüşünü yaxşılaşdırmaq üçün estetik prosedur olan rinoplastika ilə birləşdirilir.
- Balon sinuplastiyası
Bəzi hallarda tıxanmış sinus keçidlərini açmaq və hava axını yaxşılaşdırmaq üçün balon sinoplastikasından istifadə edilə bilər.
Bu prosedur adətən septoplastika ilə yanaşı həyata keçirilir.
- Funksional Endoskopik Sinus Cərrahiyyəsi (FESS)
Xroniki sinüzit və ya çəpər əyriliyi səbəbindən təkrarlanan sinus infeksiyası olan şəxslər üçün FESS tövsiyə oluna bilər. FESS drenajı yaxşılaşdırmaq üçün maneələrin aradan qaldırılmasını və sinus açılışlarının genişləndirilməsini nəzərdə tutan prosedurdur.
Xüsusi vəziyyətinizə və simptomlarınıza əsaslanaraq ən uyğun müalicə variantını təyin etmək üçün qulaq, burun və boğaz həkimi (otolarinqoloq) ilə məsləhətləşmək vacibdir. Otolarinqoloq ən yaxşı müalicə kursunu müəyyən etmək üçün fiziki müayinələr və görüntüləmə tədqiqatları daxil ola biləcək hərtərəfli qiymətləndirmə aparacaqlar.
Septoplastika zamanı nələrə diqqət yetirmək lazımdır?
Septoplastika və ya çəpər əyriliyi korreksiyası olaraq da bilinən septal əyrilik cərrahiyyəsini nəzərdən keçirərkən bir neçə vacib amili nəzərə almaq lazımdır. Septoplastika tənəffüs çətinliyinə və digər problemlərə səbəb ola biləcək əyilmiş çəpərin düzəldilməsi məqsədi daşıyan cərrahi əməliyyatdır. Bu zaman diqqət etməli olduğunuz amillər bunlardır:
- Simptomları müzakirə edin
Simptomlarınızı və onların gündəlik həyatınıza necə təsir etdiyini həkimə açıq aydın bildirin. Bu məlumatlar cərrahın proseduru effektiv şəkildə planlaşdırması üçün çox vacibdir.
- Əməliyyatdan əvvəl göstərişlər
Həkiminiz tərəfindən verilən bütün əməliyyatdan əvvəl təlimatlara əməl edin. Bunlara qida məhdudiyyətləri, bəzi dərmanların istifadəsi, yaxud da istifadə olunan hər hansısa dərmana məhdudiyyət və hər hansı zəruri tibbi testlər daxil ola bilər.
- Cərrahi üsullar
Cərrahınızdan septoplastikanız üçün istifadə etməyi planlaşdırdıqları xüsusi cərrahi üsullar barədə soruşun, çünki əyilən çəpərin şiddətindən asılı olaraq iki yanaşma mövcuddur;
- ənənəvi
- endoskopik
- Bərpa
Gözlənilən sağalma müddətini və fəaliyyətlərlə bağlı hər hansı məhdudiyyətləri, həmçinin potensial narahatlıq və ağrı ilə mübarizə strategiyalarını anlayın.
- Potensial risklər
Qanama, infeksiya, çapıq və burun estetikasında dəyişikliklər kimi potensial risklər və ağırlaşmalardan xəbərdar olun.
- Sonrakı qulluq
Müəyyən edilmiş dərmanların qəbulu, təqib görüşlərində iştirak və burun keçidlərinizi təmiz və nəm saxlamaq daxil olmaqla, əməliyyatdan sonrakı qayğı təlimatlarına ciddi şəkildə əməl edin. Həmçinin həkimin çox soyuqda olmamaq, ani hərəkətlər etməmək və bu kimi təlimanlarından kənara çıxmayın.
- Real gözləntilər
Əməliyyatın nəticəsi ilə bağlı real gözləntilərə sahib olun. Septoplastika nəfəs almağı yaxşılaşdıra bilsə də, burnunuzun xarici görünüşünü dəyişməyə bilər.
Lor həkim istər cərrahi, istərsə də digər müalicə üsulları ilə bağlı ən uyğun olanını seçmək üçün lazımi müayinəni aparacaq, simptomların şiddətinə əsasən qərar verəcək.
