Xoruldamaq necə müalicə olunur?
Xoruldamaq, yəni yatarkən səsli nəfəs almaq hər kəsə təsir edə biləcək ümumi vəziyyət olsa da, daha çox kişilərdə və kilolu insanlarda müşahidə olunur və yaş irəlilədikcə də artır.
Arada bir xoruldamaq ümumilikdə ciddi problem deyil. Ancaq uzun müddət xoruldamaq yuxu keyfiyyətindən tutmuş digər bir neçə amilə də səbəb ola biləcək vəziyyət yarada bilər.
Xoruldamağın səbəbləri nələrdir?
Xoruldamaq bir neçə əsas səbəbdən dolayı olur. Bunlara burun tənəffüs yollarının tıxanması, boğaz və dildə zəif əzələ tonusunun olması, spirtli içkidən istifadə, dilçək adlandırılan uvulanın uzun və ya daha şiş olması, düzgün yuxu mövqeyinin olmaması və digər bir sıra səbəblərə görə bu hal baş verir.
Həddindən artıq xoruldama hansı risklərə səbəb ola bilər?
Həddindən artıq xoruldama, xüsusən də yuxu zamanı nəfəsin kəsilməsi və ya nəfəs darlığı kimi digər simptomlarla müşayiət edildikdə obstruktiv yuxu apnesi (OSA) kimi əsas yuxu pozğunluğuna səbəb ola bilər. Yuxu apnesi ciddi sağlamlıq riskləri ilə nəticələnən bir haldır.
Gəlin həddindən artıq xoruldama və yuxu apnesi ilə əlaqəli bəzi risklərə tanış olaq.
- Obstruktiv yuxu apnesi (OSA)
Yüksək səsli və davamlı xoruldama OSA-nın ümumi simptomudur. OSA yuxu zamanı yuxarı tənəffüs yollarının qismən və ya tam obstruksiyasının təkrarlanan epizodlarını əhatə edir ki, bu da gecə boyu tənəffüsün pozulmasına və oyanmaya səbəb olur.
- Ürək-damar riskləri
Həddindən artıq xoruldama ilə olan OSA yüksək qan təzyiqi (hipertoniya), nizamsız ürək döyüntüləri (aritmiya), infarkt və digər ürək-damar problemləri riskinin artması ilə əlaqələndirilir. Qan damarlarında oksigen səviyyələrinin təkrar düşməsi və ürək-damar sistemindəki gərginlik bu risklərə təkan verir.
- İnsult
Həddindən artıq xoruldaması olan şəxslərdə insult riski daha yüksəkdir. Yuxu zamanı tənəffüsün kəsilməsi oksigen səviyyəsinin azalmasına və qan damarlarında gərginliyin artmasına səbəb ola bilər ki, bu da insult riskinə səbəb ola bilər.
- Konsentrasiya və yaddaşın pozulması
Həddindən artıq xoruldama yaddaşın konsolidasiyasına və qavrama qabiliyyətlərinə təsir göstərərək konsentrasiyada, qərar qəbul etməkdə və detalları xatırlamaqda çətinliklərə səbəb ola bilər.
- Əhval pozğunluqları
Xoruldamanın səbəb olduğu xroniki yuxu pozğunluqları depressiya və narahatlıq kimi əhval pozğunluğu riskinin artması ilə əlaqələndirilir.
- Çəki artımı və piylənmə
Yuxu apnesi ilə piylənmə arasında iki istiqamətli əlaqə var. Həddindən artıq çəki tənəffüs yollarının tıxanmasına, xoruldama və yuxu apnesinə səbəb ola bilər. Digər tərəfdən yuxu apnesi iştahanı və maddələr mübadiləsini tənzimləyən hormonları poza bilər ki, bu da potensial olaraq kilo almağa təsir edir.
- Metabolik pozğunluqlar
Normadan artıq xoruldama insulin müqaviməti ilə əlaqələndirilir ki, bu da 2-ci tip diabet və metabolik sindromun inkişafına təkan verir.
Xoruldamanı idarə etmək mümkündürmü?
Bəli, müxtəlif üsullarla xoruldamanı idarə etmək və ya azaltmaq mümkündür. Qeyd edək ki, bu yanaşmaların effektivliyi xoruldamanın əsas səbəblərindən asılı olaraq dəyişir.
Bu hala nəzarət etməyə kömək edəcək bəzi addımlar və texnikalar bunlardır:
- Həyat tərzi dəyişiklikləri
Çəkinin idarə edilməsi. Əgər artıq çəki xorulmaya təsir edən amildirsə, balanslaşdırılmış qidalar və müntəzəm məşq vasitəsilə arıqlamaq bu halın azaltmağa kömək edəcəkdir.
Yuxu mövqeyi. Düzgün yuxu mövqeyi, yəni yan üstə yatmaq dilin boğazın arxasına çökməsinin qarşısını ala bilər ki, bu da bu halı azaldar.
- Yuxu Gigiyenası
Ardıcıl yuxu cədvəli. Müntəzəm yuxu cədvəlinin qurulması ğümumi yuxu keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqla bu vəziyyəti azalda bilir.
Rahat yuxu mühiti yaradın. Yatarkən rahat yastıq və döşəklərdən istifadə edin, sərin otaq temperaturunu qoruyun, səs-küy və işığı minimuma endirin.
- Təkan verən amillərdən qaçınmaq
Alkoqol. Yatmadan əvvəl alkoqol qəbul etməkdən çəkinin, çünki spirtli içki boğazdakı əzələləri rahatlaşdırır və bu da bu hala səbəb olur.
Siqaret çəkmək. Əgər siqaret çəkirsinizsə, siqareti buraxmaq tənəffüs yollarında iltihabı və qıcıqlanmanı azaltmağa kömək edə bilər ki, bu da potensial olaraq bu vəziyyəti azaltmağa yardımçı olacaqdır.
- Tibbi müdaxilələr
Davamlı müsbət hava yolunda təzyiq (CPAP). Əgər Bu hal ağır yuxu apnesi ilə bağlıdırsa, CPAP aparatı hava yolunu açıq saxlamaq üçün davamlı hava axını təmin edilməsini həyata keçirilə bilər.
Cərrahi seçimlər. Bu hala səbəb olan anatomik problemləri olan şəxslər üçün bəzi cərrahi müdaxilələr nəzərdən keçirilə bilər.
Nəfəs alma məşqləri. Müəyyən tənəffüs məşqləri və texnikalarının tətbiqi boğaz əzələlərini gücləndirməyə və hava axınını yaxşılaşdırmağa kömək etməklə bu halı azaltmağa səbəb ola bilər.
Bunlarla yanaşı alternativ və təbii müalicə üsulları, bitki mənşəli vasitələr, burun tıxanıqlığının aradan qaldırılması kimi addımlarla xoruldamanı idarə etmək mümkündür.
Xoruldamaya hansı hallarda cərrahi müdaxilə edilir?
Bu hal üçün cərrahi müdaxilə adətən digər konservativ müalicələr xoruldamanın əsas səbəbini aradan qaldırmaqda təsirli olmadıqda və ya bu hal obstruktiv yuxu apnesi (OSA) kimi daha ağır şərtlərlə əlaqəli olduqda nəzərə alınır. Bu zaman cərrahi üsullar yuxu zamanı bu vəziyyətə və ya tənəffüs yollarının tıxanmasına səbəb olan yuxarı tənəffüs yollarında anatomik problemləri düzəltmək məqsədi daşıyır.
Bu hala cərrahi müdaxilə edilə bilən bəzi hallara aşağıdakılar daxildir:
- Anatomik anormallıqlar
Boğazda və ya burun keçidlərində bu vzəiyyətə səbəb olan struktur anormaliyaları varsa, cərrahi müdaxilə düşünülə bilər. Bu anomaliyalara dilçək, yəni uvulanın normadan uzun olması, boğaz ətlərinin böyük olması, burunda çəpər əyriliyi və bu kimi hallar daxildir.
- Obstruktiv yuxu apnesi (OSA)
Orta və ağır OSA olan şəxslər üçün, davamlı müsbət hava yolu təzyiqi (CPAP) terapiyası və ya ağız aparatları kimi digər müalicələr müvəffəqiyyətli olmadıqda cərrahiyyə nəzərdən keçirilə bilər. Cərrahiyyənin seçimi OSA zamanı tənəffüs yollarını genişləndirməyə və yuxu zamanı tənəffüsü yaxşılaşdırmağa kömək edəcək üsuldur.
- Uvulopalatopharyngoplasty (UPPP)
Bu, xoruldamanı azaltmaq, aradan qaldırmaq və ya yüngül və orta dərəcəli OSA-nın müalicəsinə yönəlmiş cərrahi prosedurdur. UPPP uvula və yumşaq damağın hissələri də daxil olmaqla boğazdan artıq toxumaların çıxarılmasını nəzərdə tutur.
- Lazer assisted uvulopalatoplasty (LAUP)
Bu minimal invaziv prosedurunda bu halı azaltmaq üçün uvula və yumşaq damağı yenidən formalaşdırmaq üçün lazerlərdən istifadə edilir. Müəyyən xoruldama halları üçün uyğun olsa da, LAUP ümumilikdə ağır OSA üçün tövsiyə edilmir.
- Radiotezlik ablasiyası (RFA)
Sözügedən prosedurda bu halı azaltmaqla boğazdakı artıq toxumaları kiçildən və sərtləşdirmək üçün radiotezlik enerjisindən istifadə edilir. RFA ənənəvi cərrahiyyədən daha az invazivdir və çox vaxt ambulator şəraitdə aparılır.
Qeyd edilən cərrahiyyə üsullarına əlavə bir neçə üsul da qeyd etmək olar. Lakin bunların hər birinin qərarını mütləq şəkildə otorinolarinqoloq (qulaq, burun və boğaz mütəxəssisi) ətraflı müayinə ilə verir. Bunun üçün isə Biloji Təbabət Klinikasının lor həkimlərinə müraciət edə bilərsiniz.
Unutmayın ki, ilk növbədə qeyri-cərrahi variantlar araşdırılır və cərrahiyyə adətən digər müalicələrin qənaətbəxş nəticələr vermədiyi və ya OSA-nın insanın sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyi hallarda təklif olunur.
