Burun Qanaması Nədir?
Burun qanaması – burun boşluğundakı damarların zədələnməsi nəticəsində qan sızmasının burun dəliklərindən xaricə axmasıdır.
Tibbdə bu hal iki əsas növə ayrılır:
Ön burun qanaması: Qanaxmaların təxminən 90%-i bu növdəndir. Burunun ön hissəsində yerləşən “Kisselbach bölgəsi”ndəki damarların cırılması ilə baş verir. Əksər hallarda sadə üsullarla dayandırıla bilər.
Arxa burun qanaması: Daha nadir, amma təhlükəli haldır. Burunun arxa hissəsindəki dərin damarlar partlayır. Bu vəziyyət adətən yüksək təzyiq və ya damar xəstəlikləri ilə əlaqəlidir və tez-tez xəstəxanada müdaxilə tələb edir.
Burun Qanamasının Əsas Səbəbləri
Burun qanaması bir çox amildən qaynaqlana bilər. Bunlar iki əsas qrupa bölünür: yerli (burunla əlaqəli) və ümumi (bütün orqanizmlə əlaqəli) səbəblər.
Yerli (Buruna aid) səbəblər
1. Travma və mexaniki təsirlər
Burunu qurdalama: Uşaqlarda ən çox rast gəlinən səbəbdir. Burun daxilindəki nazik damarlar dırnaqla zədələnir.
Buruna zərbə: İdman zamanı, yıxılma və ya təsadüfi çarpma nəticəsində baş verə bilər.
Burun əməliyyatları: Septum əməliyyatları və ya sinus müdaxilələrindən sonra müvəqqəti qanaxma mümkündür.
2. Quru hava və mühit
Soyuq, kondisionerli və ya kaloriferli mühitlər burun daxili selikli qişanı qurudur. Bu zaman damarlar daha kövrək olur və asanlıqla partlaya bilər.
3. Allergiya və iltihab
Allergik rinit (allergiya nəticəsində burun tutulması) və sinusit kimi xəstəliklər burun daxili damarların genişlənməsinə səbəb olur. Bu da qanaxma riskini artırır.
4. Dərmanlar və kimyəvi təsirlər
Uzun müddət burun damcılarından (xüsusilə damar daraldıcı spreylər) istifadə burun mukozasını nazildir.
Həmçinin siqaret tüstüsü, spirt buxarları, kimyəvi qoxular da damarları zədələyə bilər.
Ümumi (Sistemik) səbəblər
1. Yüksək təzyiq (hipertoniya)
Xüsusilə yaşlı insanlarda görülür. Qan təzyiqi artdıqda, burundakı incə damarlar gərginliyə tab gətirməyib partlaya bilər.
2. Qan laxtalanma pozğunluqları
Trombosit (qan lövhəcikləri) azlığı
Hemofiliya kimi irsi xəstəliklər
Varfarin, aspirin, klopidogrel kimi qan durulaşdırıcı dərmanlar
Bu hallarda kiçik bir damar zədəsi belə uzun sürən qanaxma yarada bilər.
3. Qaraciyər və böyrək xəstəlikləri
Qaraciyər pıhtılaşma faktorlarını lazımi qədər istehsal etmədikdə, qanaxmalar asanlıqla baş verir.
4. Hormon dəyişiklikləri
Hamiləlik dövründə estrogen hormonunun artması damarların genişlənməsinə və daha asan qanamasına səbəb ola bilər.
Burun Qanamasını Necə Dayandırmaq Olar?
Burun qanaması zamanı doğru addımlar atmaq çox vacibdir. Qanaxmanı dayandırmaq üçün panik olmadan aşağıdakı üsulları tətbiq edin.
1. Düzgün vəziyyətdə oturun
Düz oturun və başınızı bir az öne əyin.
Başınızı arxaya atmayın! Əks halda qan boğaza axar, bu da öyümə və qusma yarada bilər.
Ağıza gələn qanı udmayın, tüpürün.
2. Burun hissəsini sıxın
Burun dəliklərinin yumşaq hissəsini baş və şəhadət barmağınızla sıxın.
Bu vəziyyətdə 10–15 dəqiqə boyunca sakitcə oturun.
Kanama dayanmazsa, prosesi bir dəfə də təkrarlayın.
3. Soyuq kompres qoyun
Burun körpüsünə və ya alın nahiyəsinə soyuq dəsmal və ya buz torbası qoyun.
Soyuq damarları daraldır və qan axımını azaldır.
4. Burunu nəmləndirin
Dəniz suyu spreylərindən və ya serum fizioloji məhlullardan istifadə edin.
Quru havada yaşadığınız mühitin rütubətini artırın.
Kaloriferli otaqlarda hava nəmləndirici cihazlardan istifadə etmək faydalıdır.
Nə Zaman Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?
Aşağıdakı hallarda mütləq həkimə müraciət edin:
Qanaxma 20 dəqiqədən çox davam edirsə
Qan boğaza axır və udduqda qusma yaranırsa
Qanaxma çox güclüdür və ya tez-tez təkrarlanırsa
Baş gicəllənməsi, halsızlıq, təzyiq düşməsi müşahidə olunursa
Buruna zərbə alınıbsa və burun əyriliyi hiss edilirsə
Qanaxma ilə yanaşı burun tıxanıqlığı və ya ağrı yaranırsa
Bu əlamətlər bəzən arxasında hipertoniya, qan xəstəlikləri və ya burun içi törəmələr kimi ciddi səbəblərin dayandığını göstərə bilər.
Ev Şəraitində Qanamanın Qarşısını Necə Almaq Olar?
Burunu qurdalamayın.
Bu, xüsusilə uşaqlarda qanaxmanın əsas səbəbidir.Burun daxili nəmliyini qoruyun.
Dəniz suyu spreyləri və ya vazelin tərkibli kremlər istifadə edin.Evin havasını rütubətli saxlayın.
Quru hava damarları kövrəkləşdirir.Burun damcılarını uzunmüddətli istifadə etməyin.
Həkim göstərişi olmadan 3–5 gündən artıq istifadə buruna zərər verir.Siqaretdən uzaq durun.
Həm aktiv, həm passiv siqaret tüstüsü burun damarlarına mənfi təsir edir.Təzyiqinizi nəzarətdə saxlayın.
Hipertoniya varsa, həkiminizlə müntəzəm təqibdə olun.Fiziki yüklənməni azaldın.
Qanaxmadan dərhal sonra əyilmək, isti duş almaq və ya ağır yük qaldırmaq qanaxmanı təkrarlaya bilər.
Uşaqlarda Burun Qanaması
Uşaqlarda burun qanaması daha tez-tez müşahidə olunur, çünki:
Damarlar çox incədir,
Burun selik qişası qurumağa meyllidir,
Onlar burunlarını qurdalamağa daha meyllidirlər.
Uşaqda qanaxma baş verərsə, valideynlər sakit olmalı və başını geriyə əyməməlidir. Qanama 15 dəqiqədən çox davam edərsə, pediatra və ya qulaq-burun-boğaz (KBB) həkiminə müraciət edilməlidir.
Yaşlılarda Burun Qanaması
Yaşlı şəxslərdə damarların elastikliyi azalır və qan durulaşdırıcı dərmanların istifadəsi riski artırır.
Belə hallarda qanaxma daha güclü ola bilər və bəzən xəstəxanada burun tamponu və ya damar yandırılması (koterizasiya) lazım olur.
Heç bir halda dərmanlar həkim məsləhəti olmadan dayandırılmamalıdır.
Təkrarlanan Burun Qanamaları
Əgər burun qanaması ayda bir neçə dəfə baş verirsə, səbəbin mütləq araşdırılması lazımdır. Həkim aşağıdakı müayinələri apara bilər:
Burun endoskopiyası (daxili baxış)
Qanın laxtalanma testləri
Qan təzyiqi ölçümü
Sinusların rentgen və ya KT müayinəsi
Bəzi hallarda damarların xüsusi cihazla yandırılması və ya dərman müalicəsi tətbiq olunur.
Nadir, Amma Ciddi Səbəblər
Bəzən burun qanamasının arxasında ciddi xəstəliklər də ola bilər:
Burun və sinuslarda törəmələr və ya poliplər
Qan xərçəngləri (leykemiya)
Genetik damar xəstəlikləri
Vitamin C və K çatışmazlığı
Bu hallarda burun qanaması tək əlamət olmur — tez göyərmə, diş ətində qanama və halsızlıq da müşahidə edilə bilər.
Nəticə
Burun qanaması çox zaman təhlükəli deyil və sadə üsullarla dayandırıla bilər.
Ən vacibi – başınızı önə əyib burun dəliklərini 10–15 dəqiqə sıxmaqdır.
Qanaxma uzun çəkərsə, təkrarlanarsa və ya halsızlıq yaradırsa, KBB həkiminə müraciət edin.
Unutmayın, hər qanaxmanın səbəbi fərqli ola bilər. Doğru diaqnoz və müalicə yalnız həkim tərəfindən qoyula bilər. Əgər belə hallar baş verərsə, Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzinin həkim-otorinolarinqoloqlarına müraciət edə bilərsiniz.
Tez-tez Verilən Suallar
1. Uşaqlarda burun qanaması nədən baş verir?
Əsas səbəblər – burunu qurdalama, quru hava və allergiyadır. Əksər hallarda sadə üsullarla keçici olur.
2. Qanaxma zamanı başı arxaya əymək olarmı?
Xeyr. Baş arxaya əyildikdə qan boğaza axır, bu da öyümə və qusmaya səbəb ola bilər. Baş mütləq önə əyilməlidir.
3. Tez-tez burun qanaması ciddi xəstəlik əlamətidir?
Bəli, ola bilər. Hipertoniya, qan xəstəlikləri və ya burun içi törəmələr kimi səbəblər istisna edilməlidir.
