Sinusit nədir?
Sinusit, burun və göz ətrafındakı kəllə sümüyündə yerləşən, içi boş boşluqları olan sinusları əhatə edən toxumaların iltihabı və ya şişməsi ilə xarakterizə olunan ümumi tibbi vəziyyətdir. Bu sinuslar burun keçidlərini nəmləndirməyə, çirkləri süzməyə və bəlğəmin drenajına kömək edən selik istehsal etməkdən məsuldur.
Bu halın bir neçə növü olsa da, əsas iki növü var:
- Kəskin sinusit. Kəskin növü adətən soyuqdəymə kimi virus infeksiyası nəticəsində baş verir və bakterial infeksiyalar da səbəb ola bilər. Bu, adətən qısa müddətə, çox vaxt dörd həftədən az davam edir və üz ağrısı və ya təzyiq, tıxanıqlıq, burun axıntısı və qoxu hissi kimi simptomlarla xarakterizə olunur.
- Xroniki sinusit. Xroniki növü 12 həftədən çox davam edir və davam edən iltihab, infeksiyalar, struktur problemləri (burun polipləri kimi) və ya allergiya səbəb ola bilər. Xroniki sinüzitin simptomları kəskin sinüzitə bənzəyir, lakin daha yüngüı və davamlı olur.
Sinusitin səbəbləri
Adətən sinus keçidlərinin iltihabı və ya tıxanması nəticəsində yaranan bu vəziyyətə müxtəlif amillər səbəb ola bilər. Həmin amillərə bunlar daxildir:
- Viral infeksiyalar
Kəskin sinusitin ən çox yayılmış səbəbi soyuqdəymə və ya qrip kimi viral infeksiyalardır. Bu viruslar sinus toxumalarında iltihab yaratmaqla sinüzit simptomlarına səbəb ola bilər.
- Bakterial infeksiyalar
Kəskin növə viral infeksiyadan sonra bakterial infeksiyalar səbəb ola bilər. Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae və Staphylococcus aureus kimi bakteriyalar sinusları yoluxdura və daha ağır simptomlara səbəb ola bilirlər.
- Allergiyalar
Burun polipləri burun keçidlərində və ya sinus boşluqlarında sinusları maneə törədə bilən və xroniki növə səbəb olan kiçik böyümələrdir. Onlara xroniki iltihab, allergiya və ya astma da səbəb ola bilər.
- Deviated Septum
Deviasiya edilmiş septum burun septumunun (burun dəliklərini ayıran divar) əyri və ya mərkəzdən kənar olduğu bir vəziyyətdir. Bu struktur anormallıq sinusların düzgün drenajına mane ola bilər ki, həmin haı xroniki növə səbəb olan amildir.
- Tənəffüs yollarının infeksiyaları
Bronxit kimi yuxarı tənəffüs yollarını təsir edən infeksiyalar bəzən sinuslara yayılaraq bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
- Ətraf mühitin qıcıqlandırıcıları
Siqaret tüstüsü, çirklənmə və ya kimyəvi buxar kimi ətraf mühitin qıcıqlandırıcılarına məruz qalma sinus toxumalarını qıcıqlandıra və bu hala səbəb ola bilər.
Diş infeksiyaları: Diş və ya diş ətindəki infeksiyalar, məsələn, diş absesləri, bəzən yaxınlığında olan sinus boşluqlarına yayılaraq bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
- İmmunitet sistemi problemləri
İmmunitet sistemini zəiflədən şərtlər, məsələn, HİV/QİÇS və ya immun reaksiyasını boğan müəyyən dərmanlar fərdləri sinus infeksiyalarına daha həssas edir.
- Üzgüçülük
Yuxarıda yazdıqlarım bu halın ümumi səbəbləri olsa da, vəziyyət fərdlər arasında əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. Xüsusən də, xroniki növün yaranmasının səbəblərinin geniş əhatə dairəsi var. Bu səbəbdən də bu vəziyyətin dəqiq səbəbini yalnız lor həkimi müayinəsilə bilinir.
Sinusitin simptomları
Bu hal şiddəti və müddəti ilə fərqlənən bir sıra simptomlara səbəb ola bilər. Soyuqdəymə və ya allergiya kimi digər tənəffüs xəstəlikləri ilə üst-üstə düşə bilən bu xəstəlik simptomlarına aşağıdakıları daxil edə bilərik:
- Üz ağrısı və ya təzyiqi
- Burun tıxanıqlığı
Bu xəstəlik zamanı iltihablı sinuslar burun keçidlərini bağlaya bilər ki, bu da burundan nəfəs almağı çətinləşdirir və tıxanıqlığa səbəb olur.
- Burun axıntısı
Bu xəstəliyi olan insanlarda qalın, rəngsiz burun axıntısı ola bilər. Axıntı infeksiyanın şiddətindən asılı olaraq şəffafdan sarıya və ya yaşıla qədər dəyişə bilər.
- Öskürək
- Qoxu itkisi
İltihab və tıxanma qoxudan məsul olan qoxu sinirlərinə təsir göstərə bildiyi üçün bu vəziyyət qoxu duyğsunun azalmasına və ya itməsinə (hipozmiya və ya anosmiya) səbəb ola bilər.
Postnazal damcı boğazda qıcıqlanmaya səbəb ola bilər ki, bu da boğaz ağrısına səbəb ola bilər.
- Ağız qoxusu
Mucusun yığılması və infeksiyanın olması ağız qoxusuna (halitoz) səbəb ola bilər.
- Yorğunluq
Bu xəstəlik, xüsusən də narahatlıq və ya öskürək səbəbiylə yuxunuzu pozarsa, özünüzü yorğun hiss edə bilərsiniz.
- Qulaq təzyiqi
Bu hal olan bəzi insanlar qulaqda təzyiq və ya dolğunluq və hətta yüngül eşitmə pozğunluğu kimi qulaqla əlaqəli simptomlarla qarşılaşırlar.
Sinus baş ağrıları tez-tez baş verir və ağrılar adətən alın, gözlər və yanaqlar ətrafında sıxılma, döyünən ağrı kimi təsvir olunur.
Kəskin bakterial sinusit hallarında qızdırmaya rastlanıla bilər. Qızdırma viral və ya allergik sinusit hallarında olduqda isə qızdırmaya az hallarda rastlanılır.
Kəskin növü adətən qəflətən baş verir və bir neçə həftə davam edir, xroniki sinusit isə 12 həftədən çox davam edən simptomlarla xarakterizə olunur.
Sinusitin fəsadları
Bu xəstəlik müalicə edilmədikdə və ya düzgün müalicə edilmədikdə müxtəlif ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Yüngüldən şiddətliyə qədər dəyişən bu ağırlaşmalarına aşağıdakılar daxildir:
- Təkrarlanan sinus infeksiyaları
Bəzi insanlar allergiya, sinuslardakı struktur anormallıqlar və ya immunitet sistemi problemləri kimi əsas amillərin nəticəsi ola bilən təkrarlayan sinus infeksiyaları ilə qarşılaşa bilər.
- Orbital selülit
Kəskin sinusit ağır hallarda, xüsusən etmoid və ya frontal sinusları əhatə edərkən, infeksiya gözü əhatə edən toxumalara yayıla bilər. Bu, təcili tibbi yardım tələb edən orbital selülit adlı bir vəziyyətə səbəb ola bilir. Orbital selülit simptomlarına göz şişməsi, qızartı, ağrı və görmə problemləri daxildir.
- Subperiosteal abses
Bu xəstəlik zamanı sümük və sinusların selikli qişası arasında irin toplana bilər ki, bu subperiostal abseyə səbəb olan amillərdəndir.
Subperiosteal abses insanda şiddətli ağrıya səbəb ola biləcək ciddi komplikasiyadır və cərrahi drenaj tələb edə bilər.
- İntrakranial ağırlaşmalar
Nadir hallarda ağır sinusit meningit və ya beyin absesi kimi kəllədaxili ağırlaşmalara səbəb ola bilər.
- Mukosel
- Poliplər
- Qoxu itkisi (Anosmia)
Uzun müddət davam edən iltihab və qoxu sinirlərinin zədələnməsi qoxu duyğunun daimi itkisi ilə nəticələnə bilər.
- Astma kəskinləşməsi
İltihablı sinuslar bronxial iltihabı və astma hücumlarını artıra və ya ağırlaşdıra bildiyinə görə snusit astması olan insanlarda simptomları pisləşdirə bilər.
Fəsadların qarşısını almaq üçün bu halın simptomlarını dərhal tanımaq və müalicə etmək vacibdir. Davamlı və ya şiddətli sinusit simptomları yaşayırsınızsa və ya təkrarlanan sinüzit epizodlarınız varsa, tibbi müayinə və müalicə üçün lor həkim müayinəsi mütləqdir.
Sinusit müalicəsi
Bu xəstəliyin müalicəsi onun səbəbindən və kəskin, yaxud da xroniki olub-olmamasından asılıdır.
Onun müalicəsi üçün bəzi ümumi yanaşmalar bunlardır:
- Evdə müalicə (yüngül hallarda
İstirahət. Bədəninizin bərpasına kömək etmək üçün bol-bol istirahət edin.
Maye qəbulu. Bəlğəmin asan boşaldılması üçün çoxlu maye için.
Duzlu burun suvarma. Şoran (duzlu su) burun spreyindən istifadə etməklə burun suvarmaq, bəlğəmin yuyulmasına və tıxanıqlığın aradan qaldırılmasına kömək edə bilər.
İsti kompreslər. Üzə isti kompreslər tətbiq etmək üz ağrısını və təzyiqi azalda bilər.
Resepsiz (OTC) dərmanlar. Ağrı kəsicilər və dekonjestanlar kimi reseptsiz dərman yüngüı simptomların aradan qaldırılmasını təmin edə bilər.
- Tibbi Müalicə
Antibiotiklər. Bu hal bakterial infeksiyadan qaynaqlanırsa, həkim müalicə üçün antibiotiklər təyin edə bilər.
Burun kortikosteroidləri. Bu burun spreyləri xüsusilə xroniki növü və ya allergik səbəblər üçün iltihabı azalda və simptomları yüngülləşdirə bilər.
Dekonjestanlar. Burun dekonjestan spreyləri tıxanıqlığın qarşısını almaq üçün az miqdarda və qısa müddət ərzində (adətən 3 gün və ya daha az) istifadə edilməlidir.
Kortikosteroid həbləri. Kəskin sinusitin ağır vəziyyətlərində həkim iltihabı azaltmaq üçün oral kortikosteroidlər təyin edə bilər.
- Digər müalicələr
Allergiya İdarəetmə. Allergiyalar sinusitinizə təkan verirsə, həkim tərəfindən allergiya dərmanları və ya allergiya iynələri (immunoterapiya) tövsiyə oluna bilər.
Cərrahiyyə. Xroniki və ya təkrarlanan sinusit üçün və ya struktur problemlərinin mövcud olduğu hallarda (məsələn, burun polipləri, sapmış septum) əməliyyat lazım ola bilər. Endoskopik sinus əməliyyatı tıxanmaları aradan qaldıra və sinus drenajını yaxşılaşdıran effektiv üsullardandır.
Sinusitin vəziyyətindən aslı olaraq müalicəsi fərdə uyğunlaşdırılaraq həyata keçirilir. Müalicə prosesində dərmanların dozası müayinə nəticəsində təyin olunur. Bu səbəbdən də sinusit simptomları ilə qarşılaşıldıqda düzgün səbəbin müəyyən olunması ilə effektiv müalicəyə başlamaq üçün həkimə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur.
