Yenidoğulmuşlara göbək quluğu necə edilməlidir?
Hamiləlik dövründə həyati əhəmiyyət kəsb edən göbək bağı qida, oksigen və tullantı məhsulların mübadiləsini asanlaşdıraraq, inkişaf etməkdə olan döl ilə ana arasında bir kanal rolunu oynayır.
Qan damarlarından və birləşdirici toxumadan ibarət olan göbək bağı bir tərəfdən körpənin qarnına, digər tərəfdən isə ciftə bağlanır. Onun əsas funksiyaları oksigenli qanın ciftdən fetusa daşınması və oksigensiz qan və tullantı məhsulların döldən ciftə qaytarılmasıdır. Bu mübadilə inkişaf etməkdə olan körpənin rifahı üçün əsasdır, optimal böyümə və inkişaf üçün lazımi resursları təmin edir.
Doğuş anında körpə ana bətnindən kənarda müstəqil həyata keçdiyi üçün göbək kordonunun diqqətlə sıxılmasını və kəsilməsi lazımdır.
Doğuşdan sonra göbək bağında baş verən fizioloji dəyişiklikləri, eləcə də bu dövrdə tələb olunan düzgün qayğını başa düşmək yeni doğulmuş körpənin sağlamlığını və rahatlığını təmin etmək üçün vacibdir.
Doğuşdan sonra dəyişikliklər
Doğuşdan sonra göbək bağında baş verən fizioloji dəyişikliklər körpənin həyatda müstəqil mövcudluğa keçidin bir hissəsidir. Körpə doğulduqdan sonra göbək bağında baş verən dəyişliklər aşağdakılardır:
- Dərhal olan dəyişikliklər
Körpə ilk nəfəsini alarkən qan dövranında ciddi dəyişiklik olur. Doğuşdan əvvəl körpə cift vasitəsilə oksigen alır, doğulduqdan sonra bu rolu ağciyərlər üzərinə götürür və körpə öz-özünə nəfəs almağa başlayır.
- Daralma və bağlanma
İki arteriya və bir damar daxil olmaqla, göbək bağının içindəki qan damarları doğuşdan qısa müddət sonra daralır. Bu daralma həddindən artıq qanaxmanın qarşısını almağa kömək edir və kordonun bağlanması prosesini başladır.
Növbəti günlərdə qan damarları daralmağa davam edir və göbək ciyəsi tədricən incələşir.
- Göbək bağının əmələ gəlməsi
Göbək bağı kəsildikdən sonra körpənin qarnına bağlı qalan şey göbək bağı adlanan kiçik bir qalıqdır. Bu bağ nəticədə quruyub düşəcək toxumadan ibarətdir.
Körpənin qan dövranı və tənəffüs sistemi ana bətnindən kənar həyata tam uyğunlaşana qədər göbək bağı qida və oksigenin ötürülməsi üçün körpü rolunu oynayır.
- Qurutma və ayırma
Göbək bağı bir neçə gündən həftələrə qədər təbii quruma prosesindən keçir. O, rəngini dəyişir, büzüşür və ayrılır.
İnfeksiyanın qarşısını almaq üçün bu müddət ərzində göbək bağını təmiz və quru saxlamaq vacibdir.
Yenidoğulmuşlarda göbək bağının təmizləməsi
Yenidoğulmuşlarda göbək bağının təmizlənməsi doğuşdan sonra infeksiya riskini azaltmaq üçün mühümdür. Yenidoğulmuşlarda göbək bağının təmizlənməsi zamanı bunları etmək lazımdır:
- Əlləri yaxşıca yuyun
Körpənin göbək bağına toxunmazdan əvvəl bakteriyaların daxil olması riskini azaltmaq üçün əllərinizi sabun və su ilə yaxşıca yumağınız lazımdır.
- Qarnını yumşaq bir şəkildə silin
Körpənin qarın nahiyəsinə yapışdığı yerdən göbək bağının əsasını yumşaq bir şəkildə silin. Körpədə narahatlığa səbəb olmamaq və sağalma prosesini gecikdirməmək üçün göbək bağından çəkməməyə çalışın.
- Quru
Vaxt aşırı göbək bağını soyuq olmayan mühitdə havalandırın. Onu nəm saxlaya biləcək sıx paltar və ya uşaq bezləri ilə örtməkdən çəkinin.
- Göbək bağını təmiz saxlayın
Bezi dəyişdirərkən, göbək bağının kötüyünü nəzərə alın. Qıcıqlanmanın qarşısını almaq və düzgün hava axını təmin etmək üçün uşaq bezini göbək bağının altına yumşaq bir şəkildə qatlayın.
- Sərt kimyəvi maddələrdən qaçın
Göbək kökünə spirt, hidrogen peroksid və ya hər hansı sərt antiseptik sürtməyin. Onu yumşaq sabun və su ilə təmiz saxlamaq kifayətdir və bu maddələr təbii qurutma prosesini gecikdirir.
- İnfeksiya əlamətlərinə nəzarət
Hər hansı bir infeksiya əlaməti üçün göbək kötüyünü izləyin. Bunlara qızartı, şişkinlik, axıntı və ya pis qoxu daxildir. Bu əlamətlərdən hər hansı birini görsəniz, dərhal həkimə müraciət edin.
- Tam sağalma
Göbək kötüyü tədricən quruyacaq və öz-özünə qopacaq. Bu proses bir həftədən üç həftəyə qədər çəkə bilər. Qanaxmaya və infeksiya riskini artırmamaq üçün kötüyün kökünü vaxtından əvvəl qoparmayın.
Yenidoğumuşlarda göbək yırtığı
Göbək yırtığı yenidoğulmuşlarda baş verən bir vəziyyətdir. Bu, qarın divarının əzələlərində qarın düyməsinin yaxınlığında kiçik bir açılış olduqda baş verir ki, bu da körpənin bağırsağının və ya digər qarın toxumasının bir hissəsinin içəriyə çıxmasına imkan verir.
Vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrdə daha çox rast gəlinən göbək yırtıqları adətən ağrısız olur.
Yenidoğulmuşlarda göbək yırtığı aşağdakı kimi olur:
- Görünüş
Göbək yırtığı göbək yaxınlığında kiçik, yuvarlaq çıxıntı və ya şişlik kimi görünür. Körpənin ağlaması və ya gərginləşməsi zamanı qabarıqlıq nəzərə çarpır.
- Ölçü və bağlama
Göbək yırtıqları müxtəlif ölçüdə olur. Qarın divarındakı əzələlər gücləndikcə və açılışı bağladıqca, əksəriyyəti kiçik ölçüdə olur və öz-özünə düzəlir. Daha böyük yırtıqlar və ya 3-4 yaşdan sonra davam edən yırtıqlar isə həkim müdaxiləsi tələb edir.
- Ağrısız
Göbək yırtıqları adətən ağrısız olur. Ağlama və ya gərginlik kimi müəyyən fəaliyyətlər zamanı qabarıqlıq daha çox nəzərə çarpsa da, bu körpədə narahatlıq yaratmır.
- Spontan bağlanma
Uşağın 1-2 yaşına kimi göbək yırtıqları heç bir tibbi müdaxilə olmadan öz-özünə bağlanır. Çünki körpənin qarın əzələləri gücləndikcə, təbii olaraq kiçik açılış da bağlanır.
Müntəzəm həkim müayinələri yırtığın ölçüsünü və onun öz-özünə bağlanıb-bağlanmadığını qiymətləndirməyə kömək edir. Göbək yırtıqları adətən zərərsiz olur, lakin yırtıq 3-4 yaşa qədər öz-özünə bağlanmadığı hallarda və ya böyük olarsa və narahatlıq doğurursa, həkim cərrahi müdaxiləni tövsiyə edir.
Yenidoğulmuşları göbək düşmədən çimizdirmək olarmı
Yeni doğulmuş körpələri göbək kötükləri düşməzdən əvvəl çimizdirmək olar. Əslində, körpəni təmiz saxlamaq yeni doğulanlara qulluğun vacib hissəsidir. Bununla belə, göbək bağının təmiz və quru qalmasını təmin etmək, sağlam bir müalicə prosesini təşviq etmək üçün çimərkən diqqət yetirmək vacibdir.Göbək bağı düşməmiş yeni doğulmuş uşağı çimizdirərkən bu qaydalara əməl etmək lazmdır:
- Süngər vannaları
Göbək kötüyü düşənə qədər körpənizi suya batırmaq əvəzinə süngər vannaları verməyiniz məsləhətdir. Bu, kötükün quru qalmasına kömək edir və infeksiya riskini azaldır.
- Təmizləmə
Yumşaq, ətirsiz uşaq sabunu və ilıq su ilə körpənizin bədənini yumşaq bir şəkildə təmizləmək üçün göbək bağı kötüyünün ətrafını təmizləyin. Bu məqsədlə yumşaq yuyucu parça və ya süngərdən istifadə edə bilərsiniz.
- Kötük ətrafına qulluq
Göbək kötüyünün ətrafında yumşaq davranın. Kökə toxunmadan körpənizin bədəninin qalan hissəsini təmizləyin. Kötükün altını nəm bir parça ilə silin.
- Qurudun
Hamamdan sonra körpənizi yumşaq bir dəsmalla qurulayın. Göbək kordonunun tam quruduğundan əmin olun. Bu müddət ərzində zərif olduğu üçün kötüyü sürtməkdən çəkinin.
- Çıxış
Hamamdan sonra göbək kötüyünün havalandırılmasına icazə verin. Hava axını artırmaq və kötük ətrafında nəmin yığılmasının qarşısını almaq üçün körpənizə boş paltar geyindirin.
- İnfeksiyaya nəzarət
Qızartı, şişkinlik, axıntı və ya pis qoxu kimi infeksiya əlamətləri üçün göbək kötüyünə diqqətlə nəzarət edin. Bu əlamətlərdən hər hansı birini görsəniz, pediatrla əlaqə saxlayın.
Göbək kordonu adətən doğuşdan bir neçə həftə sonra öz-özünə düşür. Düşdükdən sonra körpənizə müntəzəm vannalar verməyə keçə bilərsiniz.
Yenidoğulmuşların göbəyində infeksiya fəsadları
Yenidoğulmuşların göbək nahiyəsində infeksiya müxtəlif fəsadlara səbəb olur. İnfeksiyaların qarşısını almaq üçün düzgün qulluq və gigiyena vacibdir. Yenidoğulmuşlarda göbək infeksiyaları ilə əlaqəli potensial ağırlaşmalar bunlardır:
- Omfalit
Omfalit göbək kötüyünün və ətraf toxumaların ağır infeksiyasıdır. Bu bakteriyalar kötüyə daxil olduqda və çoxaldıqda qızartı, şişlik və həssaslığa səbəb olarsa baş verir. Müalicə edilməzsə, omfalit sistemik infeksiyaya və sepsisə səbəb olur.
- Selülit
Selülit göbək ətrafında yarana bilən bakterial dəri infeksiyasıdır. Dərinin qızartı, istiliyi və şişməsi ilə xarakterizə olunur. Ağır hallarda selülit infeksiyanın daha dərin toxumalara yayılmasına səbəb olur.
- Absesin əmələ gəlməsi
Yoluxmuş nahiyədə irin cibləri, yəni abseslər əmələ gəlir. Abseslər bakteriya, ölü hüceyrələr və toxuma mayesinin yığılmasıdır. Abseslər ağrılı olur və drenaj tələb edir.
- Sistemik infeksiya (Sepsis)
Əgər infeksiya göbək nahiyəsindən kənara yayılarsa, bu, ağır və potensial həyati təhlükəsi olan sepsisə səbəb ola bilər. Sepsis orqanizmin infeksiyaya reaksiyası geniş vüsət aldıqda və bir çox orqanlara təsir etdikdə baş verir.
Göbəkdə olan infeksiyalar körpənin qızdırmasının qalxmasına səbəb olur. Bu hal, körpəni narahat edir və nəticədə körpə zəif qidalanır.
- Axıntı və qoxu
Göbək bağına yoluxmuş göbəklər xoşagəlməz qoxu ilə ifraz edir. Hər hansı qeyri-adi və ya pis qoxulu axıntı zamanı dərhal pediatra müraciət edilməlidir.
- Gecikmiş sağalma
İnfeksiyalar göbək kötüyünün normal sağalma prosesinə mane olur. Əgər kötük gözlənilən müddətdə quruyub düşmürsə, bu, infeksiya əlaməti ola bilər.
- İnfeksiyanın digər orqanlara yayılması
Ağır hallarda, infeksiya nəzarət altına alınmazsa, digər orqanlara yayıla bilir və bu qaraciyərdə, ağciyərlərdə və ya digər həyati orqanlarda ağırlaşmalara səbəb olur.
Göbək bağının düşdükdən sonra yaranın tam sağalması üçün son mərhələlər
Göbək bağı düşdükdən sonra yaranın tam bağlanması və dərinin bərpası üçün bir neçə gün daha keçməsi lazım ola bilər. Bu dövrdə yaranın açıq və quru qalmasına diqqət edilməli, ətrafında narahatedici simptomlar müşahidə olunmamalıdır.
Əgər göbək düşdükdən sonra nahiyədə qızartı, sərtlik, pis qoxu və ya axıntı yaranarsa, bu, gecikmiş infeksiya əlaməti ola bilər. Bəzi hallarda göbək yerində kiçik səth yarası qala bilər, lakin bu, normaldır və bir neçə gün ərzində öz-özünə sağalır.
Tam sağalma üçün yaranın qapanması və normal dəri rənginə dönməsi gözlənilməlidir. Bu mərhələdə süni müdaxilələrə ehtiyac olmadan sadə gigiyena qaydalarına əməl edilməsi kifayətdir. Valideynlər bu müddətdə daimi müşahidə aparmalı və ehtiyac olarsa həkimlə əlaqə saxlamalıdır.
Yenidoğulmuşlarda göbək infeksiyasının müalicəsi
- Dərmanlar
- Yara baxımı
Əlavə infeksiyanın qarşısını almaq və sağalmanı təşviq etmək üçün yaraya düzgün qulluq və təmizləmə tövsiyə olunur.
- Monitorinq
Həkim infeksiyanın aradan qalxdığını və heç bir ağırlaşmanın olmadığından əmin olmaq üçün körpəni yaxından izləyir.
Valideynlər üçün həkim göstərişlərinə əməl etmələri və göbəkdə hər hansı bir problemdən şübhələndikləri və ya körpədə infeksiya əlamətləri göstərdikləri təqdirdə həkim müayinəsi vacibdir. Erkən müdaxilə fəsadların qarşısını almaq və yeni doğulmuş körpənin sağlamlığını qorumaq üçün əsas amildir.
İnteqrativ Təbabət üsulu ilə yanaşdıqda, körpə orqanizminə heç bir toksiki zərər vurulmamasını nəzərə almaqla, ilk növbədə göbək yarası antiseptik məhlullarla işlənir.
İkincili infeksiyalaşma təhlükəsi olarsa, təbii, antibakterial ( Notakehl) preparatlarından istifadə edilir. Tempratur və ya başqa klinik simptomlar olarsa dezintoksikasiyaedici terapiya aparılır.
Göbək Qulluğu ilə Bağlı Çox Soruşulan Suallar
Körpenin gobeyi dusdukden sonra necə qulluq edilməlidir?
Korpenin gobeyi dusdukden sonra, yaranın infeksiyadan qorunması üçün gigiyenaya xüsusi diqqət yetirilməlidir. Həmin nahiyə quru saxlanmalı, nəmli mühitdən uzaq tutulmalıdır və hər hansı axıntı və ya pis qoxu müşahidə olunarsa, həkimə müraciət edilməlidir.
Göbək düşməsi nə zaman baş verir?
Göbək düşməsi adətən doğuşdan 5-15 gün sonra baş verir. Lakin bəzi hallarda bu müddət fərqlilik göstərə bilər və 3 həftəyə qədər çəkə bilər.
Göbək düşməsi əlamətləri nələrdir?
Göbək düşməsi əlamətləri arasında kötüyün büzüşməsi, rənginin qaralmaya doğru dəyişməsi və nəticədə tamamilə quruyub qopması müşahidə olunur. Eyni zamanda, ətrafında hər hansı axıntı və ya qızartı yoxdursa, bu, normal düşmə prosesidir.
Göbəkdən qan gəlməsi normaldırmı?
Göbəkdən qan gəlməsi az miqdarda və kötüyün düşdüyü ilk günlərdə müşahidə olunarsa normal hesab edilə bilər. Lakin qanaxma çox olarsa və ya davam edərsə, dərhal pediatra müraciət olunmalıdır.
Korpenin gobeyinin qanamasi təhlükəlidirmi?
Əgər korpenin gobeyinin qanamasi durmadan davam edirsə və qan laxtalanmadan axırsa, bu vəziyyət təhlükəli ola bilər və həkim müdaxiləsi tələb olunur.
Uşaqlarda göbək düşməsi neçə günə baş verir?
Uşaqlarda göbək düşməsi ümumiyyətlə doğuşdan 7-14 gün arasında müşahidə olunur. Bu müddət ərzində kötük qurutma mərhələsindən keçərək öz-özünə qopur.
Uşaqlarda göbəkdən çirk gəlməsi nə ilə əlaqəlidir?
Əgər uşaqlarda göbəkdən çirk gəlməsi baş verirsə, bu infeksiya əlaməti ola bilər. Çirkli axıntı, pis qoxu və qızartı ilə müşayiət olunursa, pediatr tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
Göbək düşməsi müalicəsi varmı?
Göbək düşməsi müalicəsi adətən tələb olunmur, çünki bu proses təbii şəkildə baş verir. Lakin əgər infeksiya və ya qanaxma olarsa, antiseptik məhlullarla təmizləmə və həkim məsləhəti əsasında müalicə aparılır.
Yeni doğulmuş körpənin göbəyinə qulluq necə olmalıdır?
Yeni doğulmuş körpənin göbəyinə qulluq zamanı nahiyə quru saxlanmalı, spirt və sərt kimyəvi maddələrdən uzaq durulmalı və bezlər göbəkdən aşağı qatlanmalıdır. Əllər təmiz yuyulmadan göbəyə toxunmaq olmaz.
Uşağın göbəyi neçə günə düşür?
Uşağın göbəyi neçə günə düşür sualının cavabı fərdi olsa da, ortalama 7-10 gün içində düşməsi gözlənilir. Lakin bəzi körpələrdə bu proses 3 həftəyə qədər çəkə bilər.
