Serebral İflic Nədir? Serebral İflic Müalicə İlə Düzəlirmi?

Serebral İflic Nədir?  Serebral İflic Müalicə İlə Düzəlirmi?

Serebral iflic adətən körpəlikdə və ya erkən uşaqlıqda baş verən daimi hərəkət və duruş pozğunluqları qrupuna aiddir. Bu, beyin zədələnməsi və ya onun inkişafındakı problemlər səbəbindən baş verir və bədən hərəkətlərinə, koordinasiyaya və tarazlığa təsir göstərir.

Simptomlara əzələlərin sərtliyi və ya zəifliyi, zəif koordinasiya, tarazlıq problemləri, yerimək və ya hərəkət etmək çətinliyi daxildir.

Müalicə adətən multidisiplinar yanaşmanı əhatə edir. Semptomları aradan qaldırmaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün fizioterapiya, reabilitasiya, dərmanlar və cərrahiyyə kimi üsullardan istifadə edilir.

Bu xəstəlik ömürlük bir vəziyyətdir və təsirlənənlərin həyatında üstünlük təşkil edir. Ancaq erkən diaqnoz və uyğun müalicə ilə simptomların təsirləri azaldıla və insanların daha müstəqil və aktiv həyat sürməsinə köməklik edilə bilər.

Serebral iflic nədir?

Bu xəstəlik insan bədənində əzələlərin hərəkətinə, tonusuna və ya duruşuna təsir edən fiziki qüsurlar qrupuna verilən addır. Serebral iflic, yetişməmiş beynin inkişafı zamanı, ən çox doğumdan əvvəl baş verən zədələrdən qaynaqlanır.

Buna görə bu xəstəliyin əlamətləri və simptomları körpəlikdə və ya məktəbəqədər yaşda görünür. Bu, ümumiyyətlə, hərəkət pozğunluqlarına və əlaqəli anormal reflekslərə, əzaların və gövdələrin axsamasına və ya sərtliyinə, anormal duruşa, qeyri-iradi hərəkətlərə, qeyri-sabit yerişə və ya bunların birləşməsinə səbəb olur.

Serebral iflicli şəxslər udma problemi ilə üzləşir və çox vaxt göz əzələlərindəki balanssızlıq səbəbindən gözlərini eyni obyektə yönəltməkdə çətinlik çəkə bilirlər. Bundan əlavə, əzələlərin büzülməsinin sərtliyinə görə fərdin bədənin müxtəlif oynaqlarında hərəkət diapazonu azalmış olur.

Xəstəliyin gündəlik fəaliyyətlərə təsiri fərddən fərdə çox dəyişir. Bəzi hallarda insanın normal yeriməsi mümkündür, digər hallarda isə yardım tələb oluna bilər. Bəzi fərdlərdə normal və ya normala yaxın zehni inkişaf müşahidə edilərkən, bəzilərində əqli qüsurların yaranması mümkündür. Digər paralel şərtlərə epilepsiya, korluq və ya karlıq daxildir.

Serebral iflicin simptomları nələrdir?

Xəstəliyin əlamətləri və simptomları beynin zədələnməsinin yerindən və şiddətindən asılı olaraq çox dəyişir. Xəstəliklə əlaqəli hərəkət və koordinasiya problemlərinə aşağıdakıları aid etmək olar:

• Həddindən artıq selik ifrazı və ya udma problemləri;
• Ayaq barmaqlarında yerimək, çöməlmək, dizləri çarpaz gəzmək, geniş addımlarla yerimək və ya asimmetrik yeriş kimi yerimə çətinlikləri;
• Balans və əzələ koordinasiyasının olmaması;
• Düyməni düymələmək və ya əşyaları götürmək kimi sadə hərəkətlərin çətinliyi;
• Əmizdirmə və ya yeməkdə çətinliklər;
• Hərəkət zamanı bədənin bir tərəfinə üstünlük vermək, məsələn, həmişə eyni əllə uzanmaq və ya sürünərkən bir ayağı sürümək;.
• Titrəmələr;
• Çox sərt və ya çox yumşaq olmaq kimi əzələ tonusunda dəyişikliklər;
• Qolları yuxarı itələmək, oturmaq və ya sürünmək kimi hərəkət bacarıqlarının əldə edilməsində gecikmə;
• Nitqin inkişafında gecikmələr və ya danışmaqda çətinlik;
• Normal refleksləri olan, lakin davamlı sərtlik (rigidlik) olan əzələlər;
• Öyrənmə çətinlikləri;
• Sərt əzələlər və şişirdilmiş reflekslər.

Xəstəlik insanın bütün bədəninə və ya bədəninin müxtəlif hissələrinə yönəlmiş təsirlərə malik olur. Serebral iflicə səbəb olan beyin pozğunluğu zamanla dəyişmir. Buna görə də, simptomlar ümumiyyətlə irəlilədikcə daha da şiddətlənmir.

Bəzi hallarda, uşaq böyüdükcə, bəzi simptomlar daha aydın və ya nisbətən az ağırlaşır. 

Uşağın inkişafında gecikmələr və ya hərəkət pozğunluqları üçün sürətli diaqnoz qoymaq vacibdir. Uşağın ətraf mühitdən xəbərsizliyi, fiziki hərəkətlərində hər hansı anormallıq, anormal əzələ tonusu, koordinasiya pozğunluğu, udma çətinliyi, göz əzələlərində uyğunsuzluq müşahidə olunarsa və ya bunlarla bağlı narahatlıq yaranarsa, pediatrla məsləhətləşmək lazımdır.

Əlaqəli məqalə: Hemiplegiya Nədir və Beyinə Necə Təsir Edir? Çox Risklidir?

Serebral iflicin diaqnozu necə qoyulur?

Xəstəliyin əlamətləri və simptomları yüngül şəkildə başlaya və zaman keçdikcə daha qabarıq şəkildə özünü göstərə bilir. Buna görə də doğumdan bir neçə ay sonra diaqnoz qoyula bilməz. Bununla belə, həkim uşaqda serebral iflic olduğundan şübhələnirsə, o, uşağınızdakı əlamətləri qiymətləndirəcək, böyümə və inkişafa nəzarət edəcək, uşağınızın xəstəlik tarixini nəzərdən keçirəcək və fiziki müayinə keçirəcək.

Diaqnoz qoymaq və digər mümkün səbəbləri istisna etmək üçün bir sıra testlər tələb olunacaqdır. Bu testlər arasında beyin skanları birinci yerdədir. Beyin görüntüləmə texnologiyaları beyində zədələnmiş və ya anormal inkişaf sahələrini aşkar edir. Maqnit Rezonans Tomoqrafiya, uşağın beyninin təfərrüatlı 3D və ya kəsişmə şəkillərini yaratmaq üçün radio dalğalarından və maqnit sahələrindən istifadə edir.

Bu yolla, MRT çox güman ki, uşağın beynindəki mümkün zədələri və ya anormallıqları müəyyən edəcəkdir.

Uşaqda xəstəliyin olduğuna dair bir şübhə varsa, EEG (elektroensefaloqramma) vəziyyəti hərtərəfli qiymətləndiriləcəkdir. Serebral iflic xəstəsi olan uşaqlarda epileptic qıcolmalara da rast gəlinə bilinər. EEG testində uşağın baş dərisinə bir sıra elektrodlar yapışdırılır və beyindəki elektrik aktivliyi qeydə alınır. Normal beyin dalğaları modellərində dəyişikliklər epilepsiyada yaygındır.

Beyin skanı ilə əlavə olaraq, laboratoriya testlərində istifadə edilən qan və ya sidik nümunələri ilə genetik və ya metabolik problemləri aşkar etmək mümkün olur.

Serebral iflic diaqnozu qoyularsa, şəxs pozğunluqla əlaqəli digər şərtlərin mövcudluğunu müəyyən etmək üçün əlavə müayinə üçün mütəxəssislərə göndərilməlidir. Bu testlər sayəsində görmə, eşitmə, nitq, zehni inkişaf və hərəkətdə problemlər müəyyən edilə bilir.

Serebral iflic nə zaman bəlli olur?

Xəstəlik adətən körpəlikdə və ya erkən uşaqlıqda müşahidə olunur. Uşaqda hərəkət bacarıqları inkişaf etdikcə simptomlar adətən daha da qabarıq olur. Bəzi hallarda simptomlar doğuşdan dərhal sonra hiss olunur, digər hallarda isə zamanla simptomlar daha aydın görünə bilir.

Uşağın normal inkişaf prosesinə uyğun olaraq gözlənilən mərhələlərə çatmaması və ya bu proseslərdə əhəmiyyətli ləngimələr serebral iflic əlamətlərinin göstəricisidir. 

Həkimlər adətən körpələrin və uşaqların inkişafını izlədikdə, tipik inkişaf mərhələlərini axtarırlar və hər hansı problem və ya gecikmə əlamətləri qeyd olunarsa, daha ətraflı qiymətləndirmə apara bilirlər.

Lakin bəzən simptomlar sonrakı mərhələlərdə də görünür. Bəzi hallarda, xəstəliyin simptomları daha yumşaq ola bilir və ya digər sağlamlıq problemləri ilə birlikdə baş verir. Bu vəziyyətdə diaqnoz bir qədər uzun çəkir və ya əlavə qiymətləndirmə tələb olunur. Əsas odur ki, simptomlar aşkar edildikdə və inkişaf geriliyi olduqda, həkimlə məsləhətləşmək və ətraflı qiymətləndirmə üçün addımlar atmaq vacibdir. Bu, erkən müdaxilə və müalicə üçün vacibdir.

Serebral iflicin risk faktorları varmı?

Sözügedın xəstəliyin inkişafında bir çox fərqli risk faktoru olur. Bəzilərinə aşağıdakı 4 faktoru daxil edə bilərik.

Prenatal amillər

Bəzi şərtlər prenatal dövrdə xəstəlik riskini artırır. Bunlara ananın infeksiyaları, intrauterin inkişaf pozğunluqları, ananın yüksək təzyiqi və ya şəkərli diabet kimi şərtlər daxildir.

Doğuş zamanı meydana çıxan faktorlar

Doğuş zamanı yaşanan problemlər də xəstəliyin riskini artırır. Erkən doğuş, az çəki, uzunmüddətli doğuş prosesi və ya körpədə oksigen çatışmazlığı kimi şərtlər xəstəlik riskini artırır.

Postnatal amillər

Körpəlik və ya erkən uşaqlıq dövründə yaşanan bəzi vəziyyətlər də riski artırır. Bunlara infeksiyalar, baş xəsarətləri, beyin zədələri və ya digər nevroloji problemlər daxildir.

Genetik və struktur faktorları

Bəzi bəzi genetik sindromlar və ya beyin inkişafındakı struktur anormallıqlar xəstəlik riskini artıra bilir.

Hər bir risk faktoru bu vəziyyətdə xəstəliyə səbəb olmur və bir çox hallarda xəstəliyin səbəbi tam olaraq bilinməyə bilər. Bundan əlavə, bir çox uşaq risk faktorlarına məruz qalsa belə, problemi inkişaf etdirə bilməz.

Sözügedən xəstəliyin səbəbi mürəkkəb və bir çox amillərin birləşməsini tələb edə bilir. Əhəmiyyətli olan risk faktorlarını tanımaq və hamiləlik və doğuş zamanı görülə biləcək ehtiyat tədbirləri haqqında səhiyyə işçiləri ilə danışmaqdır ki, bu da Serebral iflic riskini azaltmağa və ya onun təsirlərini yüngülləşdirməyə kömək edəcəkdir.

Serebral iflic genetik keçirmi?

Serebral iflic ümumiyyətlə genetik bir vəziyyət deyil. Genetik faktorlar birbaşa xəstəliyin yaranmasına səbəb olmur. Bununla belə, bəzi hallarda genetik faktorlar, xüsusən də müəyyən genetik sindromlar və ya struktur anomaliyaları kimi hallarda risk arta bilir.

Genetik faktorlar bəzən xəstəliyin riskini artıra bilər, lakin bunun əsas səbəbi adətən hamiləlik və ya doğuş zamanı baş verən beyin zədələnməsi və ya inkişaf problemləri ilə bağlıdır. Məsələn, prenatal infeksiyalar, intrauterin inkişaf pozğunluqları və doğuş zamanı oksigen çatışmazlığı kimi amillər beyin inkişafına zərər verə və ya poza və problemin meydana gəlməsinə səbəb ola bilər.

Ümumiyyətlə, xəstəlikdə əksər hallarda spesifik genetik ötürülməsi müşahidə olunmur və ailədə xəstə olan uşaqların ailəsində bu xəstəlikdən əziyyət çəkən uşaq olmaya bilir.

Buna görə də, xəstəlik genetik hesab edilsə də, çox vaxt onun əsas səbəbi hamiləlik və ya doğuş zamanı problemlər və ya zədələrdir. Onun formalaşmasında birdən çox amil rol oynaya bilər və bu, hər bir halda fərqlidir.

Serebral iflicin formaları hansılardır?

USİ-nin klassifikasiyası hərəkət pozğunluqlarının xarakterinə və zədələnmənin əhatə dairəsinə əsaslanır. Bu pozğunluqların aşağıdakı formaları məlumdur:

Spastiklik – əzələ tonusunun yüksəlməsi. Xəstəliyin spastik diplegiya forması çox vaxt doğuş zamanı zədələnmələr nəticəsində meydana çıxır, bu da bətndaxili pozulmalarla da əlaqələndirilir.

Diskineziya ətrafların, bədənin, üz əzələlərinin, dilin və udlağın qeyri-iradi, davamlı, əlaqələndirilməmiş müxtəlif hərəkətləri ilə izah olunur. Yuxu zamanı bu hərəkətlər müşahidə olunmur.

Ataksiya (atonik-astatik forma) tez-tez yıxılma ilə müşayiət olunan müvazinətin pozulmasıdır.

Qarışıq forma. Bu zaman fərddə bir neçə formanın əlamətləri eyni anda müşahidə olunur.

Xəstəliyin diaqnostikası zamanı uşaqlarda 4 aydan etibarən əşyalara qarşı həssaslıq - tutarkən çətinlik, 6 aydan etibarən yüksək tonusun müşahidəsi və oyuncaqları darta bilməmək kimi erkən simptomlar nəzərə alınır.

Serebral iflicin müalicə üsulları hansılardır?

Xəstəliyin müalicəsi çox vaxt müxtəlif mütəxəssislərin birlikdə işlədiyi multidisipliner yanaşmanı əhatə edir. Müalicə çox vaxt fərdi ehtiyaclara və simptomlara uyğunlaşdırılır. Müalicənin məqsədi simptomları aradan qaldırmaq, funksionallığı artırmaq və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdır. Xəstəlik üçün daha çox rast gəlinən müalicə üsullarını aşağıdakı kimi sadalaya bilərik:

• Fizioterapiya
• Nitq və dil terapiyası
• Dərmanlar
• Cərrahi müdaxilələr

Fizioterapiya: Fizioterapiya əzələ nəzarətini yaxşılaşdırmaq, əzələ sərtliyini azaltmaq, hərəkət diapazonunu gücləndirmək və artırmaq üçün istifadə olunur.

Nitq və dil terapiyası: Nitq terapiyası ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirmək, nitq aydınlığını artırmaq və udma problemləri kimi məsələlərə dəstək vermək üçün istifadə olunur.

Dərmanlar: Dərmanlar bəzi hallarda xəstəliyin simptomlarını idarə etmək və ya bir çox simptomları aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir.

Cərrahi müdaxilələr: Nadir olsa da, spastisite və ya əzələ kontrakturalarını müalicə etmək üçün cərrahi seçimlər nəzərdən keçirilir.

Xəstəliyin ilk vaxtlarından həkimə müraciət edib, doğru müalicə üsulu seçməyə çalışın.

Sağlam olun!