Qəbizlik, bağırsaq hərəkətlərinin yavaşladığı və defekasiyanın azaldığı və ya çətinləşdiyi bir vəziyyətdir. Qəbizlik böyüklərdə asanlıqla hiss olunub aradan qaldırıla bilən bir vəziyyət olsa da, xüsusilə də ana südü ilə qidalanan körpələrdə aşkar etmək çətin ola bilər.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin əlamətləri
Böyüklərlə müqayisədə yenidoğulmuşlarda qəbizlik fərqli əlamətlərlə özünü göstərir və bu əlamətlər hər zaman qəbizlik deyil, fərqli narahatlıqların da əlamətləri ola bilər. Ona görə də yenidoğulmuşlarda qəbizliyin olub-olmadığına pediatr müayinə nəticəsində diaqnoz qoymalıdır.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyi göstərə biləcək bəzi əlamətlər bunlardır:
Az bağırsaq hərəkətləri. Yenidoğulmuşlar adətən həyatının ilk bir neçə günündə gündə bir neçə dəfə nəcis edirlər. Ancaq vaxt keçdikcə bu bağırsaq hərəkətlərinin daha az olması normaldır. Bəzi ana südü ilə qidalanan yenidoğulmuşlarda hər qidalanmadan sonra bağırsaq hərəkətləri ola bilər, süni qidalarla qidalanan yenidoğulmuşlarda isə bağırsaq hərəkətləri adətən daha az olur, hətta bəzən bir-iki gün keçir. Az nəcisi olan körpələrin bağırsaqlarının az işləməsinin səbəbi həm qəbiz əlaməti, həm də süni qida ilə qidalanması ola bilər. Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin hansı səbəbdən olmasına isə pediatr müayinə ilə ayırd edə bilər.
Sərt, quru nəcis. Yenidoğulmuş uşağınızın nəcisi davamlı olaraq sərt və qurudursa, kiçik qranullara bənzəyirsə, bu qəbizliyin əlaməti ola bilər. Yeni doğulmuş nəcis adətən yumşaq və boş olur, buna görə də körpə nəcisindəki tutarlılıqdakı dəyişikliklərə diqqət yetirməyə dəyər.
Gərginlik. Əgər yeni doğulmuş körpəniz bağırsaq hərəkətinə çalışarkən gərginləşir, homurdanır və ya narahatlıq əlamətləri göstərirsə, bu qəbizliyin əlaməti ola bilər.
Ağlama və narahatlıq. Yenidoğulmuşlarda qəbizlik körpələrdə narahatlığa səbəb ola bilər ki, bu narahatlıqlara ağlama və ağlamasının davamlı artması daxildir.
Qeyd edim ki, yenidoğulmuşların həzm sistemləri doğulduğu an tam yetişməmiş olur və onların bağırsaq vərdişləri gündən-günə çox dəyişə bilər. Bağırsaq hərəkətlərində bəzi dəyişkənlik həyatın ilk həftələrində normal hesab olunur. Bundan əlavə, yuxarıda da yazdığım kimi ana südü ilə qidalanan körpələrin nəcisləri süni qidalarla qidalanan uşaqlara nisbətən daha yumşaq olması da normaldır.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin səbəbləri
Yenidoğulmuşlarda qəbizlik müxtəlif səbəblərdən yarana bilər və problemi effektiv şəkildə həll etmək üçün potensial səbəbləri anlamaq vacibdir.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin bəzi ümumi səbəbləri bunlardır:
Qidalanma. Yeni doğulmuş körpənizin aldığı qidalanma növü onların bağırsaq hərəkətlərinə təsir edə bilər. Ana südü ilə qidalanan körpələr süni qida ilə qidalanan körpələrə nisbətən daha yumşaq və daha tez-tez nəcislərə sahib olurlar. Körpəniz süni qida ilə qidalanırsa, həmin süni qidanın markası və ya növündə dəyişiklik bəzən qəbizliyə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, bərk qidalarıı çox erkən körpəyə vermək qəbizliyə səbəb ola bilər.
Dehidrasiya. Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin daha bir səbəbi yetərsiz maye qəbuludur ki, az maye quru və sərt nəcislə nəticələnə bilər. Yenidoğulmuşlar, xüsusən də yalnız ana südü ilə qidalananlar, adətən ana südündən kifayət qədər maye alırlar. Ancaq isti havalarda əlavə maye tələb oluna bilər. Süni qida ilə qidalanan körpələr isə aylarına və çəkilərinə uyğun olaraq həkim tərəfindən tövsiyə olunan süd qarışığını qəbul etməlidirlər.
Yetişməmiş həzm sistemi. Yenidoğulmuşlarda həzm fermentləri zəif inkişaf edir və onların bağırsaqları hələ tam koordinasiya olunmamış ola bilər. Bu yetişməmişlik, xüsusilə həyatın ilk həftələrində yenidoğulmuşlarda qəbizliyə səbəb ola bilər.
Dərmanlar. Müəyyən antibiotiklər kimi bəzi dərmanlar mədə-bağırsaq sisteminə təsir göstərə bilər və yenidoğulmuşlarda qəbizliyə səbəb ola bilər. Körpəniz dərman qəbul edirsə, qəbizlik əlamətləri hiss olunan at nəzarət etməsi üçün pediatra bildirmək mütləqdir.
Əsas tibbi şərtlər. Nadir hallarda, yenidoğulmuşlarda qəbizlik Hirschsprung xəstəliyi və ya hipotiroidizm kimi əsas tibbi şərtlərlə bağlı ola bilər. Bu şərtlər həzm sisteminin normal fəaliyyətinə təsir göstərir və xüsusi tibbi qiymətləndirmə və müalicə tələb edir.
Rutində dəyişikliklər. Yeni doğulmuş uşağın gündəlik rejiminin dəyişməsi, məsələn, səyahət, xəstəlik və ya qidalanma qaydalarının pozulması qəbizliyə səbəb ola bilər.
Nəcisin saxlanması. Bəzi körpələr bağırsaq hərəkətləri zamanı ağrı və ya narahatlıq hiss edə bilər, bu da onların nəcis saxlamasına səbəb olan amildir. Yenidoğulmuşlarda nəcisin bu formada saxlanılması onlarda qəbizliyi gücləndirə bilər.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin diaqnozu
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin diaqnozu adətən körpənin bağırsaq hərəkətlərinin qiymətləndirilməsi, ümumi sağlamlığının qiymətləndirilməsi və qidalanma vərdişlərinin nəzərə alınmasının birləşməsini əhatə edir.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin diaqnozunda iştirak edən addımlar bunlardır:
Tibbi tarix. Pediatrınız sizdən körpənizin xəstəlik tarixçəsi, o cümlədən onların qidalanma vərdişləri (ana südü və ya süni qidalanma), istifadə olunan formulanın növü (əgər varsa) və pəhriz və ya rejimdə hər hansı son dəyişikliklər haqqında məlumat soruşacaq.
Tezlik. Həkim ilk olaraq körpənizin bağırsaq hərəkətlərinin tezliyi ilə maraqlanacaq. Yenidoğulmuşlarda adətən müxtəlif bağırsaq hərəkəti nümunələri olur, lakin həkim qəbizliklə əlaqəli olub-olmadığını dəqiqləşdirmək üçün bu tezliyin əhəmiyyətli dərəcədə azalıb-azalmadığını qiymətləndirəcəyik.
Nəcisin tutarlılığı. Nəcisin tutarlılığı da vacibdir. Sərt, quru və ya qranul kimi nəcis yenidoğulmuşlarda qəbizlik üçün xarakterikdir.
Gərginlik və narahatlıq. Pediatr körpənizin bağırsaq hərəkətləri zamanı gərginləşdiyini, ağladığını və ya narahatlıq əlamətləri göstərdiyini soruşacaq.
Fiziki müayinə. Həkim daha sonra körpənin ümumi sağlamlığını qiymətləndirmək üçün fiziki müayinə keçirəcək. Bura qarında şişkinlik və ya həssaslıq əlamətlərini yoxlamaq üçün körpənin qarnının yoxlanılması daxildir.
Əlavə testlər (lazım olduqda). Körpənin klinik görünüşündən və həkimin qiymətləndirməsindən asılı olaraq yenidoğulmuşda qəbizliyi təsdiqləmək üçün əlavə testlər tövsiyə oluna bilər. Bura testlərə aşağıdakılar daxildir:
- Metabolik və ya hormonal pozğunluqları yoxlamaq üçün qan testləri.
- Mədə-bağırsaq traktını qiymətləndirmək üçün qarın rentgenoqrafiyası və ya ultrasəs kimi görüntüləmə tədqiqatları.
- Düz bağırsaqda sərt nəcisin varlığını qiymətləndirmək üçün rektal müayinə.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin müalicəsi
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyin müalicəsi adətən onların narahatlığını aradan qaldırmaq və müntəzəm bağırsaq hərəkətlərini təşviq etmək üçün yüngül, qeyri-invaziv tədbirləri əhatə edir.
Yenidoğulmuşlarda qəbizliyi aradan qaldırmaq üçün edə biləcəyiniz bəzi addımlar bunlardır:
Süni südlə qidalanan yeni doğulmuş körpələr üçün, qidanı düzgün qarışdırdığınızdan əmin olmaq üçün formulanın təlimatlarını yoxlayın. Həddindən artıq yemək tozundan istifadə susuzluğa və qəbizliyə səbəb ola bilər. Süni qarışıqların qutusunda qidanın hazırlanma qaydası standart şəkildə göstərilir.
Əgər bunları etdiyiniz halda yenidoğulmuşda qəbizlik davam edərsə, başqa bir qidalanmaya keçmək barədə pediatrınızla məsləhətləşin.
Maye qəbulunu artırın. Xüsusilə isti havalarda və ya xəstə olduqda körpənizin kifayət qədər maye qəbul etdiyinə əmin olun. Pediatrın tövsiyə edərsə, qidalanma arasında az miqdarda su əlavə edin.
Ana südü və ya süni qidalar maye qəbulu nə qədər olsa da, yeni doğulmuş körpə üçün əsas qida mənbəyi olmalıdır.
Qarın masajı. Yenidoğulmuşlarda qəbizlik əlamətləri olan körpənizin qarnını saat əqrəbi istiqamətində yumşaq bir şəkildə masaj edin. Bu, həzm sistemini stimullaşdırmağa və yeni doğulmuş körpədə qəbizliyi aradan qaldırmağa kömək edə bilər.
Velosiped ayaq hərəkətləri. Körpəniz arxası üstə uzanarkən, ayaqlarını yavaşca velosipedlə hərəkət edirmiş kimi hərəkət etdirin. Bu, qazı azaltmağa və bağırsaq hərəkətlərini təşviq etməyə kömək edə bilər.
İsti vanna. İsti vanna körpənizin əzələlərini rahatlamağa və rahatlıq verməyə kömək edə bilər ki, bu istilik bağırsaq hərəkətini stimullaşdırmaqla qəbizliyə yaxşı təsir edir.
Qidalanma monitorinqi. Körpəniz bərk qidalarla qidalanmaya başlayıbsa, quru gavalı, armud və ya noxud püresi kimi liflə zəngin qidalara üstünlük verin. Lif nəcisin yumşalmasına və müntəzəm bağırsaq hərəkətlərini təşviq etməyə kömək edə bilən vasitələrdəndir.
Bərk qida pürelərini yeni doğulmuş körpəyə verərkən uyğun olub olmamasını yoxlamaq üçün mütləq həkimlə məsləhətləşin.
Dərmanlardan və evdə müalicələrdən çəkinin. Pediatrınızla məsləhətləşmədən yeni doğulmuş körpənizə qəbizlik üçün heç bir dərman və ya reseptsiz dərmanlar verməyin. Bu məhsulların çoxu körpələr üçün uyğun deyil və zərərli olmaqla başqa fəsadlara yola aça bilər.
Bu səbəbdən də qidalanma və maye qəbulu ilə qəbizlik hələ də davam edərsə, ağırlaşarsa və ya digər əlamətlərlə (məsələn, nəcisdə qan və ya şiddətli qarın ağrısı) müşayiət olunursa, pediatrınızla məsləhətləşmək çox vacibdir. Həkim hərtərəfli qiymətləndirmə apara, hər hansı əsas tibbi vəziyyəti istisna edə və müvafiq müayinə ilə lazım olan müalicə variantlarını nəzərdən keçirə bilər.
İnteqrativ Təbabət üsulları ilə müalicə zamanı qəbizliyin əsas səbəblərini araşdırıb, bu üsulları tətbiq etməklə müalicədə “+” dinamika əldə etmək mümkündür.
- Bağırsaq peristaltikasını artıran preparatları təyin etmək.
- Nəcis kütləsini yumşaldan, onların bağırsaq mənfəzində ləngiməsinin qarşısını alan preparatlar təyin etmək, normal mikroflora yaratmaq
- Uşaqda yaranan qorxu, həyəcan hissini aradan götürmək.
Bu üsullarda mikrobioloji, izopatik terapiya ”+” effekt verir. Orqanizm heç bir zərər vermədən əsl səbəb aradan götürülür, disbakterioz müalicə olunur və immun sistem də dəstəklənir.
Digər məqalələrimizə nəzər yetirin:
Yenidoğulmuşlarda Qəbizliyin Səbəbləri ilə Bağlı Suallar
Südəmər uşaqlarda qəbizlik hansı hallarda müşahidə olunur?
Südəmər uşaqlarda qəbizlik adətən süni qida ilə qidalanma, az maye qəbulu və ya həzm sisteminin hələ tam inkişaf etməməsi ilə bağlı ola bilər. Belə uşaqlarda bağırsaq hərəkətləri daha seyrək və nəcis daha sərt ola bilər.
Usaqlara klizma nece edilir və nə zaman istifadə olunmalıdır?
Usaqlara klizma nece edilir sualının cavabı həkim təyinatından asılıdır. Körpələrdə klizma yalnız pediatrın nəzarəti ilə, təyin etdiyi dozada və uyğun maye ilə edilməlidir. Özbaşına tətbiq təhlükəli ola bilər.
Qebizlik ucun ne etmeli və hansı təbii üsulları sınamaq olar?
Qebizlik ucun ne etmeli deyirsinizsə, ilk növbədə körpənin qidalanması və maye qəbulu nəzərdən keçirilməlidir. Qarın masajı, velosiped hərəkətləri və isti vanna kimi üsullar bağırsaq hərəkətini stimullaşdıra bilər.
Korpe gunde nece defe necis etməlidir və bu normallıq necə qiymətləndirilir?
Korpe gunde nece defe necis etməlidir sualı yaşa və qidalanma növünə görə dəyişir. Ana südü ilə qidalanan körpələr gündə bir neçə dəfə nəcis edə bilərkən, bəzi hallarda hər 2-3 gündə bir dəfə də normal sayılır.
Usaqlarda qebizlik tebii mualicesi mümkündürmü və necə tətbiq olunur?
Usaqlarda qebizlik tebii mualicesi yüngül hallarda mümkündür. Lifli püre qidalar, yumşaq qarın masajı və düzgün qidalanma ilə qəbizliyin qarşısı alınaraq bağırsaq fəaliyyəti dəstəklənə bilər.
Usaqlarda qebizlik ucun ne etmeli və nə zaman həkimə müraciət edilməlidir?
Usaqlarda qebizlik ucun ne etmeli sualının cavabı uşağın yaşına və əlamətlərin şiddətinə görə dəyişir. Əgər nəcisdə qan, ciddi qarın ağrısı və ya uzunmüddətli qəbizlik müşahidə olunursa, pediatra müraciət edilməlidir.
6 ayliq usaqlarda qebizlik hansı səbəblərlə yaranır və nə etməli?
6 ayliq usaqlarda qebizlik bərk qidaya keçid dövründə və ya maye azlığı səbəbindən tez-tez rast gəlinir. Bu halda su əlavəsi, lifli qidalar və fiziki stimullaşdırma üsulları faydalı ola bilər.
