Astma xəstəliyi ilə bağlı ən çox verilən suallar

Astma xəstəliyi ilə bağlı ən çox verilən suallar

Astma xəstəliyi barədə insanlarda çoxlu sual yaranır. Aşağıda ən çox verilən suallar pasiyentlər tərəfindən bizə ən çox gələn suallardır!

Astma genetikdirmi? İrsən keçir?

Astmanın inkişafında genetik (irsiyyət) faktorları mühüm rol oynayır, lakin onu sırf genetik xəstəlik saymaq doğru olmaz. Astmaya meyillilik ailə üzvləri arasında müşahidə edilir – məsələn, valideynlərdən birində astma varsa, uşaqlarında astma olma ehtimalı sağlam valideynləri olanlara nisbətən daha yüksəkdir. Bu, astma və allergiyaya səbəb olan bəzi genlərin nəsildən-nəslə ötürülməsi ilə bağlıdır. Hətta astma olmasa belə, ailəsində allergik rinit, atopik dermatit kimi xəstəliklər olan şəxslərdə də astma riski yüksəlmiş sayılır. Bununla belə, genetika həlledici faktor deyil: astmalı valideynin övladı mütləq astma olacaq deyə bir qayda yoxdur, eyni zamanda ailədə heç kimdə astma olmasa belə, insanda astma ortaya çıxa bilər. Yəni, irsiyyət sadəcə risk faktorudur, özü təkbaşına astmaya səbəb olmur. Astmanın meydana çıxması üçün mütləq ətraf mühit amillərinin də təsiri olmalıdır. Məsələn, genetik meyilli bir insan həyatı boyu çoxlu allergenlə qarşılaşarsa, astma olma ehtimalı artır. Əksinə, genetik meyilliliyi az olan bir insan çox güclü təsirə (məsələn, toksik kimyəvi qazlara uzun müddət məruz qalmaq) düşərsə, onda da astma yarana bilər.
Bir sözlə, astma qismən genetikdir. Xəstəliyin “toxumları” genlərimizdə gələ bilər, amma bu toxumun cücərməsi ətraf mühitdən asılıdır. Əgər ailənizdə astma xəstəsi varsa, profilaktik tədbirlərə (uşaqlıqdan siqaret tüstüsündən qorunma, allergenlərlə ehtiyatlı olma kimi) daha ciddi yanaşmaqda fayda var. Lakin genetik riskiniz olsa da, düzgün həyat tərzi ilə astmanın qarşısını almağınız mümkündür.

Astmanın yaranmasında psixoloji faktorlar rol oynayırmı?

Bir vaxtlar astmanın sırf “əsəbilikdən” yarandığı kimi yanlış bir inanc vardı. Köhnə düşüncəyə görə, guya astma nevroz tipli, psixosomatik bir xəstəlikdir. Bu gün isə elm isbat edib ki, astma fiziki, orqanik bir problemdir – yəni tənəffüs yollarının iltihabından qaynaqlanır, psixoloji faktorlar əsas səbəb deyil. Astmanın başlıca mexanizmi immun və tənəffüs sistemində gedən proseslərlə əlaqədardır, insanın ruh halı birbaşa astmaya yol aça bilməz. Lakin bu o demək deyil ki, psixoloji faktorların heç bir rolu yoxdur. Güclü emosiyalar, stress, həyəcan astma tutmasını qıcıqlandıra bilər və ya mövcud simptomları ağırlaşdıra bilər. Məsələn, ağır panik atak keçirən astma xəstəsində hiperventilyasiya nəticəsində bronx spazmı baş verə bilər. Yaxud çox kədərli, depresiv ovqatda olan insan müalicə rejiminə düzgün əməl etməyə bilər, bu da astmanın nəzarətdən çıxmasına gətirər. Bundan əlavə, astmanın özü də xəstənin psixoloji durumuna təsir göstərir – təkrarlayan tutmalar insanı qorxuya sala, xroniki stress yarada bilər.
Yekunlaşdıraq: Astma psixoloji xəstəlik deyil, amma psixoloji amillər astmanın gedişini poza bilər. Hətta “hər şey əsəbdəndir” deyə düşünüb həkimə getməyən bəzi insanlar astmasını ağırlaşdırırlar. Əksinə, astma diaqnozu qoyulub dərman müalicəsi alan və eyni zamanda stressini idarə etməyi öyrənən (məsələn, relaksasiya texnikaları ilə) xəstələr ən yaxşı nəticə əldə edirlər. Bəzi hallarda astmalı xəstənin psixoloji dəstək (psixoloqla danışmaq, dəstək qruplarına qatılmaq) alması da faydalıdır – bu, xəstəliklə barışmağa, onu qəbul edib düzgün idarə etməyə kömək edir.

Astma zamanı bəlğəm ifrazı normaldırmı?

Bəli, astma tutmaları zamanı bronxlarda bəlğəm (selik) ifrazının artması müşahidə olunur və öskürəklə bəlğəm çıxması mümkündür. Astma tənəffüs yollarının iltihabi xəstəliyi olduğu üçün, iltihab prosesində bronxların daxili səthindəki vəzilər normadan artıq selik ifraz edir. Xüsusilə astma tutması zamanı “ləhləmə” ilə yanaşı öskürək olur və bir qədər yapışqan, duru bəlğəm gəldiyi görülə bilər. Astmatik bəlğəm adətən şəffaf və ya ağ rəngdə olur, çünki burada infeksiya əlaməti olmur (infeksiya yoxdursa, irin hüceyrələri bəlğəmə rəng vermir). Bəlğəm, astmada hava yollarını tıxayan əlavə bir faktordur – möhkəm yapışqan tıxaclar halında bronxların içini tutub havanın keçməsinə əngəl törədə bilər. Məhz buna görə astma tutması zamanı öskürəklə həmin tıxacları çıxarmağa çalışır orqanizm.
Bəzi astma xəstələri səhər yuxudan duranda öskürüb bir qədər bəlğəm çıxarırlar. Bu, gecə boyu bronxlarda toplanmış ifrazatın təmizlənməsidir. Xüsusilə xroniki bronxitli (məsələn, siqaret çəkən) astma xəstələrində bəlğəmli öskürək daha çox olur. Öskürək-variant astmada isə adətən bəlğəm olmur, öskürək quru xarakterlidir. Amma ümumilikdə astmada bəlğəm ifrazının olması normal sayılır; hətta bəlğəmin olmamasındansa, çıxması yaxşıdır, çünki çıxmayan selik bronxlarda tıxac yaradıb nəfəs yollarını qapayır.
Burada onu da qeyd edək ki, əgər astmatik xəstənin bəlğəmi sarımtıl-yaşıl rəng alıbsa, bu artıq əlavə infeksiyanın (məsələn, bronxit) əlaməti ola bilər və antibiotik müalicəsi gərəklidir. Ancaq tipik astma alovlanmasında bəlğəm şəffaf olaraq çıxır. Həkim müayinə zamanı bəlğəmi analiz üçün də götürə bilər – bəlğəmdə eozinofil hüceyrələrinin çoxluğu astmanın allergik mexanizmini göstərir.
Nəticədə, astma xəstələrinin öskürəyi bəzən balgamlı ola bilər və bu, xəstəliyin təbiətinə uyğundur. Vacib olan, həmin bəlğəmin ağciyərlərdən çıxmasına imkan yaratmaqdır – bunun üçün ilıq mayelər qəbul etmək, lazım gəlsə, bəlğəm durulducu dərmanlar istifadə etmək (həkim məsləhətilə) olar. Çünki bronxlarda qalın sekresiyanın yığılması astmanı ağırlaşdıra bilər. Öskürüb balgam çıxardıqdan sonra çox insanın nəfəsi bir qədər rahatlaşır.

Uşaqlarda astma böyüdükcə keçə bilərmi?

Uşaqlıq dövründə diaqnoz qoyulan astma bəzi hallarda uşağın böyüməsi ilə birlikdə azalır və ya tamamilə yox olur. Xüsusən də astma simptomları çox erkən yaşda (körpəlikdə) başlayan və əsasən virus infeksiyaları ilə qıcıqlanan uşaqların bir qismi məktəb yaşına çatanda astma əlamətlərindən “böyüyüb çıxırlar”. Məsələn, tez-tez bronxiolit keçirən, 2-3 yaşında həyəcanlı oynayanda xırıltısı olan bir uşaq 6-7 yaşlarına gəldikdə heç bir əlamət göstərməyə bilər. Bu hal kifayət qədər tez-tez rast gəlinir. Hesab olunur ki, uşaqlıq dövründə ağciyərlər inkişaf etdikcə, bronxların diametri böyüdükcə və immun sistem yetkinləşdikcə astma meyilliliyi azala bilər. Xüsusilə oğlan uşaqlarında yeniyetməlik dövründə hormonal dəyişikliklərlə birlikdə astma simptomlarının yatışması müşahidə olunur.

Amma təəssüf ki, bu hər kəsdə belə olmur. Bir çox uşaq astması yetkinlik dövründə də davam edir və ömür boyu müşahidə olunur. Xüsusilə allergik astması olan – yəni allergiya meyilli uşaqlarda astmanın tam keçməsi ehtimalı daha aşağıdır. Onlar böyüdükcə də allergik reaksiya verməyə davam edirlər və astma qalır (bəzən də uşaqlıqda yüngül olan astma, yetkinlikdə hormonal dəyişiklik fonunda bir qədər ağırlaşa bilir). Digər tərəfdən, astma uşaqlıqda bir müddət sakitləşib illər sonra yenidən qayıda da bilər. Misal üçün, 10 yaşından sonra heç bir şikayəti qalmayan bir gənc, 30 yaşlarında yeni bir mühitdə (məsələn, tozlu işdə) işləməyə başlayanda astma əlamətlərinin geri gəldiyini görə bilər. Bu səbəbdən “uşaqlıq astması keçib getdi” deməkdən ehtiyatlı olmaq lazımdır – tam sağalmış görünsə belə, həmin insanın bronxları normadan həssas qala bilər.
Araşdırmalar təxminən belə göstərir: uşaqlıq astmalı xəstələrin təxminən 1/3-i tam düzəlir, 1/3-də müəyyən qədər yaxşılaşma olsa da, astma davam edir, qalan 1/3-də isə astma dəyişməz və ya pisləşərək davam edir. Həkimlər hələ də öncədən proqnoz verməyin etibarlı yolunu tapmayıblar ki, hansı uşaq astmadan qurtulacaq, hansında qalacaq. Buna görə astması olan uşaq böyüdükcə mütəmadi izlənməli, tamamilə simptom olmasa belə, həkim nəzarətində olmalıdır. Bəzən həkim elə qərar verir ki, əlamətlər yox olsa belə, profilaktik dərmanlara bir müddət davam edilsin və yavaş-yavaş kəsilsin – bu, astmanın geri qayıtmasının qarşısını almağa kömək edir.
Mühüm bir məqam: valideynlər astmalı uşağa “səndə astma vardı, amma keçdi” deyib bütün dərmanları atmaqdan çəkinməlidirlər. Bunun əvəzinə, həkimlə məsləhətləşib tədricən müalicəni azaltsınlar. Əgər uşaq uzun müddətdir dərman istifadə etmədən də tamamilə yaxşıdırsa, yenə də ehtiyat inhalyatorların evdə olması, qıcıqlandırıcı amillərdən qorunmanın davam etməsi yaxşı olar – çünki gənc yaşlarda qayıtma ehtimalı qalır. Son olaraq qeyd: uşaq astmasının böyüdükcə keçmə ehtimalı olsa da, astma tam sağaldı deyə bir anlayış yoxdur, sadəcə remisiyaya girmiş olur. Həmin şəxs risk faktorlarına yenidən məruz qalarsa, astması aktivləşə bilər. Buna görə “keçmiş astmatik” də özünü qorumağı unutmamalıdır.

Astma tam sağalırmı?

Xeyr, hal-hazırda astmanın tam sağaldılması (yəni xəstəliyin kökündən aradan qaldırılması) mümkün deyil, lakin İnteqrativ tibb ilə astmada ciddi, uzun müddətli remissiya əldə etmək mümkündür. Astma xroniki bir xəstəlikdir və uzunmüddətli seyrə malikdir. Lakin bu sizi qorxutmamalıdır, çünki astma effektiv şəkildə idarə oluna bilən bir xəstəlikdir. Yəni müasir müalicə metodları ilə astma simptomlarını tamamilə boğmaq, xəstəliyi sanki yoxdurmuş kimi kontrol altında saxlamaq mümkündür. Belə yanaşma ilə astmalı şəxs sanki astması yoxmuş kimi həyat sürə bilər – istənilən fiziki fəaliyyəti edə bilər, gecələr rahat yata bilər, xəstəxanaya düşməkdən qorxmaz və s..
Astmanın kökündən sağalması niyə mümkün deyil? Çünki bu xəstəliyin altında yatan genetik və immunoloji meyilliliyi dəyişdirmək çətindir. Biz dərmanlarla simptomları aradan qaldırırıq, iltihabı yatırdırıq, amma insanın astmaya meyilli bronx quruluşu olduğu kimi qalır. Müalicə dayandırıldıqda və ya ciddi qıcıqlandırıcı faktor çıxdıqda xəstəlik yenidən üzə çıxa bilər. 
Ancaq yenə də elm dayanmır. Tam sağaltdırıcı müalicə yolları araşdırılır – məsələn, gen terapiyası, immun sistemə təsir edən yeni preparatlar vs. Məsələn, allergik astmada allergen immunoterapiyası (yuxarıda bəhs etdik) müəyyən mənada sağaldıcı üsul hesab edilə bilər, çünki o, immun sistemi dəyişdirir. Bəzi hallarda immunoterapiya kursundan sonra xəstə hətta dərman ehtiyacı olmadan illər keçirə bilir. Lakin bu, hər xəstəyə tətbiq olunmur və tam qarantiyalı deyil.
Əsas odur ki, astma müalicə edilə biləndir, sadəcə “sağaldı, birdəfəlik getdi” demək olmur. Xəstəliyin ataklarını yatırdırıq, nəzarətdə saxlayırıq. Dünyada milyonlarla insan astma diaqnozu ilə tam aktiv həyat yaşayır, hətta məşhur idmançılar, aktyorlar, siyasətçilər arasında astma xəstələri çoxdur. Məsələn, astmalı olub Olimpiya qızılı qazanan atletlər var, və ya peşəkar futbolçular var ki, inhalyatorla meydana çıxırlar. Yəni astma düzgün idarə olunarsa, insan həyatına əhəmiyyətli məhdudiyyət qoymur.
Bir daha vurğulamaq lazımdır: astmanın müalicəsini özbaşına buraxsanız, “artıq yaxşıyam” deyib dərmanları dayandırsanız, xəstəlik yenidən fəallaşa bilər. Xüsusilə də yetişkinlikdə başlayan astma adətən ömür boyu davam edir, sadəcə yüngül dövrlər və ağır dövrlər ola bilir. Uşaqlıq astması bəzi hallarda sönüb getsə də (yuxarıda danışdıq), tam sağaldı kimi qəbul etmək olmaz – potensial geri qayıtma riski var. Ona görə həyat boyu təqib vacibdir. Yaxşı xəbərlə bitirək: astma xəstələrinin böyük əksəriyyəti düzgün müalicə ilə tam normal ömür sürür, həyat uzunluğuna ciddi təsir etmir. Sadəcə bunun üçün səbirli olub müalicə rejiminə sadiq qalmaq gərəkdir.

Astmalı xəstələr idman edə bilərmi?

Bəli, astma düzgün kontrol altında olduqdan sonra fiziki aktivlik və idmanla məşğul olmaq həm mümkün, həm də faydalıdır. Astma idman etməyə qarşı bir əks-göstəriş deyil, əksinə, astma terapiyasının məqsədlərindən biri xəstənin normal, o cümlədən idmanlı həyat tərzi sürməsini təmin etməkdir. Qorxu və yanlış təsəvvür ucbatından bəzi astma xəstələri hər hansı idmandan imtina edirlər ki, “birdən tutmam gələr”. Amma mütəxəssislər deyir: əgər astma əlamətlərin düzgün dərmanlarla kontrol altında saxlanılırsa, idman etməmək üçün bir səbəb yoxdur. Hətta astmalı insanlar arasında çox sayda professional idmançılar var, onlar dünya rekordları qırır, medallar qazanırlar.
Əlbəttə, burada bəzi incəliklər var. Astma simptomları tam kontrol altında deyilsə, yəni xəstə tez-tez tutmalar yaşayırsa, təngnəfəs olur, o halda ağır idman riskli ola bilər. İlk öncə müalicə ilə astma kontrol altına alınmalıdır. Sonra, astmalı şəxslər üçün bəzi idman növləri digərlərindən daha rahat tolerant olunur. Məsələn, üzgüçülük astma üçün ən əlverişli idman sayılır – çünki isti və nəm mühitdə həyata keçirilir, tənəffüs yolları quru qalmır, üstelik ağciyərlərin fəaliyyətini gücləndirir. Velosiped sürmək, gəzinti, yüngül qaçış kimi dözümlülük tələb etməyən məşqlər də adətən yaxşı tolere edilir. Amma uzun müddət fasiləsiz qaçış, marafon, futbol kimi dayanmadan efor tələb edən idmanlar bəzi astmalılar üçün çətin ola bilər – onlar daha çox məşq astmasını qıcıqlandıra bilər. Bu o demək deyil ki, astmalı insan qaça bilməz; sadəcə hazırlıq görmək və öz həddini bilmək lazımdır. Məsələn, əgər astma xəstəsi marafon qaçmaq istəyirsə, həkimiylə məsləhətləşib, bəlkə yarışdan öncə profilaktik inhalyator istifadə edərək və yavaş tempdə başlayaraq bunu edə bilər.

Astmalı xəstələrin idman edərkən riayət etməli olduqları bəzi qaydalar var:

•    Məşqdən öncə isinmə hərəkətləri edin. Qəfil və soyuq halda başlanan intensiv idman astma tutmasını qıcıqlandıra bilər. 10-15 dəqiqə yüngül tempdə hərəkətlər edib, tədricən sürəti artırmaq lazımdır.
•    Əgər həkiminiz məşqdən əvvəl istifadə üçün bronxodilatator inhalyator (məsələn, salbutamol) tövsiyə edibsə, onu laqeyd yanaşmayın – məşqdən 10-15 dəqiqə öncə 2 dose qəbul edin. Bu, idman zamanı bronxlarınızın açıq qalmasına kömək edəcək.
•    Soyuq havada açıq havada məşq edirsinizsə, burnu və ağzı qoruyun. Şərf və ya maska taxmaq havanı isidib rütubətləndirərək bronxların soyuqla qıcıqlanmasının qarşısını alar. Havanın çox soyuq olduğu günlərdə açıq havada qaçmaq əvəzinə, qapalı məkanda (məsələn, trenajor zalında) məşq etməyə çalışın.
•    Allergen və çirkləndiricilərdən uzaq olun: Əgər polenə allergiyanız varsa, polenlərin çox olduğu mövsümdə açıq havada məşqi səhər saatlarına salmayın (polenlər səhər çox olur), mümkün olduğu qədər qapalı məkan seçin. Havanın çirkli, egzoz qazlarının çox olduğu yerlərdə qaçmaq (məsələn, yol kənarında) məsləhət deyil . Belə günlərdə də alternativ qapalı məkanlar seçilə bilər.
•    Məşq edərkən öz bədəninizi dinləyin. Əgər astma əlamətlərinin başladığını hiss etsəniz (yüngül öskürək, sinə sıxılması), tempi azaldın və ya bir müddət dayanıb dərin nəfəs almağa çalışın. Gərəkdirsə, təcili inhalyatordan istifadə edin. Özünüzü həddən artıq yormayın – məqsəd rekorda imza atmaq deyil, sağlam qalmaqdır.
•    Məşqdən sonra da qəfil dayanmamaq, soyunma hərəkətləri (cool-down) etmək lazımdır. Birdən dayansanız, bədəndə yığılan laktik turşu da astma üçün qıcıqlandırıcı ola bilər, yavaşlama hərəkətləri edin, nəfəsinizi bərpa edin.
Əgər bu tövsiyələrə əməl olunarsa və astma da yaxşı kontrol edilirsə, demək olar ki, istənilən idman növü ilə məşğul ola bilərsiniz. Üzgüçülük, voleybol, qısa məsafəli qaçışlar, gəzinti, velosiped kimi idmanlar daha problemsizdir. Amma elə astma xəstələri var ki, uzun məsafə qaçışında, futbol, basketbol kimi idmanlarda da çox uğurla iştirak edirlər – sadəcə onlar özlərini tanıyıb tədbir alırlar (məşqdən əvvəl dərman, isinmə, soyuqdursa maska, və s.). Məşhur astmatik idmançılardan misal: Olimpiyada qızıl medalçısı sprinter Usain Boltun astma olduğu bilinirdi və o, inhalyator istifadə edirdi; futbolçu David Beckham uşaqlıqdan astma xəstəsi idi və bu, ona mane olmadı. Yəni astma düzgün idarə olunarsa, hətta yüksək performans tələb edən idmanlarda belə uğur qazanmaq mümkündür.

Nəticə olaraq: astma xəstələri idmandan qorxmamalıdır, əksinə, həkimlərinin məsləhəti ilə onlara uyğun bir fiziki aktivliyi həyatlarına daxil etməlidirlər. İdman ağciyərlərin funksiyasını artırır, ürək-damar sistemini gücləndirir, stressi azaldır ki, bunlar hamısı astmanın daha yaxşı kontroluna kömək edir. Əsas şərt, astmanızı laqeyd qoymamaq, dərmanlarınızı istifadə etmək və lazımi tədbirləri görməkdir. Belə etsəniz, “astmam var” deyə idmandan geri qalmaya bilərsiniz.

Astma tutması zamanı nə etməli?

Astma tutması (kəskin astma krizisi) zamanı doğru tədbirlər görmək həyat qurtarıcı ola bilər. Tutma vaxtı xəstə və ya yaxınları panikaya qapılmadan planlı şəkildə hərəkət etməlidir. İlk atılacaq addımlar aşağıdakılardır:

1.    Təcili təsir göstərən inhalyatorun istifadə edilməsi: Astma xəstələrinin əksəriyyətinə “təcili yardım” üçün qısa təsirli bronxodilatator (beta-agonist) inhalyatorlar təyin olunur. Məşhur mavi rəngli inhalerlər bu məqsədlədir. Tutma hiss edilən kimi həmin inhalyatoru həkimin təyin etdiyi qaydada tətbiq edin – adətən 1-2 doza (puf) çəkilir. Inhalyatoru istifadə edərkən mümkün qədər dərin nəfəs almağa və dərmanın ağciyərlərə çatmasına diqqət edin. Əgər nebulyator aparatınız varsa (xüsusilə uşaqlar üçün evdə olur), dərman məhlulunu onunla da verə bilərsiniz. Bronxodilatatorlar astma tutmasının ilk və ən önəmli müalicəsidir, onlar bir neçə dəqiqə içində daralmış bronxları genişləndirməlidir.
2.    Sakit, oturaq pozisiyada qalmaq: Tutma zamanı xəstəni düz oturdun, qabağa doğru bir az əyilə bilər (bu vəziyyət nəfəs almağa kömək edir). Onu narahat edən paltarı (boğazını sıxan qalstuk, yaxalıq və s.) boşaldın. Ətrafında insan çoxdursa, onu sərin, havadar bir yerə alın. Panikadan uzaq tutmağa çalışın – çox həyəcan xəstənin vəziyyətini ağırlaşdırır. “Dərin və sakit nəfəs al” deyərək onu yönləndirin. Yavaş-yavaş burnundan nəfəs alıb ağzından verməyə cəhd etsin. Ətrafdakılar da təlaş yaratmamalıdır, əksinə “hər şey yaxşı olacaq” kimi sözlərlə ruhlandırsınlar.
3.    Qıcıqlandırıcı amildən uzaqlaşmaq: Tutmaya səbəb olan hər hansı amil varsa və hələ də təsir göstərirsə, onu aradan qaldırın. Məsələn, xəstə güclü qoxulu bir yerdədirsə, oradan çıxarın; tozlu yerdədirsə, təmiz havaya çıxarın; soyuqdadırsa, isti mühitə gətirin. Əgər fiziki aktivlik edirdisə (məsələn, pilləkan çıxırdı), dərhal dayandırın.
4.    Astma fəaliyyət planındakı addımları tətbiq etmək: Əgər xəstənin həkiminin verdiyi yazılı planı varsa, oradakı təlimatlara əməl edin. Orada göstərilə bilər ki, ilk inhalyasiyadan 20 dəq sonra yaxşılaşma olmazsa, yenidən 2 doza edin və filan dərmanı için və s. Həmin plan sizin “təlimatnaməniz”dir. Yaxınlarınız da o planla tanış olmalıdır.
5.    Təcili tibbi yardım çağırmaq (nə zaman?): Əgər xəstənin vəziyyəti çox ağırdırsa və ya inhalyator istifadəsinə baxmayaraq yaxşılaşma müşahidə olunmursa, dərhal təcili tibbi yardım çağırın. Aşağıdakı hallar alarm əlamətləridir:
o    Bronxodilatator inhalyatordan bir neçə doz istifadəyə rəğmən təngnəfəslik keçmirsə, xəstə hələ də danışa bilmir və ya vəziyyəti pisləşirsə.
o    Xəstənin dodaqları, üzü göyərməyə (sianoz) başlayıbsa – bu oksigen çatışmazlığı işarəsidir.
o    Nəfəsalma o qədər çətinləşib ki, xəstə huşunu itirmək üzrədir və ya artıq qeyb olar.
o    Sinədə ağrı varsa və ya başqa qeyri-adi simptomlar qoşulubsa.
o    Əgər özünüz təksinizsə və hiss edirsinizsə ki, durum ciddidir, vaxt itirmədən 103-ə (təcili yardım) zəng edin.

Təcili yardım gələnədək xəstəyə mümkün qədər yardım edin: oksigen balonu varsa, əlavə oksigen verin; ilıq buxar verə bilirsinizsə (məsələn, hamam otağında isti suyu açıb buxar yaradaraq) cəhd edin; xəstə tam otura bilmir, amma rahatlayır deyə əyilmək istəyirsə, qabağa əyilməsinə icazə verin (bəzən əllərini dizlərinə dayayıb əyilmək rahat gəlir). Ehtiyac olarsa, inhalyator dozasını təkrar edin (həkim planında neçə dəfəyə qədər icazə verdiyini yazır adətən).

Ümumən, astma tutması fərqli ağırlıqda ola bilir. Yüngül tutmalarda yuxarıdakı tədbirlər (inhalyator və istirahət) kifayət edir, xəstə bir qədər sonra tam yaxşılaşır. Orta ağır tutmalarda əlavə olaraq həkim təyinatıyla evdə varsa, nebulyatorla dərman verilməsi, qısa kurs steroid tableti qəbul edilməsi kimi tədbirlər ola bilər. Çox ağır tutmalarda isə xəstəxanada müalicə (oksigen, venadaxili dərmanlar, hətta reanimasiya yardımı) tələb oluna bilər. Buna görə astma xəstələri “Plan A, Plan B” kimi ssenarilərə əvvəlcədən hazır olmalıdırlar.
Astma tutmalarının qarşısını almaq isə ən vacib hədəfdir. Bunun üçün gündəlik dərmanlarınızı düzgün alın ki, tutma riski minimuma ensin. Həkimlə birlikdə hazırladığınız Astma Fəaliyyət Planına riayət edin. Orada pik axın dəyərlərinə əsasən və ya simptom tezliyinə əsasən xəbərdaredici zonalar ola bilər – məsələn, sarı zona başlayıbsa, dərman dozasını artır, qırmızıya çatıbsa, təcili yardım çağır kimi. Belə planlar çox səmərəlidir, çünki xəstə nə zaman nə edəcəyini bilir.

Xülasə, astma tutması zamanı soyuqqanlı olub düzgün addımlar atmaq lazımdır: sürətli təsirli inhalyatorundan istifadə, sakitləşmək, mümkün qıcıqlandırıcını dayandırmaq və pisləşirsə yardım çağırmaq. Bu tədbirlər sayəsində çox vaxt tutma uğurla sovuşdurulur və xəstə ciddi fəsad yaşamır. Hər bir astma xəstəsi və ailəsi bu addımları periodik olaraq məşq etməli, yada salmalıdır ki, real vəziyyətdə çaşqınlıq olmasın. Bronxial astma təcrübə və düzgün yanaşma ilə tam idarə oluna bilən bir xəstəlikdir – tutmaların öhdəsindən gəlmək də bu idarənin bir parçasıdır.