Hamilə qalmaq üçün nə etməliyəm?
Hər bir cütlük üçün uşaq sahibi olmaq böyük bir arzu və həyəcan qaynağıdır. 40 yaşdan aşağı qadınların müntəzəm qorunmasız cinsi əlaqə yaşaması halında, 1 il ərzində hamilə qalma ehtimalı 80%-ə yaxındır. Yəni əksər hallarda birinci ildə hamiləlik baş verməsi normaldır. Bununla belə, daha tez hamilə qalmaq üçün bəzi elmi əsaslı addımlar atmaq olar. Doğru zamanda cinsi əlaqədə olmaq, sağlam həyat tərzi keçirmək və tibbi məsləhətlərə əməl etməklə hamilə qalma şansınızı əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilərsiniz.
Biz Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzi olaraq, Ginekologiya şöbəmizdə məhz bu cür inteqrativ yanaşma tətbiq edərək çox sayda cütlüyə sağlam hamiləlik sevincini yaşatmağı bacarmışıq. Aşağıda hamilə qalmağı planlaşdıranlar üçün əsas tövsiyələri ətraflı izah edəcəyik.
Tez hamilə qalmaq üçün nə etməli?
Ovulyasiya dövründən yararlanın: Hamilə qalmaq üçün ən vacib məqamlardan biri ovulyasiya – yəni yumurtlamanın baş verdiyi “məhsuldar günləri” düzgün tutdurmaqdır. Yumurtanın mayalanması üçün ovulyasiyadan əvvəlki bir neçə gün və ovulyasiya günü cinsi əlaqədə olmaq ən effektli üsuldur.
Müntəzəm və doğru vaxtda yaxınlıq: Mümkünsə, hər 2-3 gündə bir dəfə qorunmasız cinsi əlaqədə olun. Bu, heç bir hesab aparmadan yumurtlama anına təsadüf etməyə kömək edir. Xüsusilə, aybaşı tsiklinin ortalarına düşən ovulyasiya həftəsində (növbəti menstrual dövr başlamazdan ~12-16 gün əvvəl) daha aktiv olmaq faydalıdır.
Sağlam həyat tərzi və qidalanma: Hamilə qalmaq üçün orqanizminizin hazır olması vacibdir. Düzgün qidalanın, kifayət qədər fol turşusu qəbul edin, normal çəkiyə can atın, yüngül məşqlər edin. Eyni zamanda, siqaret, alkoqol kimi zərərli vərdişləri tərgidin – bu, təkcə qadının deyil, hər iki tərəfin fertilliyini artırır.
Stresi idarə edin və səbirli olun: Stress və hədsiz həyəcan hormonal tarazlığı poza bilər. Özünüzü çox yormadan, pozitiv qalmağa çalışın. Unutmayın ki, bir çox cütlüklər üçün hamiləlik bir neçə ay cəhd tələb edə bilər. İlk sınaqlarda nəticə olmayanda ümidsizliyə qapılmayın – cütlüklərin yalnız təxminən yarısı ilk üç ayda hamilə qalır, digərləri üçün bu, daha uzun zaman ala bilər.
Həkim məsləhəti və müayinəsi: Əgər hamiləliyə hazırlıq mərhələsindəsinizsə, bir ginekoloqa müraciət etmək faydalı olar. Həkiminiz sizi ümumi müayinədən keçirəcək, vacib qan testləri aparacaq (məsələn, qanın hemoqlobin səviyyəsi, hormonal durum, qızılca və digər infeksiyalara qarşı immunitetiniz və s. yoxlanacaq). Bu cür pre-konsepsiya müayinəsi zamanı həkim həmçinin sizə həyat tərzi dəyişiklikləri barədə tövsiyələr verəcək, lazım gəldikdə müəyyən müalicə və vitamin əlavələri təyin edəcək.
Ovulyasiyanı düzgün müəyyən etmək üçün nə edim?
Hamilə qalmağın əsas şərti sağlam yumurta ilə spermanın görüşməsidir. Bu, qadın orqanizmində adətən hər ay baş verən ovulyasiya dövründə mümkün olur. Ovulyasiya – yetişkin yumurta hüceyrəsinin yumurtalıqdan çıxaraq uşaqlıq borusuna (fallop borusuna) düşməsi prosesidir. Qadın bədənində yumurta hüceyrəsi ayda bir dəfə buraxılır və təxminən 24 saat yaşayır. Sperma hüceyrələri isə qadın cinsiyyət yollarında 5 günə qədər canlı qala bilir.
Məhsuldar dövr dedikdə, yumurtlamadan öncəki 4-5 gün və ovulyasiya günü nəzərdə tutulur. Bu müddət ərzində cinsi əlaqədə olmaq hamilə qalma ehtimalınızı maksimuma çatdırır. Bir çox qadınlar ovulyasiyanın yaxınlaşdığını bədənlərinin verdiyi siqnallardan hiss edə bilərlər – məsələn, servikal (vaginal) ifrazat ovulyasiyadan bir neçə gün əvvəl daha yapışqan-ağ rəngli olur, ovulyasiya anına yaxın isə şəffaf və sürüşkən konsistensiyaya keçir. Bu əlamətlərə diqqət yetirmək yumurtlama vaxtını anlamağa kömək edir. Bundan başqa, apteklərdə satılan ovulyasiya testləri də mövcuddur – sidikdə xüsusi hormonun səviyyəsini ölçməklə bu testlər yaxın 24-48 saatda yumurtlama olub-olmayacağını göstərir. Aybaşı tsikliniz çox qeyri-mütəmadi deyilsə, təqvim metodu ilə də təxmini ovulyasiya gününü hesablaya bilərsiniz: adətən növbəti perioddan 14 gün öncə ovulyasiya baş verir.
Bir pasiyentimizin tarixçəsi: 30 yaşlı pasiyentimiz uzun müddət hamilə qala bilmirdi. Araşdırma zamanı məlum oldu ki, o, ovulyasiya günlərini düzgün təyin edə bilmədiyi üçün uyğun zamanda yaxınlıq etmirmiş. Həkim məsləhətindən sonra o, ovulyasiya testləri ilə ən məhsuldar günlərini dəqiq öyrəndi və həyat yoldaşı ilə həmin günlərdə daha çox cinsi əlaqədə oldu. Nəticədə, cütlük 3 ay ərzində sevincli xəbəri əldə etdi – hamiləlik testi müsbət çıxmışdı. Sonradan elə hamiləlik dönəmini də bizimlə birlikdə apararaq övlad sahibi oldular.
Cinsi əlaqənin tezliyi və pozası
Sonsuzluqdan şübhələnən bəzi cütlüklər “daha çox cinsi əlaqə daha tez hamiləlik gətirərmi?” deyə düşünür. Mütəxəssislər hər 2-3 gündə bir dəfə cinsi yaxınlıq etməyi tövsiyə edirlər. Bu, spermanın keyfiyyətini də optimal saxlayır və eyni zamanda heç bir ovulyasiya anını qaçırmamağa imkan verir. Hər gün cinsi əlaqədə olmağın xüsusi zərəri olmasa da, bəzi hallarda bu, prosesi stressə çevirə bilər. Odur ki, ən idealı həftədə ~3 dəfə yaxınlıqdır.
Cinsi əlaqə zamanı xüsusi poza və ya üsullardan istifadə etməyin hamilə qalma şansını kəskin artırdığı elmi olaraq sübut olunmayıb. Əsas məsələ spermanın vaginaya tam daxil olması və ejakulyasiyadan sonra spermanın uşaqlıq yoluna doğru hərəkətinə mane olmamaqdır. Yaxşı olar ki, əlaqədən dərhal sonra ayağa qalxmayasınız. 10-15 dəqiqə uzanmış vəziyyətdə qalmaq spermanın uşaqlıq boynuna doğru rahat irəliləməsinə kömək edə bilər. Bəzi mütəxəssislər qadının bu müddətdə kürəyiüstə uzanmasını, bəziləri isə qarnı üstə uzanmasını məsləhət görür – əslində fərq o qədər də böyük deyil, önəmli olan ayağa qalxmamaqdır.
Digər tərəfdən, sürtgü gelləri sperma hüceyrələrinin hərəkətliliyinə mane ola bilər. Əgər cinsi əlaqə zamanı əlavə sürtgü lazım gəlirsə, apteklərdən spermanın yaşama qabiliyyətini azaltmayan gellərdən istifadə edin.
Nəticə etibarilə, düzgün zamanda və müntəzəm yaxınlıq hamilə qalmağın əsas açarıdır. Cütlüklərin yarıya yaxını əslində yalnış vaxtda cinsi əlaqədə olduqları üçün gec uşaq sahibi olurlar – yəni ovulyasiya dövrünü qaçırırlar. Buna görə də bədəninizin siqnallarını izləmək və/və ya xüsusi ovulyasiya testi və təqvim metodundan yararlanmaq çox vacibdir.
Düzgün qidalanma və vitaminlər
Sağlam qidalanma reproduktiv sağlamlığın təməlidir. Hamilə qalmaq istəyən qadın da, ata olmağı planlaşdıran kişi də qida rasiyonuna diqqət yetirməlidir. Balanslı və vitaminlərlə zəngin qidalar hormonların normal işləməsinə və sperm ilə yumurta hüceyrəsinin keyfiyyətinə müsbət təsir edir.
İlk növbədə, fol turşusu (vitamin B9) qəbuluna başlayın. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyəsinə əsasən, hamilə qalmağa çalışan bütün qadınlar konsepsiyadan 3 ay əvvəldən başlayaraq 12-ci həftəyə qədər gündə 400 mq (0.4 mq) fol turşusu qəbul etməlidirlər. Fol turşusu dölün sinir borusu qüsurlarının qarşısını alır və erkən embrional inkişaf üçün vacibdir. Onu ayrıca həblər şəklində və ya prenatal multivitamin tərkibində qəbul edə bilərsiniz. Bundan əlavə, qidalardan da fol turşusunu almaq mümkündür: ispanaq, brokoli, kahı, avokado, narıncı kimi yaşıl yarpaqlı tərəvəz və meyvələr folatla zəngindir.
Hamiləlik planlayanlara lazım olan digər vacib mikroelementlər də vardır: D vitamini, yod, dəmir, sink, omeqa-3 yağ turşuları və s. Məsələn, D vitamini və yod ananın və dölün qalxanabənzər vəzi fəaliyyətinə və sümük inkişafına təsirlidir, dəmir anemiyanın qarşısını alır, sink və C vitamini sperma sayını və hərəkətliliyini artırmağa kömək edə bilər. Bu vitamin və mineralların çoxunu sağlam qida rasionundan ala bilərsiniz:
Zülal və amin turşuları: Gündəlik rasionunuza yumurta, paxlalılar (lobya, noxud), çərəzlər, balıq və yağsız ət kimi zülal mənbələri daxil edin. Məsələn, hər gün 1-2 ədəd yumurta yemək yüksək keyfiyyətli protein və vitamin E, A baxımından faydalıdır. Balıq (xüsusilə omeqa-3 zəngin balıqlar) yemək həm ürək-damar sağlamlığınız, həm də embrionun uşaqlığa rahat implantasiyası üçün faydalıdır.
Meyvə-tərəvəzlər: Gündəlik bol təzə meyvə və tərəvəz qəbul edin. Xüsusən yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər (ispanaq, kələm, kahı və s.) fol turşusu və dəmirlə zəngindir. C vitaminli meyvələr (sitrus meyvələri, kivi və s.) də faydalıdır – C vitamini orqanizmdə dəmir sovrulmasını yaxşılaşdırır və spermanın aktivliyini yüksəldə bilər.
Süd məhsulları: Süd və qatıq, pendir kimi məhsullar kalsium və protein təmin edir. Bəzi araşdırmalar tam yağlı süd məhsullarının (yağsızlara nisbətən) fertilliyə müsbət təsir göstərə biləcəyini qeyd edir, lakin bu sahədə fikir birliyi tam yoxdur. Ümumilikdə, kalsium qaynaqlarını laqeyd olmayın – sağlam hamiləlik üçün ananın kalsium depoları dolu olmalıdır.
Tam taxıllar və lifli qidalar: Ağ undan hazırlanmış çörək, ağ düyü karbohidratları çox istifadə etməyin. Onların əvəzinə tam buğda çörəyi, qəhvəyi düyü, yulaf, qarabaşaq kimi kompleks karbohidratlara üstünlük verin. Bu qidalar təkcə enerji vermir, eyni zamanda insulin səviyyənizi sabit saxlayaraq hormonal balansı qorumağa yardım edir. Polikistik Over Sindromu (PCOS) kimi hormonal pozğunluğu olan qadınlarda karbohidrat tərkibinin azaldılması fertilliyi yaxşılaşdıra bilər. Lifli qidalar isə orqanizmdə artıq estrogenin xaric olunmasına kömək edir ki, bu da hormonal tarazlıq üçün önəmlidir.
Bundan başqa, trans yağlardan və yüksək işlənmiş qidalardan uzaq durmağa çalışın. Fast-food, qablaşdırılmış şirniyyatlar, marqarin kimi trans yağ ehtiva edən qidalar iltihab səviyyəsini yüksəldə və insulin müqavimətinə səbəb olaraq ovulyasiya problemlərinə yol aça bilər. Qəhvə və kafeinli içkilərə gəlincə, tamamilə imtina şərt deyil, lakin kafeini gündə 200 mq-dan (təxminən 1-2 fincan qəhvə) çox içməməyiniz tövsiyə edilir. Daha artıq kafein istifadəsi bəzən hamilə qalmağı çətinləşdirə bilər.
Son olaraq, qeyd edək ki, hamiləlikdən ən azı 1-2 ay əvvəl spirtli içkiləri rasionunuzdan çıxarın və siqareti buraxın. Sağlam qidalanma rejiminə keçmək, lazım olan vitamin-mineralları toplamaq və bədəninizi körpə üçün bir növ “əzizləmək” ideal olar. Unutmayın ki, ananın hamiləlik öncəsi qidalanma vəziyyəti dölün sağlam inkişafında mühüm rol oynayır.
Fiziki aktivlik və sağlam çəki
Bədən çəkisi və hormonal balans bir-biri ilə sıx əlaqəlidir. Həm artıq çəki, həm də həddindən artıq arıqlıq qadınlarda menstrual tsiklin ritmini poza və ovulyasiyanı çətinləşdirə bilər. Bədən Kütlə Indeksiniz (BKİ) normadan yüksəkdirsə (30-dan yuxarı), hamilə qalmaq daha çox vaxt ala bilər və bəzi sonsuzluq riskləri arta bilər. Çəkiniz normadan xeyli aşağıdırsa (BKİ < 18), bu da yumurtlama üçün zəruri olan estrogen hormonunun səviyyəsini aşağı sala bilər.
Artıq çəkili qadınlarda cüzi bir arıqlama belə (məsələn, bədənin 5-10%-i qədər) hormonal dövrü stabilləşdirə və fertilliyi artıra bilər. Əgər çəki itirməkdə çətinlik çəkirsinizsə, professional dietoloq məsləhəti alın – mərkəzimizin Dietologiya şöbəsi bu işdə sizə kömək edə bilər.
Kişilərdə də artıq çəkidə olmaq sperma keyfiyyətini azalda bilər. Obezite fonunda kişilərdə testosteron hormonunun səviyyəsi düşə, ereksiya problemləri yarana və spermatozoidlərin hərəkətliliyi zəifləyə bilər. Beləliklə, həm gələcək ana, həm də ata namizədinin sağlam çəkiyə yaxınlaşması önəmlidir.
Mütəmadi fiziki aktivlik həm çəkiyə nəzarətdə, həm də stressin azaldılmasında əvəzsizdir. Gündə 30 dəqiqə orta-templi idmanla məşğul olmaq (sürətli yeriş, üzgüçülük, velosiped sürmək və s.) tövsiyə olunur. Həftədə ən az 5 gün belə aktivlik faydalıdır. Əgər artıq çəkidən əziyyət çəkirsinizsə, az-intensiv başlayıb tədricən hər həftə 150 dəqiqədən 300 dəqiqəyə doğru aktivlik vaxtını artıra bilərsiniz.
Diqqət yetirin ki, həddindən artıq ağır idman da bəzən əks təsir göstərə bilər. Peşəkar atletlərdə və ya gündə saatlarla idman edən qadınlarda bədən yağı çox aşağı düşdüyündən menstrual tsikl pozula bilər. Normal çəkidə olan birinin həftədə 5 saatdan çox sərt məşq etməsi ovulyasiyanı poza və progesteron hormonunu azalda bilər. Ona görə də, əgər intensiv idmanla məşğul olursunuzsa və tezliklə hamilə qalmağı planlaşdırırsınızsa, məşq proqramınızı bir qədər yüngülləşdirmək barədə fikirləşin. Yüksək temp yerinə yoqa, pilates kimi həm bədən, həm də zehnə faydalı məşqlərə üstünlük vermək yaxşı ideyadır.
Zərərli vərdişlərdən uzaq durun
Hamilə qalmaq üçün nə etməməli? Cavab sadədir – sağlamlığa ziyan vuran vərdişləri tərgitmək lazımdır. Buraya siqaret çəkmək, spirtli içki qəbulu, bəzi dərman və narkotik maddələrdən sui-istifadə və hətta müəyyən məişət toksinləri ilə təmas daxildir.
Siqaret: Həm aktiv, həm də passiv siqaret qadın fertilliyinə mənfi təsir göstərir. Siqaret tüstüsündəki toksinlər yumurtalıqlarda follikulları zədələyir, yumurta ehtiyatını azaldır və menopauzanı yaxınlaşdıra bilir. Hətta gənc yaşlarında siqaret çəkmiş qadınların daha tez klimaks dövrünə girdiyi müşahidə olunub. Siqaret çəkmək hamiləlik baş tutsa belə düşüklər, ektopik (uşaqlıqdankənar) hamiləlik və digər ağırlaşmalar riskini artırır. Atalar namizədlər də siqareti buraxmalıdır, çünki siqaret çəkən kişilərdə spermatozoidlərin sayı və hərəkət qabiliyyəti xeyli aşağı düşür, DNT zədələnməsi isə yüksəlir. Siqaretdən imtina asan deyil, lakin bu yolda tibbi yardım ala bilərsiniz – məsələn, nikotin əvəzedici terapiyalar və məsləhət proqramları mövcuddur.
Alkoqol: Spirtli içkilərin qəbulunu konsepsiya dönəmində dayandırmaq ən doğru yanaşmadır. Hətta az miqdarda müntəzəm alkoqol istifadəsi hamilə qalma ehtimalını azalda bilər. Alkoqol qadınlarda hormonal balansı poza, kişilərdə isə testosteron səviyyəsini endirib impotensiya və sperm keyfiyyətsizliyi yarada bilər. Ağır içki düşüklərə, vaxtından əvvəl doğuşa və dölün inkişaf qüsurlarına yol açdığı üçün hamiləlik zamanı qəti qadağandır. Planlaşdırma mərhələsində də “risk etməmək” ən doğrusudur – hamiləlik planlayan cütlüklərə alkoqolu tamamilə dayandırmaq tövsiyə olunur.
Digər maddələr: Narkotik vasitələr (marihuana, kokain, amfetamin və s.) həm reproduktiv sistemə zərbə vurur, həm də döl üçün ciddi təhlükədir. Məsələn, marihuana istifadəsi qadınlarda ovulyasiyanı poza, kişilərdə sperm sayını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Qanunsuz maddələrdən tamamilə uzaq durun. Hətta bəzi reseptlə verilən dərmanlar belə konsepsiyaya mane ola bilər – mütəmadi dərman qəbul edirsinizsə, həkiminizlə məsləhətləşin. Məsələn, bəzi yüksək təzyiq, depressiya, yaxud ağrıkəsici dərmanlar dölə zərərli ola bilər və ya ovulyasiyanı əngəlləyə bilər. Həkim zəruridirsə, həmin preparatları daha təhlükəsiz alternativlərlə əvəzləyəcək.
Bundan əlavə, gündəlik həyatda kimyəvi maddələrlə təmasınıza diqqət edin. Məişət toksinləri (məsələn, bəzi təmizləyici vasitələrin tərkibində olan ağır kimyəvi maddələr, pestisidlər, qurğuşun, civə, boya buxarları və s.) uzun müddətdə fertilliyə təsir göstərə bilər. Xüsusilə pestisidlərlə çox işləyən kənd təsərrüfatı işçilərində və ya sənayedə kimyəvi maddələrlə çalışanlarda sonsuzluq riskinin artdığı araşdırılıb. Belə mühitdə işləyirsinizsə, qoruyucu vasitələrdən istifadə edin, gigiyenanı qoruyun və mümkün qədər toksinləri minimuma endirin.
Nəhayət, ətraflı desək: Siqaret, alkoqol və zərərli maddələrdən uzaq durmaqla təkcə hamilə qalmaq şansınızı artırmırsınız, həm də gələcək körpənizin sağlamlığı üçün ən düzgün mühiti hazırlamış olursunuz.
Stressin idarə olunması və psixoloji hazırlıq
Hamilə qalmağa çalışmaq bəzən cütlüklərdə stress və həyəcan yarada bilər. Uzun müddət nəticə alınmayanda narahatlıq, özünü günahlandırma, hətta cəmiyyətdən təcrid hissi yaşamaq təbiidir. Lakin çalışın ki, stressinizi mümkün qədər idarə edəsiniz. Araşdırmalar göstərib ki, stressin birbaşa sonsuzluğa səbəb olması ehtimalı azdır – yəni təkcə həyəcanlandınız deyə yumurtlama dayanmaz. Ancaq xroniki stress dolayı yolla zərər verə bilər: məsələn, cütlüklər arasındakı gərginlik cinsi əlaqə tezliyini azalda bilər, stressli insanlar bəzən çox yeməyə, siqaret çəkməyə və s. yönəlir ki, bunlar da fertilliyi azaldan vərdişlərdir.
Odur ki, pozitiv qalmağa çalışın və rahatlama metodlarından yararlanın. Meditasiya, yoga, nəfəs məşqləri kimi üsullar həm bədəni, həm də zehni sakitləşdirir və hormonal tarazlığa müsbət təsir göstərə bilər. Hər axşam 15 dəqiqə dərin nəfəs alıb-vermək, mütaliə etmək və ya sizi xoşbəxt edən hobbilərlə məşğul olmaq gərginliyi azaltmağa kömək edəcək. Yuxu rejiminizi də diqqətdə saxlayın – gecə növbəsində işləmək və ya yuxusuz qalmaq qadınlarda hormon səviyyələrini poza bilər. Əgər gecə iş rejiminiz varsa, yuxu saatlarınızı düzgün planlayın ki, bədən dincələ bilsin.
Psixoloji hazırlıq təkcə stressi azaltmaqla bitmir. Valideyn olmağa zehni olaraq hazırlaşmaq da vacibdir. Körpə sahibi olmaq böyük məsuliyyətdir, 9 ay hamiləlik müddətində və doğuşdan sonra həyatınız dəyişəcək. Buna görə, indidən özünüzü bu dəyişikliklərə hazırlayın: maliyyə vəziyyətinizi planlaşdırın, iş rejiminizi gözdən keçirin, ailənizdən dəstək alın. Özünüzə və partnyorunuza güvənin – birlikdə bu prosesin öhdəsindən gələcəyinizə inanın.
Ehtiyac hiss edirsinizsə, psixoloji dəstək alın. Bəzən sonsuzluq problemi yaşayan cütlüklər üçün psixoloq və ya terapevtlə söhbət etmək çox faydalı olur. Həmçinin eyni yoldan keçən digər insanlarla ünsiyyət (məsələn, onlayn forumlar və ya dəstək qrupları) da tək olmadığınızı hiss etdirəcək.
Unutmayın, pozitiv düşüncə əhvalınızı yüksək tutacaq və mübarizə əzminizi gücləndirəcəkdir. Hər mənfi test nəticəsindən sonra ruhdan düşmək əvəzinə, “Gələn dövrü yenidən cəhd edəcəyik” deyə bilməlisiniz. Bu yolda partnerinizlə açıq ünsiyyət saxlayın, bir-birinizə dəstək olun. Birlikdə gülməli anlar yaşamağa, romantikanı qorumağa davam edin – cinsi həyatınızı sırf “borc” kimi görməyin. Unutmayın ki, ən önəmlisi siz və həyat yoldaşınızın sağlamlığı və xoşbəxtliyidir; körpə isə tez ya gec bu xoşbəxtliyə qoşulacaq.
Həkim müayinəsi və tibbi planlama
Əgər hamiləlik barədə ciddi düşünürsünüzsə, ilkin olaraq bir həkim konsultasiyasından (ginekoloq qəbulundan) keçmək çox yaxşı fikirdir. Bu pre-konsepsiya müayinəsi zamanı həkim sizin və yoldaşınızın ümumi sağlamlıq durumunu dəyərləndirəcək. Mümkün risk faktorları üzə çıxarmaq üçün bir sıra müayinələr aparılır:
Tam kliniki müayinə: Qadında ginekoloji müayinə, ultrasəs vasitəsilə uşaqlıq və yumurtalıqların yoxlanması, kişidə lazım gələrsə, sperma analizi (spermogram) – hamısı problemin olub-olmadığını müəyyən etməyə yönəlib.
Qan testləri və analizlər: Hamiləlik öncəsi qan qrupunuz və rezus faktorunuz təyin olunmalıdır (əgər ana Rh mənfi, ata Rh pozitivdirsə, xüsusi tədbirlər lazım gələ bilər). Qan analizində həmçinin hemoglobin (qanazlığı varmı), tiroid hormonları (qalxanabənzər vəzin düzgün işləməsi vacibdir), şəkər (gizli şəkər xəstəliyi riskini yoxlamaq üçün) kimi göstəricilərə baxılır.
İnfeksiyalara qarşı immunitet: biz həkimlər soruşuruq – uşaq vaxtı qızılca (rubella), suçiçəyi, hepatit B kimi infeksiyaları keçiribsinizmi, yoxsa peyvənd almısınızmı. Xüsusilə qızılcaya qarşı immunitet çox önəmlidir, çünki hamiləlik zamanı bu infeksiyanı almaq döl üçün fəsadlı ola bilər. Əgər qanda rubellaya qarşı anticisimlər aşkar olunmazsa, hamilə qalmamışdan əvvəl peyvənd vurulmalıdır (peyvənddən sonra ən az 1 ay qorunmaq şərti ilə). Həkim həmçinin cinsi yolla yoluxan infeksiyalara (CYBİ) görə analiz apara bilər – məsələn, xlamidiya, qonoreya kimi bakterial infeksiyalar qadınlarda uşaqlıq borularını zədələyərək sonsuzluğa yol açır. Belə infeksiyalar erkən aşkarlanıb müalicə olunmalıdır ki, gələcəkdə problem yaratmasın.
Dərman istifadəsinin dəyərləndirilməsi: Daimi qəbul etdiyiniz dərmanlar varsa (məsələn, epilepsiya əleyhinə, qan durulducu, dərman preparatları və s.), həkiminizlə məsləhətləşin. Bəzi preparatları hamiləlik planlayarkən dəyişdirmək lazım gəlir. Özbaşına heç bir dərmanı kəsməyin; bunu həkim yönləndirməsi ilə edin.
Xroniki xəstəliklərin kontrolu: Şəkərli diabet, yüksək təzyiq, tiroid (qalxanabənzər vəzi) xəstəlikləri, autoimmun xəstəliklər kimi uzunmüddətli problemləriniz varsa, onları maksimum dərəcədə nəzarət altına alın. Məsələn, yüksək qan şəkəri döl üçün təhlükəli ola bilər, buna görə diabetiniz varsa, hamiləlikdən öncə qan şəkərinizi normal səviyyəyə salmaq üçün endokrinoloqunuzla plan qurun. Tiroid hormonlarınız normada deyilsə (hipotiroidi və ya hipertiroidi), hamiləlik öncəsi dərəcədə düzənlənməsi vacibdir, çünki tiroid pozğunluqları da konsepsiyaya mane ola bilər.
Genetik məsləhət: Əgər sizin və ya yoldaşınızın ailəsində irsi keçən xəstəliklər (talassemiya, oraq hüceyrəli anemiya, xromosom anomaliyaları və s.) varsa, hamiləlikdən əvvəl genetik konsultasiya tövsiyə edilir. Beləliklə, körpəyə keçə biləcək risklər dəyərləndirilə bilər. Mərkəzimizin daxilində fəaliyyət göstərən və ölkəmizin ilk genetik laboratoriyası Afgen Genetik Laboratoriyasında rahatlıqla tələb olunan genetik konsultasiya ala bilərsiniz.
Həkim müayinəsi həm də psixoloji olaraq sizi rahatladacaq – biləcəksiniz ki, hər şey qaydasındadır və ya bir problem varsa belə, onu həll etmək mümkündür. Biz həkimlər “1 il ərzində müntəzəm əlaqəyə baxmayaraq hamiləlik baş tutmayıbsa, peşəkar yardıma müraciət etməyin vaxtıdır” -deyirik. Ümumiyyətlə, 35 yaşdan aşağı cütlüklər bir il, 35-dən yuxarı cütlüklər isə 6 ay qorunmasız cinsi əlaqədən sonra hamiləlik əldə etməzlərsə, sonsuzluq araşdırmasına başlamalıdırlar.
Bu araşdırmalar qadın üçün ultrasəs, qan hormon testləri, boruların keçiriciliyinin yoxlanması və s., kişi üçün isə spermogram kimi addımları əhatə edə bilər. Sevindirici haldır ki, sonsuzluq problemi yaşayan cütlüklərin böyük qismində səbəb aşkar olunaraq müalicə oluna bilir. Məsələn, qadınlarda ən sıx rast gəlinən sonsuzluq səbəbləri polikistik over sindromu (PCOS), endometrioz, yumurtlama pozuntuları, boru tıxanıqlıqları olduğu halda; kişilərdə tez-tez zəif sperma keyfiyyəti, varikosel, hormonal çatışmazlıq kimi səbəblər ortaya çıxır. Səbəbdən asılı olaraq, müalicə taktikası dəyişir – dərmanla hormonal stimulasiya, cərrahi müdaxilə və ya süni mayalanma metodları tətbiq oluna bilər.
Dahi bir pasiyent hekayəsi: 28 yaşlı bir xanım bir il boyunca hamilə qala bilmədiyi üçün mərkəzimizə müraciət etmişdi. Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzində aparılan müayinələr nəticəsində onda polikistik over sindromu və insulin müqaviməti olduğu müəyyən edildi. Ginekologiya və Endokrinologiya şöbələrimizin birgə inteqrativ yanaşması sayəsində xəstə üçün xüsusi pəhriz proqramı, bədən çəkisini azaltmağa yönəlik yüngül məşqlər və hormonal balansı tənzimləyən təbii preparatlar (məsələn, mio-inozitol və bitki tərkibli dəstək) tövsiyə olundu. Eyni zamanda, yumurtlamanı stimullaşdırmaq üçün minimal dozada dərman müalicəsi tətbiq edildi. Nəticədə 6 aylıq müalicədən sonra bu pasiyent təbii yolla hamilə qaldı və sağlam bir körpə dünyaya gətirdi. Bu nümunə göstərir ki, integrativ tibbin imkanları sayəsində kompleks səbəbləri aradan qaldırmaq və hamiləlik arzusunu gerçəkləşdirmək mümkündür.
Bioloji Təbabət Mərkəzinin inteqrativ yanaşması və xidmətləri
Sonsuzluğun diaqnostika və müalicəsində müasir təbabət ilə bərabər komplementer (tamamlayıcı) üsulların birlikdə tətbiqi uğur şansını daha da yüksəldə bilər. Mərkəzimizin Ginekologiya şöbəsi reproduktiv sağlamlıqla bağlı geniş xidmətlər göstərir. Burada təcrübəli ginekoloqlar tərəfindən sonsuzluq müayinəsi, hormonal testlər, ultrasəs diaqnostikası və lazım gəldikdə laparoskopik cərrahiyyə icra olunur. Lakin bizim yanaşmamız təkcə ənənəvi ginekoloji müalicələrlə məhdudlaşmır. İnteqrativ tibb prinsiplərinə əsaslanaraq, pasiyentlərimizə fərdi yanaşır, onların ümumi sağlamlıq mənzərəsini nəzərə alırıq. Məsələn:
Hormonal disbalansı olan bir xəstəyə həkimlərimiz dərman müalicəsi ilə yanaşı, dietoloq və endokrinoloqla birgə qidalanma və həyat tərzi proqramı hazırlayır. Beləliklə, dərmanın təsiri sağlam həyat tərzi dəstəyi ilə gücləndirilir.
Kişi sonsuzluğu hallarında (məsələn, sperm sayının azlığı) andrologiya mütəxəssislərimiz lazım olduqda dərman müalicəsi (vitamin və antioksidant dəstəyi, hormonal terapiya və s.) aparır, eyni zamanda fizioterapiya və bitki mənşəli preparatlarla spermatogenezin təbii stimulyasiyasına çalışır.
Stressin və psixoloji gərginliyin fertilityə təsirini nəzərə alaraq, pasiyentlərimizi psixoloq və ya psixoterapevt konsultasiyasına yönləndiririk. Bəzən sadəcə stressin azaldılması belə menstrual tsiklin normallaşmasına kömək edir.
Mərkəzimizdə akupunktura, refleksoterapiya kimi tamamlayıcı üsullar da mövcuddur. Bəzi tədqiqatlar akupunkturanın IVF (süni mayalanma) müalicələrində müvəffəqiyyət nisbətini artırdığını göstərir. Biz də uyğun gördüyümüz hallarda pasiyentə zərəri olmayacaq bu cür dəstək müalicələrini təklif edirik. Məsələn, yumurtlama problemi olan bəzi qadınlar akupunktura seanslarından sonra daha nizamlı tsiklə sahib olduqlarını bildiriblər.
Ən önəmlisi, pasiyentin hekayəsinə diqqətlə yanaşmaqdır. Hər bir cütlüyün problemi unikaldır. Bəzən sadəcə 6 ay daha səbirli olub, sağlam rejimi davam etdirmək kifayət edir; bəzən isə aktiv müdaxilə lazımdır. Bizim həkimlərimiz pasiyentin tibbi səyahətində yol yoldaşı olurlar – addım-addım doğru qərarları birgə veririk.
Xəstə hekayələrimizdən biri: Gənc bir cütlük ilk uşaqdan sonra ikinci dəfə hamiləlik əldə edə bilmirdi (ikincili sonsuzluq problemi). Gəldiklərində xeyli ümidsiz idilər. Araşdırdıq, məlum oldu ki, anada ciddi problem yox idi, lakin atanın son illərdə iş stresi və nizamsız qidalanma səbəbindən spermoqram göstəriciləri zəifləyib. Onlara 3 aylıq sağlamlaşma proqramı verdik – kişi pasiyentimiz dietoloqumuzun məsləhətilə menyusunu dəyişdi, siqareti tam atdı, vitamin kompleksləri qəbul etdi. Həmçinin həftədə bir neçə dəfə stress azaltmaq üçün bədən massajı və relaksasiya terapiyasına gəldi. 3 ay bitəndə yenidən analiz etdik: sperma keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşmışdı. Cütlük artıq təbii yolla ikinci körpələrinə qovuşublar.
Bu kimi uğur hekayələri bizim üçün də böyük motivasiyadır. Bioloji Təbabət Mərkəzi olaraq məqsədimiz hər bir ailənin sağlam körpə arzusunun reallaşmasına yardımçı olmaqdır. Ginekologiya şöbəmizin peşəkarları, eləcə də endokrinoloq, dietoloq, psixoloq kimi mütəxəssislərimiz birgə çalışaraq sizin üçün fərdi bir yol xəritəsi hazırlayacaqlar. Sonsuzluğun səbəbi nə olursa-olsun – istər fiziki, istər hormonal, istərsə də psixoloji – integrativ yanaşma ilə bu maneələri aşmağa çalışırıq.
Nəticə
Hamilə qalmaq üçün etməli olduğunuz əsas şeylər – bədəninizi və zehninizi bu prosesə hazırlamaqdır. Öz sağlamlığınıza yatırım edin: düzgün qidalanın, zərərli vərdişlərdən imtina edin, uyğun zamanda cinsi əlaqədə olun və ehtiyac olarsa, vaxtında tibbi yardıma müraciət edin. Statistikaya görə, cütlüklərin təxminən 85-90%-i iki il içində təbii yolla uşaq sahibi ola bilir. Əgər hələ də arzunuz gerçəkləşməyibsə, bu o demək deyil ki, ümid yoxdur – müasir tibbin və inteqrativ metodların birləşdiyi nöqtədə həmişə yeni çarələr var.
Unutmayın ki, sizin sağlamlığınız gələcək körpənizin də sağlamlığı deməkdir. Hamiləlik qərarını verdiyiniz andan etibarən sağlam həyat tərzi keçirməklə, lazım olan tədbirləri görməklə siz artıq yaxşı bir valideyn olmağa başlayırsınız. Səbirli olun və özünüzə güvənin. Biz Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzində hər zaman sizin yanınızdayıq – ginekologiya şöbəmizə müraciət edərək suallarınızı verə, müayinələrdən keçə bilərsiniz.
Sonda, arzu edirik ki, bu məlumatlar sizin üçün faydalı olsun və tezliklə sevinc dolu hamiləlik xəbərini paylaşasınız! Unutmayın, sizin sevinciniz bizim uğurumuzdur.
