Mədə Xərçəngi: Simptomlar, Diaqnoz və Əməliyyat Ehtiyacı
Mədə xərçəngi bütün dünyada ağır xərçəng növləri arasındadır. Erkən mərhələdə bu xərçəngin əlamətləri zəif olduğundan çox zaman nəzərə çarpmır və xəstəliyin gecikmiş mərhələdə aşkarlanmasına səbəb olur. Xərçəng mədə toxumasında anormal hüceyrələrin əmələ gəlməsi və böyüdüyü bir vəziyyətdir. İlk simptomlar çox vaxt yüngül ola bilər və mədə ağrısı, həzmsizlik, iştahsızlıq kimi ümumi mədə problemləri ilə qarışdırıla bilər. Lakin bu xərçəng irəlilədikcə simptomlar daha da şiddətlənir. Bu xərçəngin simptomlarına davamlı həzmsizlik, mədə ağrısı, ürəkbulanma və qusma, iştahsızlıq, kilo itkisi, qanlı nəcis, yorğunluq və zəiflik daxil ola bilər. Bu simptomlar birlikdə baş verərsə və ya uzun müddət davam edərsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Bu növ xərçəngi adətən endoskopiya və biopsiya kimi tibbi testlər vasitəsilə diaqnoz qoyulur. Endoskopiya mədənin içini yoxlamaq üçün istifadə edilən bir prosedurdur və ucunda kamera olan boru ilə aparılır. Diaqnoz qoyulduqdan sonra müalicə variantları qiymətləndirilir. Müalicə planı xərçəngin mərhələsindən, xəstənin ümumi sağlamlığından və digər amillərdən asılı olaraq dəyişə bilər. Bu xərçəng əməliyyatı zədələnmiş mədə toxumasının çıxarılmasını əhatə edə bilər. Bu cərrahiyyə xəstənin xərçəng əmələ gəlmiş mədəsinin hamısını və ya bir hissəsini çıxarmaq məqsədi daşıyır.
Qastrektomiya
Qastrektomiya bu xəstəliyin müalicəsində əsas cərrahi üsuldur. Bu prosedur xərçəngin yayılmasına nəzarət etmək və xərçəng yayılmış mədəni çıxarmaq üçün həyata keçirilir. Qastrektomiya tez-tez xəstənin sağlamlığını qorumaq və xərçəngə nəzarət etmək üçün məcburi müalicə variantı kimi həyata keçirilir. Əməliyyat zamanı cərrahlar mədə toxumasının bir hissəsini və ya hamısını çıxarırlar. Bu, xərçəngin ölçüsünə və yayılma dərəcəsinə görə dəyişə bilər. Qastrektomiya iki əsas üsulla həyata keçirilə bilər: total mədə və qismən qastrektomiya. Total qastrektomiya mədənin tamamilə çıxarılmasını nəzərdə tutsa da, qismən qastrektomiya yalnız xərçəngli bölgəni və ətrafdakı sağlam toxumaları çıxarmaq məqsədi daşıyır. Bu əməliyyatlar xəstənin yaşına, sağlamlıq vəziyyətinə və xərçəngin mərhələsinə əsasən fərdiləşdirilir. Qastrektomiyadan sonra xəstələrin həyat tərzində əhəmiyyətli dəyişikliklər ola bilər. Xüsusilə total mədə əməliyyatı keçirən xəstələrin qida seçimləri və yemək vərdişləri əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Bu, xəstələrin daha az, tez-tez yemək yeməsini və müəyyən qidalara dözə bilməməsini səbəb ola bilər. Əməliyyatdan sonra diqqətli bir bərpa dövrü tələb olunur. Bərpa xəstənin əməliyyatdan sonrakı qidalanma və həyat tərzi dəyişikliklərinə uyğunlaşmasını əhatə edir. Həkimin tövsiyə etdiyi təqib və nəzarət təyinatlarında mütəmadi olaraq iştirak etmək də vacibdir. Qastrektomiya bu xəstəliyin müalicəsində təsirli bir üsul ola bilər, lakin prosedurun bəzi riskləri və yan təsirləri ola bilər. Buna görə də xəstələr cərrahiyyə variantı haqqında həkimləri ilə ətraflı danışmalı və müalicə planlarını həkimlərinə etibar etməlidirlər.
Laparoskopik Mədə Xərçəngi Əməliyyatları
Laparoskopik bu xəstəlik əməliyyatları ənənəvi açıq cərrahiyyə ilə müqayisədə daha az invaziv bir üsul olaraq seçilir. Bu üsul bu xərçəngin müalicəsində istifadə edilən cərrahi əməliyyatdır. Laparoskopik xərçəng əməliyyatları mədə toxumasını çıxarmaq və ya xərçəngin yayılma riskini azaltmaq üçün həyata keçirilir. Bu metodun əsas fərqi bir neçə kiçik kəsiklər vasitəsilə xüsusi kamera və nazik cərrahi alətlərdən istifadə edilməsidir. Əməliyyat zamanı cərrahlar bu alətləri xəstənin qarın boşluğuna aparır və real vaxt rejimində ekranda əməliyyatı izləyirlər. Bu üsul xəstələrin daha tez sağalmasına və əməliyyatdan sonra daha az ağrı hiss etməsinə kömək edə bilər. Laparoskopik xərçəng əməliyyatları, xüsusən də xəstələrin yaşından, sağlamlıq vəziyyətindən və xərçəngin mərhələsindən asılı olaraq müxtəlif dəyişiklikləri ehtiva edə bilər. Bu prosedurun üstünlüyü xəstələrin xəstəxanadan daha tez evə buraxılmasıdır. Ancaq hər bir xəstə fərqlidir və müalicə planları fərdiləşdirilməlidir. Əməliyyatdan sonrakı dövrdə xəstələrin sağalma prosesini sürətləndirmək və fəsadların qarşısını almaq üçün həkim tərəfindən tövsiyə olunan göstərişlərə tam əməl etmələri vacibdir. Bərpa prosesi pəhriz dəyişikliklərini əhatə edə bilər və xəstələrin yavaş-yavaş normal fəaliyyətə qayıtmasını tələb edə bilər.
Mədə Xərçəngi Əməliyyatından Sonra Qulluq və Müalicə Prosesi
Bu əməliyyatdan sonra qulluq və müalicə xəstələr üçün kritik bir mərhələdir. Bu proses xəstələrin sağlamlıqlarını bərpa etmələrinə və normal həyatlarına qayıtmalarına kömək edir. Bu əməliyyatdan sonra baxım və bərpa prosesi ilə bağlı vacib məlumatlar:
- Pəhriz Dəyişiklikləri: Bu xərçəng əməliyyatından sonra xəstələr yemək vərdişlərini yenidən tənzimləməlidirlər. Xəstələr, xüsusən də total mədə əməliyyatı keçirənlər, daha az, daha tez-tez yemək yeməli və müəyyən qidalardan uzaq durmalıdırlar. İlk aylarda maye və püre qidalarla başlamaq ümumi yanaşmadır.
- Dərman müalicəsi: Həkimlər əməliyyatdan sonrakı dövrdə xəstələrə ağrıkəsicilər, antibiotiklər və ya digər dərmanlar tövsiyə edə bilərlər. Bu dərmanlar şəfa prosesini asanlaşdırmaq və infeksiya riskini azaltmaq üçün istifadə olunur.
- Fiziki fəaliyyət: Əməliyyatdan sonrakı dövrdə fiziki fəaliyyət yavaş-yavaş artırılmalıdır. Bu, əzələ gücünü bərpa etməyə və bədən funksiyalarını normallaşdırmağa kömək edir.
- Sonrakı Müayinələr: Həkimlər xəstələrin əməliyyatdan sonrakı gedişatını izləmək üçün mütəmadi olaraq müayinələr aparırlar. Bu müayinələr hər hansı fəsadları erkən aşkar etməyə kömək edir.
- Psixoloji Dəstək: Bu tip xərçəng xəstəliyi əməliyyatından sonra xəstələrə emosional dəstək verilməlidir. Xərçəng diaqnozu və əməliyyatı psixoloji cəhətdən çətin ola bilər. Psixoloqlar və ya dəstək qrupları xəstələrə bu prosesin öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilər.
- Yara Baxımı: Əməliyyatdan sonra tikişlərin və ya kəsiklərin düzgün yaxşılaşması üçün yara baxımı vacibdir. Yaraya qulluq həkimlərin tövsiyə etdiyi kimi aparılmalı və hər hansı infeksiya əlamətlərində dərhal həkimə bildirilməlidir.
Bu əməliyyatdan sonra qulluq və bərpa hər bir xəstənin fərdi ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmalıdır. Bu prosesin uğurlu keçməsi üçün xəstələrin mütəmadi olaraq həkimlərinə müraciət etmələri və tövsiyələrə əməl etmələri vacibdir. Sağalma prosesi vaxt apara bilər, lakin səbr və nizam-intizamla xəstələr normal həyatlarına qayıda və sağlamlıqlarını bərpa edə bilərlər.
Mədə Xərçəngi Əməliyyatlarının Riskləri və Fəsadları
Bu əməliyyatların bəzi riskləri və fəsadları var. Birincisi, əməliyyatdan sonra infeksiya riski var. Cərrahi əməliyyat sahəsi iltihablaşa bilər ki, bu da ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Digər mümkün problem qanaxma ola bilər. Əməliyyat zamanı və ya əməliyyatdan sonra qanaxma baş verə bilər ki, bu da xəstə üçün risk yaradır. Əməliyyatdan sonra həzm problemləri də yarana bilər. Xərçəng əməliyyatları bəzən mədə tutumunu azalda və ya həzm sistemində dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bu da qidalanma problemlərinə səbəb ola bilər. Əməliyyatdan sonrakı ağırlaşmalardan biri də problemli yaraların sağalmasıdır. Əməliyyatdan sonra tikişlərin açılması və ya yoluxması kimi problemlər yarana bilər. Xərçəng əməliyyatlarının da uzunmüddətli fəsadları olur. Məsələn, qidalanma riskini artıra bilən qida maddələrini qəbul etmək çətinləşə bilər. Bundan əlavə, əməliyyatdan sonra reflüks xəstəliyi kimi mədə-bağırsaq problemləri yarana bilər. Bütün bu risklərə baxmayaraq, bu xərçəng əməliyyatları tez-tez xəstələrin ömrünü uzatmağa və simptomları aradan qaldırmağa kömək edir. Bununla belə, mümkün riskləri minimuma endirmək üçün əməliyyatdan əvvəl və sonra diqqətli təqib və idarə tələb olunur.
Əməliyyatdan öncə və sonra yüksək dozalı vitamin C v/dax. yeridilməsi, əməliyyat yarasının sağalmasını tezləşdirə bilər və infeksiyalaşma riskini azalda bilər.
Mədə Xərçəngi Əməliyyatlarında Limfa düyünlərinin çıxarılması
Xərçəng əməliyyatlarında, çox vaxt limfa düyünlərinin çıxarılması da daxil olmaqla, müxtəlif cərrahi prosedurlar həyata keçirilə bilər. Limfa düyünlərinin çıxarılması xərçəngin yayılma riskini azaltmaq məqsədi daşıyır. Bu proses xərçəng hüceyrələrinin bədənin digər hissələrinə yayılmasının qarşısını almağa kömək edə bilər. Əməliyyat zamanı cərrahlar ətrafdakı bəzi limfa düyünlərini çıxara bilərlər. Bu, limfa sistemindəki xərçəng hüceyrələrini tutaraq və aşkar edərək xərçəngin yayılma şansını azalda bilər. Ancaq bu prosedur bəzən limfedema adlanan şişlik problemlərinə səbəb ola bilər. Lenfödem limfa mayesinin normal dövr edə bilmədiyi və qollarda və ya ayaqlarda şişməyə səbəb ola biləcəyi şərtləri təsvir edir.
Limfa düyünlərinin çıxarılması limfa yollarına da zərər verə bilər ki, bu da drenaj problemlərinə və ya dəri infeksiyalarına səbəb ola bilər. Bu cür ağırlaşmalar əməliyyatdan sonrakı bərpa prosesinə təsir edə bilər və xəstələrin həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərə bilər. Ancaq unudulmaması lazım olan bir məqam odur ki, limfa düyünlərinin çıxarılması xərçəngin yayılma riskini azaltmaqda mühüm rol oynayır. Bu riskləri və potensial ağırlaşmaları qiymətləndirərkən xəstələr və cərrahlar əməliyyatın üstünlüklərini də nəzərə almalıdırlar. Cərrahlar limfa düyünlərinin çıxarılması ilə bağlı riskləri minimuma endirmək üçün diqqətlə işləyirlər. Bu sayədə mədə xərçənginin müalicəsi daha təsirli bir şəkildə həyata keçirilə bilər.
Mədə Xərçəngi Əməliyyatları və Əməliyyatdan sonrakı digər ənənəvi xərçəng müalicələri
Mədə xərçəngi əməliyyatları bu xərçəng növünün müalicəsində tez-tez istifadə edilən əsas üsullardan biridir. Ancaq bəzi hallarda xəstələr və ya həkimlər xərçəngin digər müalicə üsullarını axtara bilərlər. Digər müalicələrə radioterapiya və kemoterapi kimi qeyri-invaziv üsullar daxildir. Radioterapiyanın məqsədi yüksək enerjili şüalardan istifadə edərək xərçəng hüceyrələrini öldürməkdir. Kimyaterapiya isə xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün dərmanların istifadəsini nəzərdə tutur. Bunlar cərrahiyyə üçün uyğun olmayan xəstələrə tətbiq oluna bilər və ya əməliyyatdan sonrakı seçim kimi qəbul edilə bilər. Bundan əlavə, hədəflənmiş dərman müalicəsi və immunoterapiya kimi yeni müalicə üsulları da hazırlanır. Bu müalicələr xərçəng hüceyrələrini hədəf alaraq və immunitet sistemini gücləndirərək xərçənglə mübarizə aparmağa kömək edə bilər. Paliyativ müalicə üsulları da xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və simptomları aradan qaldırmaq üçün istifadə edilə bilər. Bunlara ağrıların idarə edilməsi, qidalanma məsləhəti və psixoloji dəstək kimi xidmətlər daxildir. Bununla belə, paliyativ müalicələrin effektivliyi fərddən fərdə dəyişə bilər və hər vəziyyətə uyğun olmaya bilər. Mədə xərçənginin müalicəsinə qərar verərkən xəstənin sağlamlıq vəziyyəti, xərçəngin mərhələsi və digər amillər nəzərə alınmalıdır. Həkimlərin xəstələrə ən uyğun müalicə variantı haqqında məlumat verməsi və onlara rəhbərlik etməsi vacibdir.
Paliyativ müalicələrə yüksək dozalı vitamin C və omeloterapiya aiddir. Bu müalicələri həm ənənəvi müalicələr ilə yanaşı, həm müalicədən sonra reabilitasiya və remissiya dövrünün uzadılması məqsədilə aparmaq olar. Bu paliyativ müalicə üsulları cərrahi əməliyyat, kimya terapiya, şüa müalicəsi kimi ağır, yan təsirləri olan müalicələrin yan təsirini azalda, həm də effektivliyi yüksəldə bilər. Bu paliyativ müalicələr xəstəlik nəticəsində və müalicənin yan təsirləri nəticəsində yaranan yan təsirləri azaldaraq həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırır, xəstənin əsas müalicəyə dözümlülüyünü artırır, beləliklə xəstələrin ömrünü uzada bilir.
