Mədə Xərçəngi: Erkən Diaqnoz üçün Bunları Mütləq Oxuyun!
Mədə xərçəngi ağır xərçəng xəstəliyi növüdür, əksəriyyəti mədənin daxili səthindəki vəzi toxumasında başlayır, burada mədənin istənilən yerində xərçəng hüceyrələri böyüyür və bölünür, xərçəng xəsətliyini yarada bilir. Xərçəng udma çətinliyi, yeməkdən sonra şişkinlik və toxluq hissi, mədə yanması, həzmsizlik, ürəkbulanma və qusma, qarın ağrısı və qeyri-iradi kilo itkisi kimi bir çox fərqli şəkildə özünü göstərə bilər. Xərçəngi siqaret, yaş, bakterial infeksiyalar, alkoqol və artıq çəki kimi səbəblərdən mədə selikli qişasında bədxassəli şişlər əmələ gəlməsi nəticəsində yaranır. Bu xəstəlik dünyada hər il 800 min insanın ölümünə səbəb olur. Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinən bu xərçəng xəstəliyi, son illərdə texnologiyanın inkişafı sayəsində erkən diaqnoz qoyula və düzgün müalicə üsulları ilə nəzarət altına alına bilir. Mütəxəssis nəzarəti və düzgün qidalanma ilə xərçəngdən qorunmaq və xilas olmaq mümkündür.
Mədə Xərçənginin əsas əlamətləri
Bu xərçəng udmaqda çətinlik, az yemək yeməsinə baxmayaraq toxluq hissi və mədədə şişkinlik hissi, yorğunluq, həzmsizlik, ürək yanması, ürəkbulanma, mədə ağrısı, anormal kilo itkisi kimi bir çox fərqli əlamətlərlə özünü göstərə bilər.
- Nəcisdə qan və ya qara nəcis
Xərçəngin erkən və ya inkişaf etmiş mərhələsində mədədə qanaxma baş verə bilər. Mədədə qanaxma varsa, bu qan nəcisin rəngini qara edə bilər və ya nəcisdə görünən qana səbəb ola bilər.
- Daim yorğunluq və zəiflik hissi
Bu xəstəlikdən qanaxma qırmızı qan hüceyrələrinin və anemiyanın yaranmasına səbəb ola bilər. Bu, orqanlara gedən oksigen miqdarını azaldır, özünüzü yorğun və zəif hiss edirsiniz.
- Çox az yeməyə baxmayaraq toxluq hissi
Bu xərçəngin əlamətlərindən biri də insanların yedikləri son yeməyi orqanizmin hələ həzm etməməsi və ya böyüyən hüceyrələr səbəbindən mədədə toxluq hiss etməsidir.
- Səbəbsiz həddən artıq kilo itkisi
Mədə içərisində böyüyən hüceyrənin yaratdığı təzyiq iştahsızlığa səbəb olur. Xərçəngdə enerji daha tez yandırılır. Orqanizm daha çox enerji sərf edir, lakin bu xərçəngin əlamətlərindən biri olan iştahsızlıq, yemək yeməmək istəyi ilə birləşərək, həddindən artıq çəki itkisi ilə nəticələnir.
- Həzmsizlik və yanma hissi (izioqa)
Şiş mədədə böyüyüb çoxaldıqda qidanın mədədən keçməsi çətinləşir. Bu vəziyyət həm həzmsizliyə, həm də istehlak edilən qida və ya içkilərin özofagusa geri axmasına səbəb olur.
- Tez-tez gəyirmək
Mədə turşusunun artması və gəyirmə problemləri xərçəng hallarında çox geniş yayılmış simptomlardır.
Mədədə böyüyən xərçəng tıxanmaya səbəb olur. Bu, xüsusilə yeməkdən dərhal sonra bərk qidalar yeyildikdə qusmağa səbəb ola bilər.
- Udma çətinliyi
- Gözlərin və dərinin ağlarının sararması
Xüsusilə daha əvvəl oxşar şikayətləri olmayan 40 yaşdan yuxarı xəstələr həzmsizlik və arıqlamağa mütləq diqqət etməlidirlər. Erkən mərhələdə bu xərçəngi aşkarlamaq üçün bu simptomlara diqqət etmək çox vacibdir.
Mədə Xərçənginin Səbəbləri
Bu xəstəlik bir çox amillərin birlikdə təsirindən yaranan mürəkkəb bir xəstəlikdir. Bu xərçəngin dəqiq səbəbi bilinməsə də, bir sıra amillərin bu xərçəngə səbəb ola biləcəyi düşünülür. Ətraf mühit, genetik və həyat tərzi faktorları bu xəstəliyin inkişafına təsir göstərə bilər.
Bununla belə, məlum risk faktorlarına aşağıdakılar daxil ola bilər:
- H. pylori İnfeksiyası: Helicobacter pylori adlı bakteriya mədənin selikli qişasını yoluxdura və xroniki qastroenterite səbəb ola bilər ki, bu da xərçəng riskini artıra bilər.
- Qidalanma vərdişləri: Həddindən artıq duzlu, hisə verilmiş, və ya işlənmiş qidaların istehlakı xərçəng riskini artıra bilər.
- Genetik faktorlar: Ailə tarixi, bu xəstəlik riskini artıran bəzi genetik faktorlar rol oynaya bilər.
- Yaş: Xərçəng ümumiyyətlə 50 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir.
- Siqaret və Alkoqol: Nikotin və spirt istehlakı xərçəng riskini artıra bilər.
- Xroniki mədə problemləri: Xroniki qastroenterit, mədə polipləri və ya bədxassəli anemiya və digər mədə sağlamlığına təsir edən problemlər də risk faktorları ola bilər.
Xatırlamaq lazım olan vacib məqam odur ki, bu amillərin birləşməsi hər bir fərd üçün fərqli nəticələr verə bilər. Sağlam qidalanma vərdişləri, müntəzəm sağlamlıq müayinələri və risk faktorlarını azaltmaq üçün səylər bu xəstəlik riskini azaltmağa kömək edə bilər.
Mövcud mədə xəstəliklərin İnteqrativ Təbabət üsulları ilə müalicəsi də bu xəstəlik riskini azalda bilər.
Mədə Xərçənginin Diaqnozu
Diaqnozun qoyulması mürəkkəb bir prosesdir və tez-tez bir sıra tibbi müayinə və testlər lazım gəlir. İlk növbədə xəstənin şikayətləri və xəstəlik tarixçəsi qiymətləndirilir. Həkim bu tip xərçəngin əlamətlərinə diqqət yetirir və xəstənin risk faktorlarını nəzərə alır.
Birinci mərhələ adətən fiziki müayinə və xəstənin ətraflı tarixinin alınmasıdır. Daha sonra qan testləri aparıla bilər, xüsusən də mədə xərçəngi əlamətlərinin markerlərini araşdırmaq üçün.
Endoskopiya bu tip xərçəngin diaqnozunda kritik bir addımdır. Bu prosedur zamanı nazik bir boru (endoskop) istifadə edərək mədənin selikli qişası müşahidə edilir və həkim hər hansı anormal görünüşü araşdırmaq üçün biopsiya edə bilər. Biopsiya nümunələri laboratoriya müayinəsinə göndərilir. Diaqnostika prosesində görüntüləmə testləri də vacibdir. Bu testlərə kompüter tomoqrafiyası (KT), maqnit rezonans görüntüləmə (MRT) və pozitron emission tomoqrafiyası (PET) daxil ola bilər. Bu görüntüləmə üsulları şişin ölçüsünü və yayılmasını qiymətləndirməyə kömək edə bilər. Son olaraq, bir patoloq xərçəngin növünü və mərhələsini təyin etmək üçün biopsiya nümunələrini araşdırır. Bu xərçənginin mərhələsi müalicə variantlarının müəyyən edilməsində vacibdir. Bu xəstəlik diaqnozunun qoyulması mürəkkəb bir prosesdir və xəstənin vəziyyətindən, simptomlarından asılı olaraq həkim xüsusi bir plan hazırlayır. Erkən diaqnoz müalicə şansını artıra bilər, buna görə də bu xəstəliyin simptomları hiss edildikdə dərhal bir həkim ilə əlaqə saxlamalısınız.
Mədə Xərçənginin Müalicə Metodları
Bu xəstəliyin müalicəsi xəstəliyin mərhələsindən, yayılmasından, xəstənin ümumi sağlamlığından və digər amillərdən asılı olaraq fərdiləşdirilir. Çox vaxt bunun müalicəsi bir neçə fərqli metodu ehtiva edə bilər. Cərrahiyyə xərçəngin müalicəsinin ən geniş yayılmış üsuludur. Həkimlər şişi və ya təsirlənmiş mədə sahəsini çıxararaq xərçəngi müalicə etməyə çalışırlar. Bu prosedur adətən cərrahi yolla həyata keçirilir. Digər müalicə üsulu radioterapiyadır. Radioterapiyanın məqsədi yüksək enerjili şüalardan istifadə edərək xərçəng hüceyrələrini öldürməkdir. Radiasiya terapiyası xərçəngi müalicə etmək üçün əməliyyatdan əvvəl və ya sonra istifadə edilə bilər. Kimyaterapiya xərçəng hüceyrələrini məhv etməyə kömək edən dərmanların istifadəsini nəzərdə tutur. Bu dərmanlar xərçəng hüceyrələrini öldürməklə yanaşı, onların yayılma riskini də azalda bilər. Hədəf müalicələrə mədə xərçənginin bəzi növləri üçün xüsusi olaraq hazırlanmış xüsusi dərmanlar daxildir. Bu dərmanlar xərçəng hüceyrələrini hədəf alır və sağlam hüceyrələrə zərər vermir. Müalicə planı xəstənin spesifik vəziyyətinə və xərçəngin mərhələsinə uyğun olaraq müəyyən edilir. Müalicə xərçəngə nəzarət etmək, simptomları aradan qaldırmaq və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədi daşıyır. Bundan əlavə, dəstəkləyici qayğı və qidalanma məsləhətləri də bu xəstəliyin müalicəsinin vacib hissəsi ola bilər. Bu xəstəliyin müalicəsi mütəxəssis onkoloqlar qrupu tərəfindən idarə edilməli və xəstənin xəstəlik tarixi və unikal vəziyyəti nəzərə alınmaqla fərdiləşdirilməlidir.
Mədə Xərçənginin Mərhələləri və Təsnifatı
Bu xəstəliyin mərhələləri və təsnifatı xəstəliyin dərəcəsini və şiddətini təyin etmək üçün istifadə edilən vacib bir prosesdir. Bu mərhələ həkimlərə xəstənin müalicə planını təyin etməyə və xəstəliyin nə qədər irəlilədiyini qiymətləndirməyə kömək edir. Xərçəng ümumiyyətlə dörd əsas mərhələyə təsnif edilir. Birinci mərhələ xərçəngin yalnız mədənin selikli qişası ilə məhdudlaşdığı erkən mərhələdir. İkinci mərhələdə xərçəng mədənin selikli qişasından daha dərinə yayılmış ola bilər. Üçüncü mərhələdə xərçəng yaxınlıqdakı limfa düyünlərinə və ya toxumalarına yayıla bilər. Nəhayət, dördüncü mərhələ xərçəngin uzaq orqanlara (məsələn, qaraciyər, ağciyər) metastaz etdiyi mərhələdir. Xəstəliyin necə müalicə olunacağı və hansı üsullardan istifadə ediləcəyi məsələsində mərhələlərin təyini mühüm rol oynayır. Birinci mərhələdə mədə xərçəngi daha yaxşı proqnoza malik olsa da, dördüncü mərhələdə xərçəng daha çətin müalicə tələb edə bilər. Bundan əlavə, bu xəstəliyin müxtəlif növ və alt tipləri əhatə edə bilər. Adenokarsinoma bu tip xərçəngin ən çox yayılmış növüdür, lakin qeyri-adi olmasa da, digər növləri də baş verə bilər. Xəstəyə diaqnoz qoyulduqdan və xərçəngin mərhələsi müəyyən edildikdən sonra, onların həkimi xəstənin müalicə planını müəyyən etmək üçün bu mərhələ məlumatından istifadə edir.
Mədə Xərçənginin Qarşısının Alınması və Qorunma Metodları
Bu xəstəliyin qarşısını almaq və qorumaq üçün nəzərə alınmalı olan bəzi ümumi prinsiplər var. Bunlardan biri yemək vərdişləridir. Yemək vərdişləri vacib faktordur. Daha çox meyvə, tərəvəz, tam taxıl və az yağlı qidalardan ibarət pəhriz xərçəng riskini azalda bilər. Həddindən artıq duz, hisə verilmiş və işlənmiş qidalardan qaçınmaq da vacibdir.
H. pylori bakteriyası xərçəng riskini artıra bildiyi üçün bu bakteriyaların erkən diaqnozu və müalicəsi vacibdir. Buna görə mütəmadi olaraq sağlamlıq müayinələri aparılmalıdır. Siqaret çəkmək və həddindən artıq spirt istehlakı xərçəng riskini artıra bilər. Ona görə də bu vərdişlərdən çəkinmək lazımdır. Genetik faktorlar da bu xəstəlik riskinə təsir edə bilər. Bu baxımdan ailə tarixi vacibdir. Ailədə xərçəng varsa, müntəzəm sağlamlıq müayinəsi aparılmalıdır. Sağlam həyat tərzi seçimi, fiziki fəaliyyət və stressin idarə edilməsi də xərçəng riskini azalda bilər. Fiziki cəhətdən aktiv olmaq immunitet sistemini gücləndirə və ümumi sağlamlığı dəstəkləyə bilər. Xərçəngin qarşısının alınması və qorunmasında şüurlu şəkildə hərəkət etmək vacibdir. Risk faktorlarını azaltmaq və sağlam həyat tərzi seçimləri etmək xərçəng riskini minimuma endirməyə kömək edə bilər. Bundan əlavə, müntəzəm sağlamlıq müayinələri vasitəsilə erkən diaqnoz da çox vacibdir, çünki erkən diaqnoz müalicə şansını artıra bilər.
Mövcud mədə xəstəliklərin İnteqrativ Təbabət üsulları ilə müalicəsi də mədə xərçəngi riskini azalda bilər.
