Diz Ağrısının Səbəbi Nədir? Diz Ağrısı Müalicə Olunur?
Diz ağrısı günümüzdə ən çox qarşılaşdığımız narahatlıqlardan biridir. Gündəlik fəaliyyətlərimizdə böyük rol oynayan, zədə və müxtəlif sağlamlıq vəziyyətləri səbəbiylə zamanla ağrıya səbəb ola bilər. İstər idman oynayarkən alınan zədədən, istərsə də yaşla inkişaf edən oynaq problemlərindən asılı olmayaraq, diz nahiyəsində ağrılar həyat keyfiyyətimizi əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.Diz ağrılarının səbəbləri nələrdir?
Diz oynağında meydana gələn ağrıların bir çox fərqli səbəbi ola bilər. Bu səbəblər gündəlik fəaliyyətlərdən tutmuş idman zədələrinə qədərdir.Dizdə olan problemlərin əsas səbəblərindən bəziləri bunlardır:
- Zədələnmələr
- Artrit növləri
- Tendinit və bursit
- Digər səbəblər
Artrit növləri. Osteoartrit, yaşlanma ilə birgə qığırdaqların aşınması nəticəsində sümüklərin bir-birinə sürtülməsi zamanı meydana gəlir və diz sümüyünün zəifləyib ağrımasına səbəb olur. Revmatoid artrit, immunitet sistemi oynaq toxumalarına hücum edərkən şiddətli iltihab və ağrıya səbəb olur. Gut artriti bədəndə yığılmış sidik turşusu kristallarının yaratdığı oynaqda iltihabla özünü göstərir.
Tendinit və bursit. Patellar tendinit diz qapağına bağlanan vətər iltihablaşdıqda və atlama və ya qaçış kimi fəaliyyətlərlə məşğul olarkən meydana gəlir. Prepatellar bursit diz qapağının qarşısında bursanın iltihabı nəticəsində yaranır və adətən təkrarlanan hərəkətlər və ya davamlı diz qatlanarsa, daha da şiddətli ağrıya səbəb olur.
Digər səbəblər. Xondromalyaziya patella diz qapağının altındakı qığırdaqların yumşalması və zədələnməsi səbəbindən ağrıya səbəb olur. Bu vəziyyət adətən aktiv fiziki fəaliyyətdə olan gənclərda müşahidə olunur. Baker kistası diz oynağında artıq mayenin yığılması səbəbindən dizin arxasında şişlik və narahatlıq yaradır.
Osgood-Schlatter xəstəliyi diz qapağının altındakı sümük çubuqlarının iltihabı kimi baş verir və adətən yeniyetməlik dövründə özünü göstərir.
Diz oynağında meydana gələn bu müxtəlif problemlər ağrıya səbəb olmaqla gündəlik həyata fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.
Diz ağrısının risk faktorları nələrdir?
Bəzi amillər diz oynağında ağrıların meydana gəlmə riskini artırır. Onlara daxildir:Yaş və cins. Yaş artdıqca oynaqlar daha çox köhnəlir və diz oynağında ağrıya səbəb ola biləcək problemlər artır. Eyni zamanda bəzi diz problemləri qadınlarda daha çox rast gəlinir, buna görə də cinsiyyət risk faktoru ola bilər.
Həddindən artıq çəki. Həddindən artıq çəki diz oynaqlarına əlavə yük verir. Bu, oynaq qığırdaqlarının daha tez aşınmasına və müxtəlif diz problemlərinə səbəb ola bilər. Piylənmə diz oynağında artrozun inkişaf riskini də artırır.
İdman fəaliyyətləri. Yüksək təsirli idman və ya sıx məşq proqramları diz oynağında həddindən artıq stres yarada bilər. Xüsusilə qaçış, tullanma və ani istiqamət dəyişikliyi tələb edən idman növləri diz zədələrinin əsas səbəbidir.
Keçmiş diz yaralanmaları. Əvvəlki diz zədələri gələcəkdə oynaq problemləri riskini artırır. Həmçinin köhnə zədələr tam sağalmadıqda və ya düzgün müalicə edilmədikdə, xroniki diz ağrılarına səbəb ola bilər.
Genetik faktorlar. Ailədə diz problemləri və ya artrit kimi vəziyyətlərin olması fərdin oxşar problemlərlə qarşılaşma riskini artırır. Çünki oynaq xəstəliklərinin inkişafında genetik meyl mühüm rol oynayır.
Diz oynağının yüklənməsi. Davamlı təkrarlanan hərəkətlər və ya uzun müddət ağır işlə məşğul diz oynağının yüklənməsinə səbəb ola bilər.
Bu cür problemlərə xüsusilə iş səbəbiylə daim eyni hərəkətləri etmək məcburiyyətində qalan insanlarda daha çox rast gəlinir.
Əzələ zəifliyi və balans problemləri. Diz oynağını dəstəkləyən əzələlərdəki zəiflik və ya balanssızlıq dizin düzgün hərəkət etməsinə mane olmaqla həmin hissədə ağrıya səbəb ola bilər.
Bu amilləri nəzərə alaraq, diz sağlamlığını qorumaq üçün müvafiq tədbirlər görmək, genetik və zədələnmə riskləri üçünsə həkim müayinəsində olmaq lazımdır.
Diz ağrısının diaqnozu necə qoyulur?
Diz oynağı pozğunluqlarının düzgün diaqnozu müvafiq müalicə üsullarını təyin etmək üçün vacibdir. Diz birgə problemlərinin diaqnostikasında izlənilən əsas addımlar bunlardır:- Fiziki müayinə və anamnez
- Görüntüləmə testləri
- Laboratoriya testləri
- Xüsusi testlər
Görüntüləmə testləri.Bura daxildir;
- X-ray. Sümük strukturlarını vizuallaşdırmaq üçün istifadə olunur və oynaqda artrit, sınıqlar və ya çıxıqlar kimi problemləri aşkar etməyə kömək edir. X-şüaları sümüklərin struktur bütövlüyünü yoxlayaraq dizdə ciddi sümük zədələnməsini müəyyən etmək üçün edilən əsas testdir.
- Maqnit rezonans görüntüləmə (MRT). Yumşaq toxumaların, bağların, vətərlərin, qığırdaqların və əzələlərin ətraflı təsvirlərini təmin edir. Menisküs yırtıqlarının, bağların zədələnmələrinin və qığırdaqların zədələnməsinin diaqnostikasında geniş istifadə olunur. MRT oynaqdakı bütün yumşaq toxumaları ətraflı şəkildə göstərir.
- Ultrasəs. Vətərlər, bağlar və əzələlər kimi yumşaq toxumaların təsviri üçün istifadə olunur. Ultrasəs, həmçinin oynaqda maye yığılmalarını və kistləri də aşkar edə bilir. O, toxumaları hərəkətdə təsvir etmək qabiliyyəti sayəsində dinamik bir qiymətləndirmə təmin edir.
- Kompüter Tomoqrafiyası (KT): Oynaqda mürəkkəb sınıqların və ya sümük problemlərinin daha ətraflı təsviri üçün istifadə olunur. KT müayinəsi oynağın 3D görüntüsünü təmin etməklə mürəkkəb struktur problemləri aşkarlayır.
- Qan testləri. Revmatoid artrit və ya infeksiya kimi diz oynağında iltihaba səbəb ola biləcək şərtləri aşkar etmək üçün istifadə olunur. Qan testləri bədəndə iltihabın və digər əlaqəli xəstəliklərin markerlərini müəyyən etməyə kömək edir.
- Sinovial maye analizi. Oynaqdakı mayenin nümunəsi götürülür və təhlil edilir. Bu test infeksiya, gut və ya digər iltihablı xəstəliklərin mövcudluğunu müəyyən etmək üçün aparılır. Sinovial mayenin analizi birbaşa birgə iltihab və infeksiya əlamətlərini göstərir.
Diz oynağında yaşanan problemlərin düzgün diaqnozu müvafiq müalicə planının yaradılmasına imkan verir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə üsulları diz sağlamlığının qorunmasında və həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də, dizdə ağrı və ya narahatlıq hiss etdikdə həkimə müraciət etmək və lazımi diaqnostik testlərdən keçmək vacibdir.
Diz ağrısı necə müalicə olunur?
Diz oynağında pozğunluqların müalicəsi ağrının səbəbi və şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Diz ağrısını aradan qaldırmaq və birgə sağlamlığı bərpa etmək üçün müxtəlif müalicə üsulları mövcuddur. Bu ağrıların müalicəsində istifadə olunan əsas üsullar bunlardır:Evdə qulluq və ilk yardım. Dizdəki ağrıları aradan qaldırmaq üçün istirahət vacibdir. Həddindən artıq fəaliyyətdən qaçaraq oynağın sağalmasına kömək etmək olar. Evdə ağrıyan hissəyə buz tətbiq etmək ağrı və şişkinliyi azaltmaq üçün təsirli üsuldur. Buz paketi nazik bir parça ilə sarılmalı və dəriyə tətbiq edilməlidir. Buzdan əlavə elastik sarğı istifadə edərək dizin sarılması şişkinliyi idarə etməyə kömək edir. Dizi ürək səviyyəsindən yuxarıda saxlamaq da şişkinliyi azaldır, qan və mayelərin dizdə yığılmasının qarşısını alır.
Dərman. Dizdəki ağrıları aradan qaldırmaq üçün ağrıkəsicilərdən istifadə etmək olar. Həkim ağrını azaltmaq üçün ağrıkəsici, dizdəki iltihabı azaltmaq üçün antiinflamatuar və ya qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanlar (NSAİİ) təyin edə bilər. Dərmanları istifadə edərkən həkimin təyin etdiyi dozadan əlavə doza qəbul edilməməlidir.
Fiziki terapiya və məşqlər. Gücləndirici məşqlər diz ətrafındakı əzələləri gücləndirir, oynağı dəstəkləyir və ağrıları azaldır. Fiziki terapevtlər fərdi məşq proqramları hazırlaya bilərlər. Proqrama daxil olan dartma məşqləri əzələlərin elastikliyini artıraraq dizdəki gərginliyi azaldır.
Tibbi və cərrahi müdaxilələr. Şiddətli ağrı və iltihabı aradan qaldırmaq üçün diz oynağına kortikosteroid enjeksiyonları verilə bilər. Habelə artroskopik cərrahiyyə diz oynağındakı problemləri minimal invaziv üsulla düzəldir. Menisküs yırtığı və ya bağ zədələri kimi hallarda artroskopikə üstünlük verilir. Şiddətli oynaq zədəsi olan insanlarda oynaq səthinin qismən və ya tam diz dəyişdirmə əməliyyatı ilə dəyişdirilə bilər.
İnteqrativ müalicə üsulları. Homeosiniatriya dizdəki ağrıları aradan qaldırmaq üçün ən çox istifadə edilən inteqrativ müalicə üsuludur. Eyni zamanda reablitasiya əzələ gərginliyini azaltmaqla ağrıları aradan qaldırmağa kömək edə, qlükozamin və xondroitin kimi qida əlavələri də birgə sağlamlığı dəstəkləyə bilər.
Diz ağrısını müalicə etmək üçün ağrının səbəbi və şiddətindən asılı olaraq müxtəlif üsullardan istifadə edilə bilər. Düzgün müalicə üsulu ilə ağrıları aradan qaldırmaq və oynaqların sağlamlığını qorumaq olar. Diz ağrısı yaşayırsınızsa, müvafiq müalicə üçün həkimə müraciət edib qısa müddətdə ağrılardan qurtula bilərsiniz. Drenaj – detoksikasiya, homeosiniatriya, biopunktura müalicənin effektivliyini və regenerasiyasını sürətləndirir.
Diz ağrısının qarşısını alma yolları
Diz ağrısının tam müalicəsindən başqa, bu problemi ümumiyyətlə yaşamamaq üçün də profilaktik tədbirlər görmək mümkündür. Sağlam bədən çəkisini qorumaq diz oynaqlarına əlavə yükün düşməsinin qarşısını alır. Bundan əlavə, mütəmadi idman və gücləndirici məşqlər əzələlərin tarazlığını qoruyur və oynaqları dəstəkləyir.
Düzgün ayaqqabı seçimi və gündəlik hərəkətlərdə düzgün bədən mexanikasına diqqət etmək də diz oynaqlarını qorumağa kömək edir. Əgər əvvəllər diz zədəsi yaşamısınızsa, oynaqları qoruyucu bant və ya dizlik istifadə etmək faydalı ola bilər. Erkən mərhələdə profilaktik tədbirlər görmək gələcəkdə daha ciddi diz problemlərinin qarşısını ala bilər.
Diz ağrısı ilə bağlı çox soruşulan suallar
Diz oynaq agrilari mualicesi necə aparılır?
Diz oynaq agrilari mualicesi xəstəliyin səbəbinə görə dəyişir. Bəzi hallarda istirahət, fizioterapiya və evdə tətbiq olunan üsullar kifayət edir. Daha ciddi hallarda isə dərman, inyeksiya və ya cərrahi müdaxilə lazım ola bilər. Müalicə planını həkim müəyyənləşdirməlidir.
Diz qapaginin agrisi nədən olur?
Diz qapaginin agrisi çox zaman qığırdaq yumşalması (xondromalyaziya patella), zədələnmə və ya tendinit səbəbilə yaranır. Xüsusilə idmanla məşğul olan gənclərdə və diz qapağını tez-tez yükləyən insanlarda daha çox rast gəlinir.
Diz ağrısı səbəbləri hansılardır?
Diz ağrısı səbəbləri arasında zədələnmələr, artrit növləri, iltihabi xəstəliklər, həddindən artıq yüklənmə və genetik meyl yer alır. Bundan başqa, artıq çəki və balanssız əzələ quruluşu da dizdə ağrılara səbəb ola bilər.
Diz oynaq agrilari hansı hallarda yaranır?
Diz oynaq agrilari xüsusilə ağır işlərdə, təkrarlanan hərəkətlərdə, idman zədələrində və oynaq xəstəliklərində müşahidə olunur. Bu cür ağrılar gündəlik fəaliyyətləri məhdudlaşdıraraq həyat keyfiyyətini azaldır.
Diz ağrısının səbəbləri necə müəyyən olunur?
Diz ağrısının səbəbləri həkim tərəfindən müayinə, görüntüləmə testləri (X-ray, MRT, ultrasəs) və laboratoriya analizləri ilə müəyyən edilir. Düzgün diaqnoz müalicənin uğurlu olması üçün əsas şərtdir.
Diz ağrısı üçün dərmanlar hansılardır?
Diz ağrısı üçün dərmanlar arasında ağrıkəsicilər, iltihab əleyhinə preparatlar (NSAİİ) və bəzi hallarda kortikosteroid inyeksiyaları istifadə olunur. Dərmanlar yalnız həkim nəzarəti ilə qəbul edilməlidir.
