Boyun Tutulması: Səbəbləri, Simptomları və Müalicə Yolları

Boyun Tutulması: Səbəbləri, Simptomları və Müalicə Yolları

Həyatımızda ən azı bir dəfə hamımız boyun tutulması ilə qarşılaşmışıq. Səhər yuxudan oyandıqda və ya gün ərzində ağır fiziki fəaliyyətdən sonra boyunda ağrı və hərəkət məhdudiyyəti hiss etmək çox vaxt narahatlıq yaradır. Boyun tutulması adətən bir həftə ərzində öz-özünə keçib gedir. Lakin bu vəziyyətin nə olduğunu, niyə baş verdiyini və necə müalicə ediləcəyini bilmək həm sağalma müddətini qısaltmaq, həm də ağrını azaltmaq baxımından çox vacibdir. Bu məqalədə boyun tutulmasının ətraflı izahını, səbəblərini, simptomlarını və müalicə üsullarını araşdıracağıq.

Boyun Tutulması Nədir?

Tibbi terminologiyada "servikal miofasial ağrı sindromu" və ya "tortikollis" adlandırılan boyun tutulması, başı müəyyən bir istiqamətə çevirərkən hiss edilən ağrı və hərəkət məhdudiyyəti ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Boyun tutulması zamanı insan başını yan tərəfə və ya arxaya çevirməyə çalışdıqda şiddətli ağrı hiss edir və bu səbəbdən yan tərəfə və ya çiyni üzərindən arxaya baxmaq üçün bütün bədənini döndərmək məcburiyyətində qalır.

Anatomik baxımdan, boyun tutulmasının ən çox yayılmış səbəbi boyun əzələlərinin gərilməsi və ya yumşaq toxuma burxulmasıdır. Xüsusilə, levator skapula əzələsi (kürək qaldıran əzələ) zədələnmələrə qarşı daha həssasdır. Bu əzələ boyunun arxa və yan hissələrində yerləşir və boyunun servikal fəqərələrini (boyun onurğasını) çiyinlə birləşdirir. Levator skapula əzələsi üçüncü və dördüncü servikal sinirlər (C3, C4) tərəfindən idarə olunur. Bu sinirlərdəki problemlər və ya servikal fəqərələrdəki pozğunluqlar da boyun tutulmasına səbəb ola bilər.

Boyun Tutulmasının Simptomları

Boyun tutulması müxtəlif simptomlarla özünü göstərir. Bu simptomlar yüngül narahatlıqdan tutmuş şiddətli ağrı və hərəkət məhdudiyyətinə qədər dəyişə bilər. Boyun tutulmasının əsas simptomları aşağıdakılardır:

Ağrı

Boyun tutulmasının ən əsas simptomu ağrıdır. Bu ağrı üç formada özünü göstərə bilər:

Kəskin ağrı: Bu tip ağrıda insan boynunun müəyyən bir nöqtəsində sanki bıçaq batırılırmış kimi kəskin bir ağrı hiss edir. Bu ağrı daha çox boyunun aşağı hissələrində, xüsusilə servikal fəqərələrin yerləşdiyi nahiyədə müşahidə olunur.

Ümumi ağrı: Bu ağrı tipində ağrı ümumi deyil, boyunun müəyyən bir nahiyəsində lokallaşır. İnsan boynunun bir tərəfində və ya arxa hissəsində küt, davamlı bir ağrı hiss edə bilər.

Yayılan ağrı: Bu tip ağrıda sinir boyunca boyundan çiyinlərə və qollara doğru yayılan ağrı hiss olunur. Sinir ağrısı çox vaxt yanma, elektrik vurması və ya iynə batması şəklində təsvir edilir.

Keyləşmə, Qarışqa Gəzməsi və ya Zəiflik

Boyun tutulması zamanı təkcə boyunda deyil, çiyinə, qola və ya barmaqlara yayılan keyləşmə və ya qarışqa gəzməsi hissi yarana bilər. Bu simptom adətən bir qolda daha çox hiss edilir və sinir sıxılmasının əlaməti ola bilər. Bu simptomlar C5-C6 və ya C6-C7 fəqərələri arasındakı disklərin zədələnməsi nəticəsində də yarana bilər. 

Baş Ağrısı

Boyun tutulması çox vaxt baş ağrısı ilə müşayiət olunur. Boyundakı qıcıqlanma və ya iltihab başa bağlı əzələlərə və ya sinirlərə təsir edərək baş ağrısına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət, boyun əzələlərinin gərginləşməsi nəticəsində yaranan “gərginlik tipli baş ağrısı” adlanır.

Yuxu Problemləri

Boyun tutulması və ağrısı şiddətləndikcə, yatmaq çətinləşə bilər. Rahat bir yatmaq vəziyyəti tapmaq çətin olur və ağrı yuxunu poza bilər. Bu da yorğunluq və əsəbilik kimi əlavə problemlərə səbəb ola bilər.

Hərəkət Məhdudiyyəti

Boyun tutulmasının ən xarakterik əlaməti hərəkət məhdudiyyətidir. Şəxs başını tam olaraq bir tərəfə çevirə bilmir və ya çevirərkən şiddətli ağrı hiss edir. Bu məhdudiyyət əzələ spazmı, iltihab və ya sinir qıcıqlanması nəticəsində yaranır.

Boyun Tutulmasının Səbəbləri

Boyun tutulmasının bir çox səbəbləri ola bilər. Ən çox rast gəlinən səbəblər aşağıdakılardır:

Yuxu zamanı boynun düzgün olmayan vəziyyətdə qalması

Yatarkən boyunun düzgün olmayan vəziyyətdə qalması ən çox rast gəlinən səbəblərdən biridir. Uyğun olmayan yastıq ( yastığın çox hündür və ya çox alçaq olması), sərt yataq və ya qeyri-adi yatış vəziyyəti boyun əzələlərinin gərilməsinə və ya sıxılmasına səbəb ola bilər.

Zərbələr və Travmalar

İdman zədələri, avtomobil qəzaları və ya yıxılmalar kimi travmalar boyun əzələlərinin zədələnməsinə və boyun tutulmasına səbəb ola bilər. 

Təkrarlanan Hərəkətlər

Üzgüçülük kimi başın davamlı olaraq bir tərəfə döndürüldüyü fəaliyyətlər və ya kompüter qarşısında uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmaq boyun əzələlərinin yorulmasına və gərilməsinə səbəb ola bilər. Peşə ilə əlaqəli təkrarlanan hərəkətlər xroniki boyun ağrısının əsas səbəblərindən biridir.

Qeyri-düzgün Oturma vəziyyəti

Uzun müddət kompüter monitoru qarşısında və ya mobil telefona baxarkən düzgün vəziyyətdə oturmamaq boyun əzələlərinin davamlı gərginləşməsinə gətirib çıxarır."Texnologiya boynu" adlanan vəziyyət - başın irəli əyilməsi ilə xarakterizə olunan qeyri-düzgün oturma vərdişi - boyun ağrısının son zamanlar yaranan səbəblərindən biridir.

Stress və Narahatlıq

Əzələlərdə gərginliyə səbəb ola biləcək həddindən artıq stress və ya narahatlıq boyun əzələlərinin gərilməsinə və boyun tutulmasına səbəb ola bilər. Stress zamanı boyun və çiyin əzələləri gərginləşir və bu gərginlik uzun müddət davam edərsə, ağrı və narahatlıq yarada bilər.

Artıq Çəki 

Artıq çəkili insanlarda boyunda və digər bölgələrdə tutulma və ağrılara daha çox rast gəlinir. Artıq çəki, boyun və onurğa əzələlərinə əlavə yük yaradır və bu da əzələlərin daha tez yorulmasına və zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Digər Tibbi Vəziyyətlər

Boyun tutulması nadir hallarda daha ciddi tibbi vəziyyətlərlə əlaqəli ola bilər. Bu vəziyyətlərə aşağıdakılar daxildir:

Osteoartrit: Boyun fəqərələri arasındakı qığırdağın aşınması.

• Revmatoid artrit: İmmun sisteminin oynaqları hədəf alan xroniki iltihabı xəstəliyi.
• Boyun yırtığı (servikal disk hernisi): Fəqərələr arasındakı diskin sürüşməsi və sinirlərə təzyiq göstərməsi.
• Sinir sıxılması: Fəqərələr və ya əzələlər tərəfindən sinirlərin sıxılması.
• Fibromialgiya: Bütün bədəndə ağrı və yorğunluğa səbəb olan bir vəziyyət.
• Meningit və digər infeksiyalar: Beyin və onurğa beynini əhatə edən membranların iltihabı.

Boyun Tutulmasının Müalicəsi

Boyun tutulması bir əzələ burxulması olduğu üçün əzələ zədəsində tətbiq olunan müalicələr burada da keçərlidir. Boyun tutulmasının müalicə üsulları aşağıdakılardır:

Qeyri-Steroid İltihabəleyhinə Dərmanlar (QSİƏD)

İltihabı azaldaraq təsir göstərən qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar (QSİƏD) adətən boyun tutulması və ağrısı üçün ilk müalicə seçimidir. Lakin reseptsiz satılan dərmanların da riskləri, mümkün yan təsirləri və qarşılıqlı təsirləri var. Bu səbəbdən hər hansı bir dərman qəbul etmədən əvvəl həkiminizlə məsləhətləşməyiniz tövsiyə olunur.

Əzələ Keyidicilər

Boyun tutulmasının şiddətindən asılı olaraq, həkiminiz əzələ keyidici dərmanlar təyin edə bilər. Dərmanlar yalnız həkim resepti ilə əldə edilə bilər və bəzi yan təsirləri ola bilər, məsələn, yuxululuq və baş gicəllənməsi.

Fizioterapiya

Fizioterapevt tərəfindən təyin edilən boyun gücləndirici məşqlər ağrıların azalmasına kömək edə bilər. Fizioterapiya boyun əzələlərini gücləndirməyə, elastikliyini artırmağa və düzgün duruşu təmin etməyə kömək edir. Fizioterapevt həmçinin boyun və çiyin əzələlərini keyitmək üçün masaj və mobilizasiya texnikaları da tətbiq edə bilər.

Transkutan Elektrik Sinir Stimulyasiyası (TENS)

Bu metodda ağrılı bölgənin yaxınlığına yerləşdirilən kiçik elektrod vasitəsilə ağrını azaldan elektrik siqnalları göndərilir. TENS terapiyası ağrı siqnallarını bloklayaraq və endorfin istehsalını stimullaşdıraraq təsir göstərir. Bu, qeyri-invaziv və dərman istifadə edilməyən bir müalicə üsuludur və bəzi hallarda effektiv ola bilər.

Qısa Müddətli İmmobilizasiya

Boynu dəstəkləyən yumşaq boyunluq ilə qısa müddətli (bir dəfədə üç saatdan az olmaqla) boyun dəstəyi təmin edilə bilər. Lakin boyunluğun uzun müddət istifadəsi əzələlərin zəifləməsinə və vəziyyətin pisləşməsinə səbəb ola bilər. Boyunluq yalnız qısa müddətli rahatlıq üçün istifadə edilməlidir.

Steroid İnyeksiyaları

Şiddətli və davamlı ağrı hallarında, həkiminiz kortizon kimi steroid inyeksiyaları təklif edə bilər ki, bu inyeksiyalar iltihabı azaltmağa və ağrını yüngülləşdirməyə kömək edir. Lakin steroid inyeksiyaları uzunmüddətli həll deyil və yan təsirləri ola bilər.

Cərrahi Müdaxilə

Boyun tutulması nadir hallarda cərrahi müdaxilə tələb edir. Lakin boyun yırtığı və ya sinir sıxılması kimi daha ciddi vəziyyətlərdə cərrahi əməliyyat lazım ola bilər. Cərrahi əməliyyat adətən digər müalicə üsulları uğursuz olduqda və ya nevroloji simptomlar (əzələ zəifliyi, hissiyyat itkisi) zamanı icra edilir.

Boyun Tutulmasına Ev Şəraitində Nə Yaxşı Təsir Edir?
Boyun tutulmasının əksər hallarında ev şəraitində tətbiq edilə bilən bir sıra müalicə üsulları var. Bu üsullar aşağıdakılardır:

Dincəlmək

Hər toxuma kimi, əzələ toxuması da yenilənmək və sağalmaq üçün zamana ehtiyac duyur. Buna görə də zədələnmiş toxumaların sağalması üçün bir neçə gün dincəlmək lazımdır. Xüsusilə ilk iki gün avtomobil sürməkdən uzaq olmaq, boynu yoran normal fiziki fəaliyyətlər təxirə salınmalıdır.
Lakin bir əzələ həddindən artıq istifadə edilmədikdə zəifləməyə başladığı üçün dincəlmə müddəti bir neçə günü keçməməlidir. Uzun müddətli immobilizasiya əzələlərin atrofiyasına və vəziyyətin pisləşməsinə səbəb ola bilər.

Soyuq və ya İsti Kompres Tətbiq Etmək

Boyun tutulmalarında ilk 24-48 saat ağrının ən şiddətli olduğu zamandır. Bu zaman soyuq kompres tətbiq etmək iltihabın azalmasına kömək edir. Buz paketini bir dəsmal içərisində 20 dəqiqə ərzində həmin nahiyəyə qoyun və sonra 20 dəqiqə fasilə verin.

İlk 48 saatdan sonra isti kompres qan dövranını dəstəkləyərək gərginləşmiş əzələlərin rahatlamasını təmin edir. 

Yüngül Dartma Hərəkətləri Etmək

Yüngül dartma hərəkətləri ilə boyundakı sərtliyi azaldıb boyuna daha çox hərəkət qabiliyyəti qazandırmaq olar. Bəzi sadə dartma hərəkətləri:
Boyun döndərmə: Yavaşca başınızı sağa döndərin və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra başınızı sola döndərin və eyni müddət saxlayın. 3-5 dəfə təkrarlayın.

Boyun əyilmə: Yavaşca çənənizi sinənizə doğru əyin və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra başınızı yavaşca arxaya əyin (çox arxaya əyməyin) və 15-30 saniyə saxlayın. 3-5 dəfə təkrarlayın.

Yan əyilmə: Yavaşca qulağınızı çiyninizə doğru əyin (çiyininizi qaldırmadan) və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra digər tərəfə eyni hərəkəti edin. 3-5 dəfə təkrarlayın.

Bu hərəkətləri etdikdə ağrı hiss edirsinizsə, dərhal dayandırın və həkiminizlə məsləhətləşin. Ən yaxşı nəticə üçün fizioterapevtdən bu problemə qarşı edilə biləcək hərəkətləri öyrənə bilərsiniz.

Yüngül Fiziki Aktivlik

Gəzinti kimi bədənə oksigen daxil olmasını artıran yüngül tempdə fiziki aktivliklər əzələlərin sağalma prosesini sürətləndirəcəkdir. Yüngül fiziki aktivlik qan dövranını yaxşılaşdırır və endorfin istehsalını artırır, bu da təbii ağrıkəsici təsir göstərir.

Lakin boyun tutulması zamanı ağır idman hərəkətlərindən, xüsusilə ağırlıq qaldırma və yüksək intensivlikli kardio məşqlərdən çəkinmək lazımdır. Sağalma prosesi tamamlanana qədər yüngül aktivliklərə üstünlük verilməlidir.

Düzgün Yataq və Yastıq Seçimi

Boyun tutulmasını müalicə etmək və gələcəkdə qarşısını almaq üçün düzgün yataq və yastıq seçimi çox vacibdir. Boynu düzgün dəstəkləyən ortopedik yastıq və bədənin düzgün düzülüşünü təmin edən yarımsərt yataq boyun əzələlərinin gərginliyini azaltmağa kömək edir.

Yan tərəfdə yatarkən boyun və onurğanın düz xətt üzrə olmasını təmin edən bir yastıq seçilməlidir. Arxası üstə yatarkən isə yastıq boyun əyrisini dəstəkləməli, lakin başı çox yuxarı qaldırmamalıdır. Yastığın çox hündür və ya çox alçaq olması boyun əzələlərində gərginliyə səbəb ola bilər və boyun tutulması riskini artırar.

Yataq çox yumşaq olduqda onurğa düzgün dəstəklənmir və bu da boyun və bel ağrılarına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, çox sərt yataq da əzələlərdə gərginliyə səbəb ola bilər. İdeal yataq orta sərtlikdə olmalı və bədənin təbii əyriliklərini dəstəkləməlidir.

Boyun Tutulması Riskini Necə Azaltmaq Olar?

Boyun tutulması həm ağrılı, həm də narahat bir vəziyyət ola bilər. Lakin bir sıra tədbirlər görməklə bu vəziyyətin yaranma riskini azaltmaq mümkündür. Boyun tutulması riskini azaltmaq üçün aşağıdakı addımları ata bilərsiniz:

Düzgün Duruş Vərdişi Qazanmaq

Sağlam bir duruş üçün dik oturma vərdişi qazanmaq çox vacibdir. İş yerinizdə kompüterin və ya ekranın hündürlüyünü artıraraq əyilmələri əngəlləyər, uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmağı tələb edən işlərdə müntəzəm olaraq fasilələr verə bilərsiniz. Daima sağlam və dik durmağa alışmaq ağrıları önləmək üçün uzun, lakin sağlam bir yoldur.

Aşağıdakı duruş tövsiyələri təqdim edilir:

• Kompüter ekranı göz səviyyəsində olmalıdır ki, başı əymək lazım gəlməsin.
• İş masanızın və stulunuzun yüksəkliyi düzgün tənzimlənməlidir.
• Hər 30 dəqiqədən bir qısa fasilələr verin və boyun dartma hərəkətləri edin.
• Telefonla danışarkən telefonu çiyin və qulaq arasında sıxmayın, əvəzində qulaqlıq istifadə edin.
• Çiyinlərinizi düz saxlayın və çənənizi yuxarı qaldırın.

Düzgün duruş yalnız boyun ağrısını deyil, həm də bel ağrısını və baş ağrısını azaltmağa kömək edir. Araşdırmalar göstərir ki, başın irəli əyilməsi ilə xarakterizə olunan "texnologiya boynu" (tech neck) müasir həyatın gətirdiyi ən yaygın duruş problemlərindən biridir və boyun tutulmasının əsas səbəblərindən sayılır.

Boyun Əzələlərini Gücləndirmək və Elastik Saxlamaq

Boyunun əzələləri güclü və elastik olduqda sağlam duruşu dəstəkləyir və spazm ehtimalını azaldır. Boyun əzələlərini gücləndirmək üçün müntəzəm olaraq boyun məşqləri etmək faydalıdır. Bu məşqlərə aşağıdakılar daxildir:

• Boyun döndərmə: Yavaşca başınızı sağa döndərin və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra başınızı sola döndərin və eyni müddət saxlayın. 3-5 dəfə təkrarlayın.
• Boyun əyilmə: Yavaşca çənənizi sinənizə doğru əyin və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra başınızı yavaşca arxaya əyin (çox arxaya əyməyin) və 15-30 saniyə saxlayın. 3-5 dəfə təkrarlayın.
• Yan əyilmə: Yavaşca qulağınızı çiyninizə doğru əyin (çiyininizi qaldırmadan) və 15-30 saniyə saxlayın. Sonra digər tərəfə eyni hərəkəti edin. 3-5 dəfə təkrarlayın.
• Çiyin qaldırma: Çiyinlərinizi qulaqlarınıza doğru qaldırın, 5 saniyə saxlayın və sonra buraxın. 10 dəfə təkrarlayın.

Bu məşqləri gündə 2-3 dəfə etmək boyun əzələlərini gücləndirməyə və elastikliyini artırmağa kömək edir. Lakin hər hansı bir məşq zamanı ağrı hiss edirsinizsə, dərhal dayandırın və həkiminizlə məsləhətləşin. Ən yaxşı nəticə üçün fizioterapevtdən bu problemə qarşı edilə biləcək hərəkətləri öyrənmək ən düzgün yanaşma olacaqdır.

Streslə Mübarizə Aparmaq

Stress boyun və çiyin əzələlərində gərginliyə səbəb ola bilər. Stress zamanı bədənimiz "döyüş və ya qaç" reaksiyası göstərir və bu da əzələlərin gərginləşməsinə səbəb olur. Uzun müddət davam edən stress xroniki əzələ gərginliyinə və nəticədə boyun tutulmasına səbəb ola bilər.

Streslə mübarizə aparmaq üçün aşağıdakı üsulları tətbiq edə bilərsiniz:

Meditasiya və dərin nəfəs alma: Gündə 10-15 dəqiqə meditasiya və ya dərin nəfəs alma məşqləri etmək stress səviyyəsini azaltmağa kömək edir.
Yoqa və tai chi: Bu fəaliyyətlər həm fiziki, həm də zehni rahatlama təmin edir və əzələ gərginliyini azaldır.
Müntəzəm fiziki aktivlik: Gündəlik fiziki aktivlik endorfin istehsalını artırır və stress səviyyəsini azaldır.
Yetərli yuxu: Yetərli və keyfiyyətli yuxu stress hormonlarının tənzimlənməsinə kömək edir.
Hobbilərlə məşğul olmaq: Sevdiyiniz fəaliyyətlərlə məşğul olmaq diqqəti stresli düşüncələrdən yayındırır və rahatlama təmin edir.
Stresi idarə etmək yalnız boyun sağlamlığı üçün deyil, ümumi sağlamlıq üçün də vacibdir.

Rahat İş Mühiti Yaratmaq

İş yerində rahat bir mühit yaratmaq boyun və çiyin əzələlərinin gərginliyini azaltmağa kömək edir. Kompüter monitorunun göz səviyyəsində olması, klaviaturanın və siçanın rahat bir şəkildə əlçatan olması və stulun düzgün dəstəklənməsi vacibdir.

Rahat iş mühiti yaratmaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edin:

Kompüter monitoru: Monitor göz səviyyəsində və ya bir az aşağıda olmalıdır. Monitorun yuxarı hissəsi göz səviyyəsindən yuxarıda olmamalıdır.
Oturacaq: Stul bel əyrisini dəstəkləməli və ayaqlarınızın yerə tam basmasına imkan verməlidir. Dirsəkləriniz 90 dərəcəlik bucaq altında olmalıdır.
Klaviatura və siçan: Klaviatura və siçan dirsək səviyyəsində olmalıdır. Biləkləriniz düz olmalı və yuxarı və ya aşağı əyilməməlidir.

Telefon: Telefonla danışarkən telefonu çiyin və qulaq arasında sıxmayın. Əvəzində qulaqlıq və ya səsucaldıcı istifadə edin.

Fasilələr: Uzun müddət kompüter qarşısında işləyən şəxslər hər 20-30 dəqiqədən bir fasilə verərək boyun və çiyin əzələlərini dartmalıdırlar.
Rahat iş mühiti yaratmaq boyun tutulması da daxil olmaqla bir çox əzələ-skelet sistemi problemlərinin qarşısını almağa kömək edir.

Düzgün Yatmaq Vəziyyəti

Düzgün yatmaq vəziyyəti boyun tutulmasının qarşısını almaq üçün vacibdir. Arxası üstə və ya yan tərəfdə yatmaq tövsiyə edilir. Üzü üstə yatmaq boyun əzələlərində gərginliyə səbəb olur və tövsiyə edilmir.

Düzgün yatmaq vəziyyəti üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edin:

• Arxası üstə yatarkən: Boyun əyrisini dəstəkləyən ortopedik yastıq istifadə edin. Yastıq boynu dəstəkləməli, lakin başı çox yuxarı qaldırmamalıdır.
• Yan tərəfdə yatarkən: Boyun və onurğanın düz xətt üzrə olmasını təmin edən bir yastıq istifadə edin. Dizləriniz arasına kiçik bir yastıq qoymaq bel ağrısının qarşısını almağa kömək edə bilər.
• Üzü üstə yatmaqdan çəkinin: Bu vəziyyət boynu bir tərəfə çevirməyi tələb edir və boyun əzələlərində gərginliyə səbəb olur.
• Yataq və yastıq seçimi fərdi üstünlüklərə əsaslanır, lakin ən vacib məsələ boyun və onurğanın düzgün düzülüşünü təmin etməkdir.

Sağlam Çəkini Qorumaq

Artıq çəki boyun və bel əzələlərinə əlavə yük yaradır. Sağlam çəkini qorumaq boyun və bel ağrılarının riskini azaldır. Müntəzəm fiziki aktivlik və balanslaşdırılmış qidalanma sağlam çəkini qorumağa kömək edir.

Artıq çəkili insanlarda və ya piylənmədən əziyyət çəkən xəstələrdə boyunda və digər bölgələrdə tutulma və ağrılara daha çox rast gəlinir. Artıq çəki, boyun və onurğa əzələlərinə əlavə yük yaradır və bu da əzələlərin daha tez yorulmasına və zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Sağlam çəkiyə nail olmaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl etmək lazımdır:

Balanslaşdırılmış qidalanma: Meyvə, tərəvəz, tam taxıl məhsulları, yağsız protein və sağlam yağlardan ibarət balanslaşdırılmış qidalanma.
Müntəzəm fiziki aktivlik: Həftədə ən az 150 dəqiqə orta intensivlikdə aerobik aktivlik və həftədə iki dəfə əzələ gücləndirici məşqlər.
Su içmək: Gün ərzində kifayət qədər su içmək maddələr mübadiləsini dəstəkləyir və aclıq hissini azaldır.
Porsiya nəzarəti: Yeməyin miqdarına diqqət yetirmək və həddindən artıq yeməkdən çəkinmək.

Hərəkətsiz Həyat Tərzindən Uzaq durmaq

Uzun müddət oturaq vəziyyətdə qalmaq boyun əzələlərinin zəifləməsinə və gərginləşməsinə səbəb ola bilər. Müntəzəm olaraq fiziki aktiv olmaq boyun əzələlərini gücləndirməyə və elastikliyini artırmağa kömək edir.

Hərəkətsiz həyat tərzindən qaçmaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edin:

• Müntəzəm fasilələr: Uzun müddət oturaq işlərdə hər saatda bir ayağa qalxın və qısa gəzinti edin.
• Gündəlik fiziki aktivlik: Gündəlik həyatınıza yüngül fiziki aktivlikləri daxil edin, məsələn, gəzinti, üzgüçülük və ya yoqa.
• Pilləkənlərdən istifadə: Lift əvəzinə pilləkənlərdən istifadə edin.
• Aktiv nəqliyyat: Mümkün olduqda, avtomobil əvəzinə velosiped sürmək və ya piyada getmək.
• Hətta gündə 30 dəqiqə yüngül fiziki aktivlik belə ümumi sağlamlığı yaxşılaşdırır və əzələ-skelet sistemi problemlərinin riskini azaldır.

Boyun Tutulması Səbəbiylə Nə Zaman Həkimə Müraciət Etməli?

Boyun tutulması adətən bir həftə ərzində öz-özünə keçib gedir. Lakin bəzi hallarda həkimə müraciət etmək lazım ola bilər. Aşağıdakı hallarda həkimə müraciət etmək lazımdır:

Bir Həftədən Artıq Davam Edən Ağrı

Boyun tutulması bir həftədən artıq davam edirsə, həkimə müraciət etmək lazımdır. Uzun müddət davam edən ağrı daha ciddi bir problemin əlaməti ola bilər. Xroniki boyun ağrısı boyun fəqərələrindəki dəyişikliklər, sinir sıxılması və ya digər tibbi vəziyyətlərlə əlaqəli ola bilər.

Tez-Tez Təkrarlanan Boyun Tutulması

Tez-tez boyun tutulması yaşayırsınızsa, bunun altında yatan səbəbi müəyyən etmək üçün həkimə müraciət etməlisiniz. Təkrarlanan boyun tutulması boyun fəqərələrindəki dəyişikliklər və ya digər xroniki vəziyyətlərlə əlaqəli ola bilər. Təkrarlanan boyun tutulması boyun osteoartriti, revmatoid artrit və ya fibromiyalgiya kimi xroniki vəziyyətlərin əlaməti ola bilər.

Şiddətli Ağrı

Ağrıkəsicilərə cavab verməyən şiddətli ağrı həkimə müraciət etmək üçün səbəbdir. Şiddətli ağrı boyun fəqərələrindəki ciddi problemlərin və ya sinir sıxılmasının əlaməti ola bilər. Şiddətli ağrı həmçinin infeksiya və ya digər ciddi tibbi vəziyyətlərin əlaməti də sayılır.

Qollarda və ya Ayaqlarda Zəiflik, Keyləşmə və ya Qarışqa Gəzməsi

Boyun tutulması ilə yanaşı qollarda və ya ayaqlarda zəiflik, keyləşmə və ya qarışqa gəzməsi hiss edirsinizsə, dərhal həkimə müraciət etməlisiniz. Bu simptomlar onurğa beyni və ya sinir kökü sıxılmasının əlaməti ola bilər və təcili tibbi müdaxilə vacibdir.

Boyun fəqərələrindəki disk yırtığı və ya stenoz kimi vəziyyətlər sinir köklərinə təzyiq göstərə bilər və bu da qollarda və ya ayaqlarda zəiflik, keyləşmə və ya qarışqa gəzməsinəgətirib çıxarır.

Baş Ağrısı, Qızdırma, Bulantı və ya Qusma

Boyun tutulması ilə yanaşı baş ağrısı, qızdırma, bulantı və ya qusma kimi simptomlar yaşayırsınızsa, dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etməlisiniz. Bu simptomlar meningit kimi ciddi infeksiyaların əlaməti ola bilər.

Boyun sərtliyi, baş ağrısı və qızdırma meningitin klassik simptomlarıdır və təcili tibbi müdaxilə tələb edir. Meningit beyin və onurğa beynini əhatə edən membranların iltihabıdır və müalicə edilmədikdə ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Travmadan Sonra Boyun Ağrısı

Yıxılma, avtomobil qəzası və ya digər travmalardan sonra boyun ağrısı yaşayırsınızsa, dərhal həkimə müraciət etməlisiniz. Travmadan sonra boyun ağrısı boyun fəqərələrinin sınması və ya ciddi zədələnməsi ilə əlaqəli ola bilər.

"Qamçı zədəsi" (whiplash) adlanan vəziyyət - başın ani olaraq irəli və sonra geriyə hərəkət etməsi nəticəsində yaranan zədə - boyun tutulmasının ciddi bir formasına səbəb ola bilər,  bunun üçün tibbi müdaxilə lazımdır.

Sidik və ya Nəcis İfrazına Nəzarəti İtirmək

Boyun ağrısı ilə yanaşı sidik və ya nəcis ifrazına nəzarəti itirirsinizsə, dərhal təcili tibbi yardıma müraciət etməlisiniz. Bu simptomlar onurğa beyni sıxılmasının əlaməti ola bilər və təcili cərrahi müdaxilə vacibdir.

Hansı Həkimə Müraciət Etməli?

Boyun tutulması ilə bağlı müxtəlif həkimlərə müraciət edə bilərsiniz. İlk müraciət edəcəyiniz həkim ailə həkimi ola bilər. Lazım gələrsə, həkiminiz sizi aşağıdakı mütəxəssislərə yönləndirə bilər:

• Fizioterapevt: Boyun əzələlərini gücləndirmək və elastikliyini artırmaq üçün xüsusi məşqlər təyin edir.
• Nevroloq: Sinir sistemi ilə əlaqəli problemləri aşkara çıxarıb müalicə edir.
• Ortoped və ya Onurğa Cərrahı: Boyun fəqərələri və onurğa ilə əlaqəli problemlərə diaqnoz qoyaraq müalicə edir.
• Revmatoloq: Artrit və digər iltihabı xəstəlikləri diaqnoz edir və müalicə edir.
• Ağrı Mütəxəssisi: Xroniki ağrı ilə əlaqəli problemləri idarə edir.

Boyun tutulmasının müalicəsi üçün müraciət edəcəyiniz həkim, simptomların şiddətindən və ehtimal olunan səbəbdən asılı olaraq dəyişə bilər. Yüngül boyun tutulması üçün ailə həkimi və ya fizioterapevt kifayət ola bilər, lakin daha ciddi simptomlar üçün mütəxəssis konsultasiyası lazım ola bilər.

Nəticə

Boyun tutulması çox vaxt öz-özünə keçən, lakin narahatedici bir vəziyyətdir. Düzgün müalicə və profilaktik tədbirlərlə boyun tutulmasının təsirini azaltmaq və təkrarlanmasının qarşısını almaq mümkündür.

Ağrıkəsicilər, soyuq və isti kompres, yüngül dartma hərəkətləri və düzgün duruş kimi sadə tədbirlər boyun tutulmasının müalicəsində effektiv ola bilər. Lakin bir həftədən artıq davam edən ağrı, şiddətli ağrı və ya nevroloji simptomlar kimi əlamətlər yaşayırsınızsa, həkimə müraciət etməlisiniz.
Boyun tutulmasının qarşısını almaq üçün düzgün duruş vərdişləri qazanmaq, boyun əzələlərini gücləndirmək və elastik saxlamaq, streslə mübarizə aparmaq və erqonomik iş mühiti yaratmaq kimi tədbirlər görmək lazımdır. Həmçinin düzgün yatmaq vəziyyəti, sağlam çəkini qorumaq və hərəkətsiz həyat tərzindən qaçınmaq da boyun tutulmasının qarşısını almağa kömək edir.

Boyun sağlamlığı ümumi sağlamlığın vacib bir hissəsidir və boyun ağrıları digər sağlamlıq problemlərinə də səbəb ola bilər. Buna görə də boyun sağlamlığına diqqət yetirmək və boyun tutulması kimi problemləri ciddi qəbul etmək vacibdir.

Sağlam bir boyun, sağlam bir həyat deməkdir. Düzgün qayğı və profilaktik tədbirlərlə boyun tutulması və digər boyun problemlərini minimuma endirmək və ağrısız, sağlam həyat yaşamaq mümkündür.

Tez-tez Verilən Suallar

Boyun tutulması nə qədər davam edir?

Boyun tutulması adətən bir neçə gündən bir həftəyə qədər davam edir. Düzgün müalicə və qayğı ilə əksər boyun tutulması halları bir həftə ərzində keçib gedir. Lakin boyun tutulması bir həftədən artıq davam edirsə, həkimə müraciət etmək tövsiyə olunur.

Boyun tutulması zamanı yatmaq üçün ən yaxşı vəziyyət hansıdır?

Boyun tutulması zamanı ən yaxşı yatmaq vəziyyəti arxası üstə və ya yan tərəfdə yatmaqdır. Üzü üstə yatmaq boyun əzələlərində gərginliyə səbəb olur və tövsiyə edilmir. Arxası üstə yatarkən boyun əyrisini dəstəkləyən ortopedik yastıq istifadə edin. Yan tərəfdə yatarkən boyun və onurğanın düz xətt üzrə olmasını təmin edən bir yastıq istifadə edin.

Boyun tutulması zamanı soyuq kompres, yoxsa isti kompres daha yaxşıdır?

Boyun tutulmasının ilk 24-48 saatında soyuq kompres daha effektivdir. Soyuq kompres iltihabı və şişkinliyi azaldır. İlk 48 saatdan sonra isti kompres qan dövranını yaxşılaşdırır və əzələlərin rahatlamasına kömək edir. Hər iki üsulu da növbəli şəkildə istifadə edə bilərsiniz və ya hansının sizə daha yaxşı təsir etdiyini müəyyən edə bilərsiniz.

Boyun tutulması üçün fizioterapiya effektivdirmi?

Bəli, fizioterapiya boyun tutulması üçün çox effektivdir. Fizioterapiya boyun əzələlərini gücləndirməyə, elastikliyini artırmağa və düzgün duruşu təmin etməyə kömək edir. Fizioterapevt həmçinin boyun və çiyin əzələlərini yumşaltmaq üçün masaj və mobilizasiya texnikaları da tətbiq edə bilər.

Boyun tutulması xroniki hala gələ bilərmi?

Bəli, müalicə edilmədikdə və ya düzgün müalicə edilmədikdə boyun tutulmasının xronikiləşməsi mümkündür. Təkrarlanan boyun tutulması və ya uzun müddət davam edən boyun ağrısı xroniki boyun ağrısına səbəb ola bilər. Xroniki boyun ağrısı üç aydan artıq davam edən ağrı kimi təyin edilir və daha ciddi müalicə tələb edə bilər.

Boyun tutulması zamanı boyunluq istifadə etmək faydalıdırmı?

Boyun tutulması zamanı qısa müddətli boyunluq istifadəsi faydalı ola bilər. Lakin boyunluq yalnız qısa müddət (bir dəfədə üç saatdan az) istifadə edilməlidir. Uzun müddət boyunluq istifadəsi boyun əzələlərinin zəifləməsinə və vəziyyətin pisləşməsinə səbəb ola bilər.
Boyun tutulması üçün hansı təbii müalicələr var?