Ağ qan hüceyrələri nədir?
Leykositlər olaraq da bilinən ağ qan hüceyrələri (WBC) bədəni infeksiyalardan və xarici işğalçılardan qoruyan immunitet sistemində mühüm rol oynayır.
Digər tərəfdən, leykoz ağ qan hüceyrələrinin, xüsusən də leykositlərin nəzarətsiz çoxalması ilə xarakterizə olunan bir qrup xəstəliklərə də aiddir.
Ağ qan hüceyrələrinin neçə növü var?
İmmunitet sistemində hər birinin fərqli funksiyaları və rolu olan leykositlərin beş əsas növü vardır. Bu növlər bunlardır:
- Neytrofillər. Neytrofillər bu qan hüceyrələrinin ən çox olan növüdür və bakterial infeksiyalarla mübarizə üçün vacibdir. Onlar infeksiya yerlərindəcə ilkin cavab verirlər və bakteriyaları udmaqda və məhv etməkdə yüksək effektivliyə malikdirlər.
- Lenfositlər. Limfositlər adaptiv immunitet sistemində mühüm rol oynayır. Limfositlərin iki əsas növü var: T hüceyrələri və B hüceyrələri. T hüceyrələri hüceyrə vasitəsi ilə toxunulmazlıqda iştirak edir və birbaşa yoluxmuş və ya anormal hüceyrələrə hücum edə bilər. B hüceyrələri patogenləri hədəf alan və zərərsizləşdirə bilən antikorlar istehsal edir.
- Monositlər. Monositlər qan dövranını tərk edərək toxumalara daxil olduqda makrofaqlara çevrilən bilən böyük leykositlərdir. Makrofaqlar faqositozda, yad hissəciklərin, ölü hüceyrələrin udulması və həzm prosesində əsas rol oynayır.
- Eozinofillər. Eozinofillər ilk növbədə parazitlərə qarşı immun reaksiyada və allergik reaksiyalarda iştirak edən ağ qan hüceyrələridir. Onlar parazitlərlə mübarizə aparmağa kömək edən maddələr buraxırlar və həmçinin allergik reaksiyaların tənzimlənməsində iştirak edirlər.
- Bazofillər. Bazofillər bu tip hüceyrələrin ən az yayılmış növüdür. Onlar iltihab reaksiyasında iştirak edən bir maddə olan histamin ifraz edirlər. Bazofillər allergik reaksiyalarda və müəyyən immun reaksiyalarda xüsusilə vacibdir.
Leykositlərin çox olma səbəbləri nələrdir?
Yüksək leykositlər sayı və ya lökositoz müxtəlif amillərdən qaynaqlana bilər. Bu immunitet sisteminin mühüm hissəsidir və onların səviyyələri infeksiyalara, iltihablara və ya digər tibbi vəziyyətlərə cavab olaraq arta bilər.
Yüksək leykositlərin bəzi ümumi səbəbləri bunlardır:
- İnfeksiyalar. Yüksək leykositlərin sayının ən çox görülən səbəbi infeksiyadır. Bakterial, viral, göbələk və ya parazitar infeksiyalar, bədənin işğalçı patogenlərlə mübarizə aparmasına kömək etmək üçün daha çox ağ qan hüceyrəsi istehsal etmək üçün sümük iliyini stimullaşdıra bilər.
- İltihab. Romatoid artrit, iltihablı bağırsaq xəstəliyi və ya müəyyən otoimmün xəstəliklər kimi iltihablı vəziyyətlər leykositlərin artmasına səbəb ola bilər.
- Travma və ya toxuma zədələnməsi. Fiziki travma, cərrahiyyə, yanıqlar və ya toxuma zədələnməsinin digər formaları iltihablı reaksiyaya səbəb ola bilər və bu, leykositlərin sayının artmasına səbəb olur.
- Stress və ya emosional stress. Stress və emosional narahatlıq müəyyən hormonların sərbəst buraxılmasına səbəb ola bilər ki, bu da öz növbəsində bu qan hüceyrələrinin istehsalını artıra bilər.
- Bəzi dərmanlar. Bəzi dərmanlar yan təsir olaraq leykositoza səbəb ola bilər.
- Allergik reaksiyalar. Şiddətli allergik reaksiyalar immun cavabın bir hissəsi kimi bu qan hüceyrələrinin sərbəst buraxılmasını stimullaşdıra bilər.
- Sümük iliyi pozğunluqları. Lösemi və ya miyeloproliferativ xəstəliklər kimi sümük iliyinə təsir edən şərtlər bu hüceyrələrin həddindən artıq istehsalına səbəb ola bilər.
- Siqaret çəkmək. Siqaret çəkmək tütün tüstüsünün yaratdığı iltihaba və zərərə cavab olaraq leykositlərin sayının artmasına səbəb ola bilər.
Bunların sayında müvəqqəti artım infeksiyalar kimi müəyyən vəziyyətlərə normal və sağlam cavabdır. Bununla belə, davamlı leykositoz və ya əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmiş səviyyələr əlavə araşdırma və tibbi yardım tələb edən əsas tibbi vəziyyəti göstərə bilər.
Ağ qan hüceyrələri hansı hallarda risklidir?
Leykositoz bədənin təbii müdafiə mexanizmlərinin bir hissəsi olsa da, aşağıdakı hallarda riskli və ya əsas sağlamlıq probleminin göstəricisi hesab edilə bilər:
- Davamlı leykositoz. Əgər leykositozun sayı zamanla davam edərsə və ilkin qıcıqlandırıclar (məsələn, infeksiya və ya iltihab) aradan qaldırıldıqdan sonra həll edilmirsə, bu, əsas xroniki vəziyyətin göstəricisi ola bilər.
- Əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlmiş saylar. Həddindən artıq yüksək bu tip qan hüceyrələrinin sayı daha ağır və ya inkişaf etmiş vəziyyətə gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən də leykositlərin klinik əhəmiyyətini qiymətləndirərkən tez-tez leykositozun dərəcəsi nəzərə alınır.
- Leykositlərin anormal növləri. Yetişməmiş və ya anormal tipli bu qan hüceyrələrinin artması lösemi də daxil olmaqla müəyyən qan xəstəliklərinin göstəricisi ola bilər.
- Simptomlar. Əgər leykositoz səbəbsiz kilo itkisi, yorğunluq, tez-tez infeksiyalar, asan göyərmə, qanaxma və ya şişkin limfa düyünləri kimi simptomlarla müşayiət olunursa, bu, əsas sağlamlıq problemi ilə bağlı narahatlıqlara səbəb ola bilər.
- Əsas şərtlər. Leykositoz sümük iliyi pozğunluqları (məsələn, leykemiya, miyeloproliferativ xəstəliklər), otoimmün xəstəliklər və ya müəyyən xərçənglər kimi müxtəlif əsas şərtlərin əlaməti ola bilər.
- Fəsadlar. Bəzi hallarda,məsələn, ürək-damar xəstəlikləri kontekstində yüksək leykositozun sayı ürək-damar hadisələri riskinin artması ilə əlaqələli olar bilir ki, bu da xəstədə ağırlaşmalara gətirib çıxarır.
Leykositlərin az olma səbəbləri nələrdir?
Leykopeniya kimi tanınan aşağı ağ qan hüceyrələrinin sayı müxtəlif amillərdən qaynaqlana bilər. Bu hüceyrələrin azalması bədəni infeksiyalara daha həssas edə bilər, çünki bu hüceyrələr immunitet sistemində həlledici rol oynayır.
Aşağı leykositlərin bəzi ümumi səbəbləri bunlardır:
- Sümük iliyi pozğunluqları. Qan hüceyrələrinin istehsal edildiyi sümük iliyinə təsir edən vəziyyətlər leykopeniyaya səbəb ola bilər. Bura aplastik anemiya, miyelodisplastik sindromlar və normal qan hüceyrələrinin istehsalına mane olan bəzi xərçənglər daxildir.
- Viral infeksiyalar. HİV, hepatit və qrip kimi bəzi viral infeksiyalar sümük iliyini qıcıqlandıra və bu hüceyrələrinin istehsalının azalmasına səbəb ola bilər.
- Otoimmün pozğunluqlar. Lupus və romatoid artrit kimi bəzi otoimmün xəstəliklər immunitet sisteminin bu hüceyrələrə hücum etməsinə və məhv olmasına səbəb ola bilər ki, bu da leykopeniyaya səbəb olur.
- Dərmanlar. Bəzi dərmanlar, xüsusən də kemoterapi dərmanları və bəzi immunosupressiv dərmanlar bu hüceyrələrinin istehsalını maneə törədə bilər.
- Radiasiya terapiyası. Tibbi müalicə və ya digər səbəblərdən asılı olmayaraq yüksək səviyyəli radiasiyaya məruz qalma sümük iliyinə zərər verə bilər və bunların istehsalını azalda bilər.
- İrsi şərtlər. Nadir genetik vəziyyətlər bu tip hüceyrələrinin inkişafına və fəaliyyətinə təsir göstərərək, aşağı saya səbəb ola bilər.
- Qida çatışmazlıqları. B12 vitamini, folat və mis kimi müəyyən qida maddələrindəki çatışmazlıqlar leykositlərin istehsalına təsir göstərə bilər.
- Həddindən artıq infeksiyalar. Bəzi hallarda ağır infeksiyalar bu qan hüceyrələrinin məhvinə gətirib çıxara bilər ki, bu da onların sayının müvəqqəti azalmasına səbəb olur.
- Xərçəng. Bəzi xərçənglər, xüsusən də sümük iliyinə və ya qan hüceyrələrinə təsir edənlər (məsələn, leykemiya) leykopeniyaya səbəb ola bilər.
- Hematoloji pozğunluqlar. Miyelofibroz kimi qana təsir edən pozğunluqlar bu qan hüceyrələrinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.
Leykopeniya risklidirmi?
Bəli, leykopeniya müəyyən hallarda, xüsusən də ağır və ya davamlı olduqda riskli ola bilər. Bunlar immunitet sisteminin mühüm komponentidir və aşağı ağ qan hüceyrələrinin sayı infeksiya riskini artıra bilər.
Leykopeniya ilə əlaqəli risk səviyyəsi bu amillərdən asılıdır:
- İnfeksiyalara qarşı həssaslığın artması. Bunlar bədənin infeksiyalara qarşı müdafiəsində əsas rol oynayır. Bu hüceyrələrin sayı aşağı olduqda, immunitet sistemi pozula bilər ki, bu da insanları bakterial, viral, göbələk və digər infeksiyalara daha həssas edir.
- Leykopeniyanın şiddəti. Leykopeniyanın dərəcəsi vacibdir. Bu hüceyrələrin sayında cüzi azalmalar həmişə riskli olmaya bilər, lakin daha əhəmiyyətli azalmalar infeksiya və ağırlaşmaların daha yüksək riskinə səbəb olur.
- Əsas səbəb. Leykopeniyanın əsas səbəbini müəyyən etmək və aradan qaldırmaq çox vacibdir. Əgər bu, dərmanın yan təsiri və ya son infeksiya kimi geri dönən və müvəqqəti bir vəziyyətə bağlıdırsa, potensial problemləri daha az olacaq. Ancaq xroniki bir vəziyyət və ya sümük iliyinə təsir edən ciddi bir pozğunluqdan qaynaqlanırsa, risk daha yüksək ola bilər.
- Simptomlar və ağırlaşmalar. Təkrarlanan və ya ağır infeksiyalar, səbəbsiz qızdırma, yorğunluq, asan göyərmə və ya qanaxma kimi simptomlar daha yüksək risk səviyyəsini göstəricisi ola bilər, çünki bu qan hüceyrələrinin sayı az olan insanlarda infeksiyalardan yaranan ağırlaşmalar daha ağır olur.
- Davamlı monitorinq. Qan hüceyrələrinin sayının müntəzəm monitorinqi leykopeniyası olan şəxslər üçün immun sisteminin vəziyyətini qiymətləndirmək və müvafiq olaraq müalicə planlarını tənzimləmək üçün vacibdir.
- Fərdi sağlamlıq vəziyyəti. Fərdin ümumi sağlamlığı və tibbi tarixi ağırlaşmalarda rol oynayır. Bəzi insanlar əhəmiyyətli ağırlaşmalar olmadan aşağı qan hüceyrələrinin sayına dözə bilsələr də, bəziləri ümumi sağlamlıqlardan aslı olaraq infeksiyalara daha həssas ola bilər.
İstər bu hüceyrələrin sayı yüksək, istərsə də aşağı olsun hər bir halda vəziyyətin idarə edilmədi və düzgün klinik qiymətləndirilməsi sağlamlıq üçün vacibdir.
Qan Analizlərində Leykosit Dəyərlərinin Analizi
Ağ qan hüceyrələrinin səviyyəsinin analiz nəticələrində aşağı və ya yüksək çıxması çox zaman narahatlığa səbəb olur. Ancaq bu nəticələrin təhlili hər zaman klinik vəziyyətin özü ilə birlikdə dəyərləndirilməlidir. Məsələn, infeksiyadan sonrakı dövrdə yüngül leykosit artımı normal sayılır, lakin heç bir klinik əlamət olmadan davamlı yüksək və ya aşağı səviyyələr əlavə testlər tələb edə bilər.
Qan analizində həm ümumi leykosit sayı, həm də fərdi leykosit növlərinin faizi önəmlidir. Neutrofil və limfosit nisbətindəki dəyişikliklər orqanizmin virus və ya bakterial infeksiyaya verdiyi cavabın növünü göstərə bilər. Eyni zamanda, eozinofil və bazofil faizləri də allergik və ya parazitar vəziyyətlər haqqında məlumat verə bilər.
Diaqnoz zamanı laborator dəyərlərlə yanaşı, klinik simptomlar da hərtərəfli dəyərləndirilməlidir. Qan testinin tək nəticəsinə əsasən nəticə çıxarmaq əvəzinə, həkim müayinəsi və əlavə analizlərlə dəstəklənmiş diaqnostik yanaşma daha sağlam nəticələr verir.
Ağ Qanın Çox Olması ilə Bağlı Soruşulan Suallar
Leykosit nədir?
Leykosit nədir sualı tez-tez immun sisteminin əsas funksiyalarını anlamağa çalışan insanlar tərəfindən verilir. Leykositlər, yəni ağ qan hüceyrələri, bədəni mikroorqanizmlərdən, viruslardan və digər yad maddələrdən qorumağa kömək edən əsas hüceyrə növüdür. Onlar immun cavabın idarə olunmasında və infeksiya ilə mübarizədə kritik rol oynayır.
Limfositlərin yüksək olması nə ilə əlaqəlidir?
Limfositlərin yüksək olması vəziyyəti bir çox halda virus infeksiyaları, otoimmün xəstəliklər və bəzi hematoloji xəstəliklərlə əlaqələndirilə bilər. Bu hal, immunitet sisteminin aktiv cavab verdiyini və orqanizmin yad maddələrə qarşı müdafiə mexanizmini işə saldığını göstərə bilər.
Leykosit nedir?
Leykosit nedir deyə soruşulduqda, bu ifadə ağ qan hüceyrələrinin funksiyasını öyrənmək istəyənlər üçün istifadə olunur. Leykositlər, qanda dolaşan və infeksiya ilə mübarizə aparan hüceyrələrdir. Onlar müxtəlif növlərdə olur və hər biri immun sistemdə fərqli rollar oynayır.
Limfositlərin azalması nədir?
Limfositlərin azalması nədir sualı, immunitet zəifliyinə səbəb ola biləcək vəziyyətləri öyrənmək üçün verilir. Bu hal virus infeksiyaları, dərmanların yan təsirləri və ya sümük iliyi xəstəlikləri nəticəsində meydana gələ bilər və bədənin infeksiyalara qarşı müdafiəsini zəiflədə bilər.
Limfositlərin artması nə ilə bağlıdır?
Limfositlərin artması, əsasən virus infeksiyalarına və ya bədənin hər hansı yad antigenə qarşı cavab verdiyi hallarda rast gəlinir. Bu vəziyyət bəzən də bəzi hematoloji xəstəliklər və xroniki iltihabi proseslərlə əlaqələndirilir.
Qanda limfosit cox olması nəyi göstərir?
Qanda limfosit cox olması orqanizmin hər hansı mikroblara qarşı immun cavab verdiyini göstərə bilər. Bu hal adətən müvəqqəti olur və immun sistemin aktivliyini əks etdirir, lakin uzunmüddətli olduqda əlavə diaqnostika tələb edə bilər.
Qanda leykosit normasi nədir?
Qanda leykosit normasi adətən mikrolitr başına 4,000 ilə 11,000 hüceyrə aralığında qəbul olunur. Bu dəyər yaşa, cinsiyyətə və orqanizmin ümumi vəziyyətinə görə dəyişə bilər. Normadan kənara çıxmalar əlavə müayinələrlə araşdırılmalıdır.
Ag qan qirmizi qani yeyir mualicesi nədir?
Ag qan qirmizi qani yeyir mualicesi ifadəsi adətən lösemi kimi qan xəstəlikləri ilə əlaqəli xalq arasında istifadə olunan bir ifadədir. Bu kimi hallar üçün spesifik diaqnostik testlər və müalicə protokolları mövcuddur və hematoloq nəzarəti ilə idarə olunmalıdır.
Ag qan xesteliyinin elametleri nələrdir?
Ag qan xesteliyinin elametleri arasında davamlı yorğunluq, tez-tez infeksiyalar, limfa düyünlərinin böyüməsi, izah edilə bilməyən qızdırmalar və asan göyərmə müşahidə oluna bilər. Bu simptomlar müşahidə edildikdə, erkən diaqnoz üçün dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
