Sümük Yumşalması Çox Risklidir? Simptom və Müalicəsi Nədir?

Sümük yumşalması sümük toxumasında struktur pozğunluqları və deformasiyaların olduğu bir xəstəlik növüdür, bu da sümüklərin yumşalması deməkdir və adətən D vitamini çatışmazlığı səbəbindən baş verir. Hər yaşda olan fərdləri təsir edə bilən bu xəstəlik ümumiyyətlə yaşlı insanlarda daha çox müşahidə edilir. Uşaqlıqda rast gəlinərsə, böyümə və inkişafla birlikdə xüsusilə uzun sümüklərdə əyrilik və əyilmələrə səbəb olacağı üçün yaşla daha ciddi ölçülərə çata bilir. Erkən mərhələdə tanınsa və müalicəyə başlansa, xüsusilə uşaqlıq dövründə olan xəstələrdə qalıcı zədələnmənin qarşısını almaq ehtimalı yüksəkdir. Xəstəlikdən qorunmaq üçün hər yaşda sağlam və balanslı qidalanmaya diqqət yetirilməli, qida rasionuna kifayət qədər kalsium və D vitamini qaynaqları daxil edilməlidir.

Sümük yumşalması nədir?

Bu vəziyyət adətən D vitamini çatışmazlığı səbəbindən meydana gələn sümük yumşaldıcı xəstəlikdir. Normal şəraitdə sümük toxuması davamlı bərpaetmə və məhvetmə fəaliyyətləri ilə bir dövrədə həyatlarını davam etdirən aktiv və canlı hüceyrələrdən ibarətdir. Sümük toxuması əsasən kalsium və fosfor minerallarından ibarət qabıq toxumasından (korteks) və daha yumşaq toxuma olan matris kimi tanınan kollagen liflərinin daxili şəbəkəsindən ibarətdir. Sümük əmələ gəlməsi zamanı onun tərkibindəki liflər minerallarla örtülür və sümüyün möhkəmliyi bu toxumaları örtən mineralların miqdarından asılıdır. Mineralların miqdarı azaldıqca sümük yumşalmağa və zəifləməyə başlayır. Sümük yumşalması olan xəstələrdə sümüklərdə olan minerallaşmamış kollagen lifləri hesabına sümüklər yumşalır və nəticədə əyilə, çatlaya və şiddətli ağrılara səbəb ola bilir.

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə böyümə zamanı Xəstəlik meydana gəldikdə, xüsusilə ağırlığa məruz qalan ayaq sümüklərində əyilmə problemləri yaranır. Yaşlılarda sınıqlar və çatlar da çox olur.

Sümük yumşalmasının əlamətləri hansılardır?

O ilkin mərhələdə heç bir simptoma səbəb olmur. Bu dövrdə sümüklərin bir qədər yumşalması əyrilik, əyilmə, qırılma, çatlama və buna bağlı ağrılara səbəb olmadığı üçün bunu ancaq rentgen müayinəsi və ya müxtəlif tibbi görüntüləmə üsulları və diaqnostik testlərlə müəyyən etmək olar. Ancaq sözü gedən hal irəlilədikcə və şiddəti artdıqca, sümük ağrısı və əzələ zəifliyi problemləri ortaya çıxmağa başlayır. Xüsusilə bel, çanaq, ayaq, oma və qabırğalarda küt ağrılar olur. Ağrının şiddəti gecə və ya sümüklərə təzyiq edildikdə arta bilir. Əzələ tonusunun azalması səbəbindən, hətta qısa gəzintilər xəstələr üçün çox yorucu olur.

Bunlara əlavə olaraq, sümük yumşalmasının ən çox görülən simptomları bunlardır:

Sümüklər asanlıqla qırılır və çatlayır
Daimi yorğunluq hissi
Sümük ağrıları
Oturmaq, yerimək və pilləkənlərə qalxmaq kimi fəaliyyətləri yerinə yetirməkdə çətinlik
Qol və ayaq əzələlərinin zəifləməsi

Bunlardan başqa qanda çox az miqdarda kalsium mineralının olması səbəbindən ürək ritminin pozulması (aritmiya), ağız ətrafında və qol və ayaqlarda uyuşma, əl və ayaqlarda qıcolmalar (kramplar) müşahidə edilir. Bütün bu əlamətlər ciddi kalsium və D vitamini çatışmazlığının göstəricisidir, bir və ya bir neçə simptomla qarşılaşan bütün şəxslər dərhal bir tibb müəssisəsinə müraciət etməlidirlər.

Sümük yumşalmasının səbəbləri nələrdir?

Mineral qəbulu
D vitamin çatışmazlığı
Cərrahi əməliyyat

1. Mineral qəbulu. Bu xəstəlik sümüklərin yetişmə prosesində hər hansı bir pozğunluq səbəbindən inkişaf edir. Güclü sümük toxumalarının istehsalı üçün kalsium və fosfor mineralları qida ilə kifayət qədər miqdarda qəbul edilməlidir. Bunun üçün kifayət qədər və balanslı miqdarda bütün qidaları ehtiva edən sağlam qidalardan ibarət bir qidalanma proqramı vərdiş halına gətirilməlidir. Bu minerallar qida ilə kifayət qədər qəbul edilmədikdə və ya bəzi səbəblərdən qida ilə kifayət qədər qəbul edilməsinə baxmayaraq bədən tərəfindən udulmadıqda və ya istifadə edilmədikdə steomalasiya xəstəliyi inkişaf edir.

2. D vitamin çatışmazlığı. Xəstəliyin ən çox yayılmış səbəbi D vitamini çatışmazlığıdır. D vitamini qida ilə birlikdə bədənə alınır və günəş işığının köməyi ilə bədənin dəridə istifadə edə biləcəyi bir formaya çevrilir. Dünyada bu xəstəliyin ən çox görülən səbəbi qeyri-adekvat D vitamin, qapalı yerlərdə və ya günəş işığı az olan yerlərdə yaşamaqdır.

3. Cərrahi əməliyyat. Növbəti səbəb isə bariatrik cərrahiyyə (mədə kiçiltmə əməliyyatı və s.) və ya müxtəlif səbəblərdən edilən bağırsaq əməliyyatları nəticəsində D vitamini və kalsium, fosfor kimi mineralların kifayət qədər sorulmamasıdır. Arpa, buğda və çovdarda olan qlüten adlı proteinə orqanizmin otoimmün reaksiyası kimi inkişaf edən çölyək xəstəliyində, böyrək və qaraciyər xəstəliklərində osteomalasiya inkişaf ehtimalı əhəmiyyətli dərəcədə artır, çünki kalsium, fosfor və D vitamini mübadiləsi pozulur. Davamlı olaraq istifadə edilən bəzi dərmanlar da vitamin və mineralların udulmasına təsir göstərərək bu xəstəliyin inkişafına zəmin yaradır. Bütün bunlara əlavə olaraq, yaş faktoru da osteomalasiya üçün əsas risklər arasındadır. Sümüklərin məhv edilməsinin sümük əmələ gəlməsinə üstünlük verdiyi yetkinlik dövründən başlayaraq vitamin və mineral ehtiyaclarının qarşılanmasına çox diqqət yetirilməlidir.

Sümük yumşalması diaqnozu necə qoyulur?

Təəssüf ki, simptomlar şiddətlənənə qədər sözü gedən hal fərq edilə bilmir. Buna görə də vitamin və mineral səviyyələrini mütəmadi olaraq yoxlamaq faydalıdır. Xəstəliyə diaqnoz qoymaq üçün sadə qan testi ilə qanda D vitamini, fosfor və kalsiumun səviyyəsi araşdırılmalıdır. Bundan əlavə, sümük istehsal edən hüceyrələr olan osteoblastlar tərəfindən istehsal olunan bir növ ferment olan qələvi fosfataz (ALP) və paratiroid hormonu tərəfindən istehsal olunan paratiroid hormonu (PTH) osteomalasiyalı xəstələrdə çox vaxt normal həddən artıq olur. Bu parametrlərdən birində və ya bir neçəsində anormallıq aşkar edilərsə, tibbi görüntüləmə üsullarından istifadə edilərək sümük toxumasında yumşalma və sıxlıq səviyyələri təyin edilir. Bütün bu araşdırmalar nəticəsində sümük yumşalması diaqnozu qoyulan xəstələrdə müalicə prosesinə ən qısa zamanda başlanılmalıdır. Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulan xəstələrdə sümüklərin əyriliyi, çatlaması, qırılması kimi problemlərin qarşısı alınaraq, qalıcı zədələnmələrin qarşısı böyük ölçüdə alınır.

Sümük yumşalması necə müalicə olunur?

Onun simptomları çox açıq olmadığı üçün xəstəliyin diaqnozu çox vaxt gecikir. Bu, müalicənin müvəffəqiyyət nisbətinin azalmasına və sümüklərdə geri dönməz zədələnmələrinə səbəb olur. Diaqnozda gecikmənin qarşısını almaq üçün hansısa səbəbdən qapalı şəraitdə yaşayan və ya günəşli günlərin sayının qeyri-kafi olduğu coğrafi ərazilərdə olan fərdlərdə vitamin və mineral səviyyələri mütəmadi olaraq araşdırılmalıdır. Eyni şəkildə, orta yaşdan başlayaraq sümük yoxlamaları müntəzəm olaraq aparılmalıdır. Erkən mərhələdə aşkar edilən xəstəlik hallarında müalicə üçün adətən kalsium, fosfor və D vitamini əlavələri kifayətdir. Bu əlavələrin köməyi ilə simptomların əksəriyyəti ən geci bir neçə ay ərzində yaxşılaşacaq. Verilən vitamin və mineral əlavələr inyeksiya və ya oral dərmanlar şəklində olur. Mədə və bağırsaq əməliyyatları və ya həzm sistemi xəstəlikləri nəticəsində vitamin və mineralların sorulması pozulmuş xəstələrə adətən vitamin preparatları venadaxili verilir. Bundan əlavə, dietoloq tərəfindən xəstə üçün xüsusi hazırlanmış, vitamin və mineral ehtiyaclarını tam ödəyən sağlam və balanslı qidalanma proqramı həyata keçirilməlidir. Xəstəliyin ağır vəziyyətlərində sümüklərdə çatların, qırıqların və struktur pozulmalarının təmiri üçün cərrahi əməliyyatlara müraciət etmək lazım gələ bilər. Bundan əlavə, diş sağlamlığı problemlərini müalicə etmək üçün diş təcrübələrindən istifadə edilməlidir.

Sümük yumşalması probeminin qarşısını necə almaq olar?

Onun qarşısını almaq üçün bəzi ehtiyat tədbirlərinin görülməsi sümük sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir. Osteomalasiya riskini azaltmağa kömək edə biləcək 5 faktoru təqdim edirik:

Yetərincə D vitamini qəbulu
Balanslı Qidalanma
Sağlam Həyat tərzi
Daimi Məşq
Müntəzəm müayinələr

1. Yetərincə D vitamini qəbulu. Günəş işığından alınan D vitamini orqanizm üçün vacibdir. Ancaq bəzi hallarda günəş işığına məruz qalma qeyri-kafi olur. Bu vəziyyətdə D vitamini əlavələri qəbul etmək vacibdir. Həkiminizin tövsiyə etdiyi D vitamini əlavələrinin qəbulu sümük sağlamlığı üçün vacibdir.

2. Balanslı qidalanma. Kalsium və fosforla zəngin qidalardan istifadə etməyiniz tövsiyə olunur. Süd və süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, badam və fındıq kimi qidalar kalsium və fosforla zəngindir. Bu mineralların qəbulu balanslaşdırılmış qidalanma ilə artırıla bilər.

3. Sağlam həyat tərzi. Siqaret çəkmək və həddindən artıq spirt istehlakı sümük sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Bu vərdişlərdən qaçınmaq sümük sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir.

4. Daimi məşq. Daimi məşqlər sümükləri gücləndirə və sümük sıxlığını artıra bilər. Ağırlıqqaldırma məşqləri sümüklərə yükü artıraraq sağlam sümüklərin formalaşmasına dəstək verir.

5. Müntəzəm müayinələr. Orta yaşdan yuxarısınızsa və ya risk altında olduğunuzu düşünürsünüzsə, mütəmadi olaraq həkim müayinəsi və sümük sıxlığı testlərindən keçməlisiniz. Bu, sözü gedən hal kimi sümük problemlərini erkən aşkar etməyə kömək edəcəkdir.

Sağlam həyat tərzini mənimsəmək, pəhrizinizi nəzərdən keçirmək və mütəmadi olaraq həkiminizlə məsləhətləşmək sümük sağlamlığınızı qorumaq və sümük yumşalması riskini azaltmaq üçün vacibdir. Hər hansı bir sağlamlıq probleminiz və ya narahatlığınız olduqda, Bialoji Təbabət Klinikasının peşəkar həkim heyətinə müraciət edə bilərsiniz.

Sağlam olun!