Özefaqus Xərçəngi Nədir? Özefaqus Xərçəngi İnteqrativ Tibb ilə Müalicəsi
Özofagus xərçəngi qida borusunun daxili təbəqəsindəki hüceyrələrin nəzarətsiz çoxalması nəticəsində yaranan ciddi xəstəlikdir. Xərçəngin bu növü adətən qida borusunun aşağı və ya yuxarı hissəsində inkişaf edir və bəzən ilkin mərhələdə simptomlar göstərməyə bilər. Ancaq xəstəlik irəlilədikcə udma çətinliyi, kilo itkisi, sinə ağrısı və davamlı öskürək kimi əlamətlər yaranır. Bu durumun dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, siqaret və spirt istifadəsi, qeyri-sağlam qidalanma vərdişləri və uzun müddətli reflüks kimi faktorların riski artırdığı bilinir. Erkən diaqnoz müalicənin müvəffəqiyyətini artıran ən mühüm amildir. Müalicə variantlarına cərrahiyyə, kimyaterapiya və radioterapiya daxildir.Özefaqus Xərçənginin Simptomları Hansılardır?
Bu xərçəng növü erkən mərhələlərdə tez-tez aşkar simptomlar göstərmədiyi üçün diaqnozu çətinləşə bilən bir xəstəlikdir. Bununla belə, bəzi erkən əlamətləri bilmək və onlara diqqət yetirmək xərçəngin erkən mərhələlərində aşkarlanmasına kömək edir. Bu simptomlar tez-tez yemək borusunda tıxanma və ya daralma olduqda baş verir. Qida borusu xərçənginin simptomları aşağıdakı kimidir:- Udmaqda çətinlik (disfagiya)
- Arıqlamaq
- Döş sümüyü arxasında ağrı, ağrılı udqunma və ya bel Ağrısı
- Boğazda və ya yemək borusunda ilişib qalma hissi
- Davamlı öskürək və səsin batması
Arıqlamaq: Məcburi çəki itirmək özefaqus xərçənginin ilkin əlamətlərindən biridir. Udmaqda çətinlik çəkdiyi üçün yetərincə qidalanmamaq orqanizmin enerji ehtiyacını ödəyə bilməməsinə və nəticədə kilo itkisinə səbəb olur.
Döş sümüyü arxasında ağrı, ağrılı udqunma və ya Bel Ağrısı: Qida borusunda böyüyən bir şiş ətrafdakı sinirlərə təzyiq edərək sinə və ya kürək nahiyəsində ağrıya yol açır. Bu ağrı tez-tez yeməkdən sonra arta bilər.
Boğazda və ya yemək borusunda ilişib qalma hissi: Udulduqda qidanın boğazda və ya yemək borusunda ilişib qalma hissi şişin yemək borusunu daraltması nəticəsində yaranır. Bu, udma zamanı narahatlığa səbəb olur.
Davamlı öskürək və səsin batması: Xərçəng yemək borusunun yuxarı hissəsində yerləşirsə, davamlı öskürək və ya səsin batması kimi simptomlara yol açır. Səsin batması adətən şişin səs tellərinə təzyiq göstərməsi nəticəsində yaranır.
Sözügedən halın müalicəsində uğurlu nəticələr əldə etmək üçün erkən diaqnoz çox vacibdir. Bu simptomlardan hər hansı biri uzun müddət davam edərsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Özefaqus Xərçəngi yaranmasının səbəbləri nələrdir?
Sözügedən halın dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, müxtəlif risk faktorlarının qida borusu xərçənginin inkişaf riskini artırdığı aşkar edilmişdir. Bu xərçəng növünün əsas səbəbləri aşağıdakılardır:Tütün və alkoqol istifadəsi: Siqaret çəkmək qida borusu xərçənginin ən çox görülən səbəblərindən biridir. Tütün qida borusu hüceyrələrini zədələyir və xərçəngin inkişafına yol açır. Eyni şəkildə, həddindən artıq spirt istehlakı da xərçəng riskini artırır. Siqaret və spirt birlikdə istifadə edildikdə, bu risk daha yüksək səviyyələrə yüksəlir.
Uzunmüddətli reflüks (GERD): Qastroezofageal reflüks xəstəliyi (GERD) mədə turşusunun özefaqusa geri axını ilə xarakterizə olunur. Bu, özefaqusun selikli qişasının qıcıqlanmasına və zədələnməsinə səbəb olur. Uzun müddətli reflüks xəstəliyi olan insanlarda özefaqus xərçəngi inkişaf riski artır. Xüsusilə, yemək borusunda hüceyrə dəyişikliklərinə səbəb olan Barrett özefaqusu adlı bir vəziyyət xərçəngin inkişafına təkan verir.
Yemək vərdişləri: Sağlam olmayan qidalanma vərdişləri, xüsusilə də kifayət qədər meyvə və tərəvəz istehlak etməmək, qida borusu xərçəngi riskini artırır. Bundan əlavə, çox isti içkilərin istehlakı özofagus hüceyrələrinə zərər verir və xərçəng riskini artırır.
Piylənmə: Artıq çəki bu durumun riskini artıran digər mühüm faktordur. Obez insanlarda mədə turşusu özefaqusa daha asan geri sızır, bu da reflüyə səbəb olur və xərçəng riskini artırır.
Yaş və Cins: Sözügedən duruma ümumiyyətlə 50 yaşdan yuxarı insanlarda daha çox rast gəlinir. Bundan əlavə, kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir.
Bu risk faktorlarına diqqət yetirərək sağlam həyat tərzinə yiyələnmək özefaqus xərçənginin inkişaf riskini azaltmaqda təsirli ola bilər.
Özefaqus Xərçənginin diaqnozu necə qoyulur?
Özefaqus xərçənginin diaqnozu çətindir, çünki xəstəliyin erkən mərhələlərində çox vaxt simptomlar olmur. Ancaq müəyyən simptomlar meydana gəldikdə, müxtəlif tibbi testlər və prosedurlar vasitəsilə diaqnoz qoyula bilər. Özofagus xərçənginin diaqnozu üçün istifadə olunan üsullar bunlardır:- Endoskopiya
- Biopsiya
- Barium rentgen şüası (barium udma testi)
- Kompüterli Tomoqrafiya (CT) və Maqnetik Rezonans Tomoqrafiya (MRT)
- Pozitron Emissiya Tomoqrafiyası (PET)
Biopsiya: Endoskopiya zamanı alınan toxuma nümunəsi laboratoriyada mikroskop altında araşdırılır. Bu müayinə hüceyrələrdə xərçəngin olub olmadığını müəyyən etmək üçün istifadə olunur. Dəqiq borusu xərçənginin qəti diaqnozu üçün biopsiya ən etibarlı üsuldur.
Barium rentgen şüası (barium udma testi): Bu testdə xəstə barium adlanan ağ, təbaşir kimi maye içir. Barium yemək borusundan keçdiyi üçün bu bölgəni rentgen şüalarında aydın şəkildə görünür edir. X-ray görüntüləri özefaqusda daralma, şiş və ya digər anormallıqları göstərir.
Kompüterli Tomoqrafiya (CT) və Maqnetik Rezonans Tomoqrafiya (MRT): Qioda borusu xərçənginin yayılıb yayılmadığını müəyyən etmək üçün CT və ya MRT taramaları aparılir. Bu görüntüləmə testləri xərçəngin bədənin digər hissələrinə yayılmasını aşkar etmək üçün istifadə olunur.
Pozitron Emissiya Tomoqrafiyası (PET): Bu test bədəndəki xərçəng hüceyrələrini aşkar etmək üçün istifadə olunur. PET xərçəng hüceyrələrinin normal hüceyrələrdən fərqli bir enerji istifadə etdiyini göstərir, çünki onlar sürətlə böyüyürlər və bu enerji fərqi skanda görünür.
Sözügedən xəstəlikdən şübhələnirsinizsə, bu testlər erkən diaqnoz üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Erkən diaqnoz müalicə şansını əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Özefaqus xərçəngi necə müalicə olunur?
Qida borusu xərçənginin müalicəsində istifadə edilən üsullar xərçəngin mərhələsindən, xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən və şişin yerləşdiyi bölgədən asılı olaraq dəyişir. Müalicə variantları ümumiyyətlə cərrahi müdaxilə, radioterapiya, kimyaterapiya və son illərdə inkişaf etmiş hədəfli müalicələr və immunoterapiyalardan ibarətdir. Özofagus xərçənginin əsas müalicə üsulları bunlardır:Cərrahi Müdaxilə: Erkən mərhələdə diaqnoz qoyulan qida borusu xərçəngi vəziyyətlərində cərrahi müalicə ən çox istifadə edilən üsuldur. Qida borusunun xərçəngli hissəsinin çıxarılması (ezofagektomiya) və daha sonra qalan qida borusunun mədə ilə birləşdirilməsi ilə həyata keçirilən əməliyyatlar şişi tamamilə yox etmək məqsədi daşıyır. Cərrahi müalicə xərçəngin erkən mərhələlərində müvəffəqiyyət şansını artırır.
Radioterapiya: Radioterapiya xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün yüksək enerjili rentgen şüalarından istifadə edir. Adətən əməliyyatdan əvvəl şişin ölçüsünü azaltmaq və ya əməliyyatdan sonra qalan xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün istifadə olunur. Bəzi hallarda cərrahiyyə əməliyyatı keçirə bilməyən xəstələrdə əsas müalicə üsulu kimi üstünlük verilir.
Kimyaterapiya: Kimyaterapiya xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün dərmanlardan istifadə edən bir müalicə üsuludur. Adətən radioterapiya ilə birlikdə tətbiq edilir və xərçəngin yayıldığı hallarda üstünlük verilir. Qabaqcıl xərçənglərdə kimyaterapiya xəstəliyin yayılmasını yavaşlada və simptomları aradan qaldıra bilər.
Hədəfli Müalicələr: Son illərdə inkişaf etdirilən bu müalicə üsulu xərçəng hüceyrələrinə xas olan müəyyən zülalları hədəf alaraq işləyir. Məqsədli müalicələr xərçəng hüceyrələrini daha az yan təsirlə məhv etmək məqsədi daşıyır.
İmmunoterapiya: İmmunitet sisteminin xərçəng hüceyrələri ilə daha effektiv mübarizə aparmasını təmin edən immunoterapiya son illərdə qida borusu xərçənginin müalicəsində perspektivli bir üsuldur.
Müalicə prosesi xəstəliyin mərhələsinə və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq fərdi olaraq planlaşdırılır. Erkən diaqnoz müalicənin müvəffəqiyyətini artıran ən mühüm amillərdən biridir.
Özefaqus xərçəngi inteqrativ tibb ilə necə müalicə edilir?
Sözügedən halın müalicəsində inteqrativ təbabət ənənəvi tibb üsullarına əlavə olaraq istifadə edilən tamamlayıcı və alternativ müalicə yanaşmalarını əhatə edir. Bu müalicələr xərçəngin əsas müalicəsi olan cərrahiyyə, kimyaterapiya və radioterapiyaya dəstək olmaq və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün tətbiq edilir. İnteqrativ tibb bədənin təbii sağalma prosesini dəstəkləyərkən xəstənin zehni və emosional rifahını gücləndirmək məqsədi daşıyır.Qidalanma və Pəhriz Müalicəsi: Qida borusu xərçəngi xəstələrinin müalicə prosesində sağlam qidalanma böyük əhəmiyyət kəsb edir. Antioksidantlar və iltihab əleyhinə qidalarla zəngin bir pəhriz immunitet sistemini dəstəkləyir. Bundan əlavə, qidalanma məsləhətçiləri yeməkdə çətinlik çəkən xəstələr üçün müvafiq pəhriz planları hazırlayır və xəstənin ehtiyac duyduğu qidaları almasını təmin edir.
Bitki mənşəli müalicələr: Bəzi bitki mənşəli əlavələr xərçəng müalicəsinin yan təsirlərini aradan qaldırmağa kömək edir. Bununla belə, bitki mənşəli dərmanların kimyaterapiya kimi ənənəvi müalicə üsulları ilə qarşılıqlı əlaqədə ola biləcəyini qeyd etmək lazımdır. Bu səbəblə bir mütəxəssislə məsləhətləşərək bitki mənşəli müalicələrdən istifadə edilməlidir.
Akupunktur və Masaj Müalicəsi: Bu üsullar müalicə prosesində ağrı, ürəkbulanma və stres kimi simptomları aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir. Akupunktur, xüsusilə də kimyaterapiyadan sonra ürək bulanmasını azaltmaqda təsirli ola bilər.
İnteqrativ tibb özofagus xərçənginin müalicəsinin ənənəvi üsullarını əvəz etmir, lakin xəstənin ümumi rifahını və müalicəyə uyğunluğunu yaxşılaşdıra bilər.
