Təzyiqi Aşağı Salmaq Üçün Nə Etməliyəm? Hipertoniya Nədir?
Normal qan təzyiqi təxminən 120/80 mmHg olsa da, müxtəlif amillərə görə bu dəyər arta və hipertoniya deyilən bir vəziyyət yarana bilər. Hipertoniya nəzarət edilmədikdə isə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Ürək xəstəliyi, böyrək çatışmazlığı və insult kimi ağırlaşmalar yüksək təzyiqin uzunmüddətli nəticələri arasındadır. Buna görə də qan təzyiqini balanslı saxlamaq və yüksəldikdə onu aşağı salmaq önəmlidir.Qan təzyiqi niyə qalxır?
Bir çox müxtəlif amillər hipertoniyaya səbəb ola bilər, o cümlədən:Genetik faktorlar. Bu vəziyyətin inkişafında genetik irsiyyət mühüm rol oynayır. Yəni ailəsində sözü gedən problem olan insanlarda hipertoniya riski daha yüksəkdir.
Yaş və cins. Bu halın riski yaşla birlikdə artır. Xüsusilə 45 yaşdan sonrakı insanlarda sözü gedən halla daha çox rastlaşırıq. Bundan əlavə, bu hal kişilərdə daha çox gənc yaşlarda müşahidə olunsa da, menopozdan sonra qadınlarda onun tezliyi artır.
Həddindən artıq duz istehlakı. Həddindən artıq duz istehlakı bədəndə suyun tutulmasına, qan həcminin artmasına səbəb olur ki, bu da təzyiqin artmasına səbəb olur.
Piylənmə. Həddindən artıq çəki ürəyin daha çox işləməsinə və danışdığımız halın artmasına səbəb olur. Piylənmə hipertoniyanın artmasına səbəb olan əsas faktordur.
Fiziki fəaliyyətin olmaması. Fiziki fəaliyyət ürək-damar sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynayır, ona görə də müntəzəm məşq etməmək hipertoniyanın əsas səbəblərindəndir.
Alkoqol və siqaret. Həddindən artıq spirt istehlakı və siqaret damarları daraldaraq qanın damara təzyiqini artırır.
Stres və psixoloji faktorlar. Xroniki stres, əsəbilik, davamlı düşünmək kimi psixiloji amillər hipertoniyanın əsas səbəblərindən biridir.
Yanlış qidalanma. Doymuş yağ və xolesterinlə zəngin qidaların istehlakı ateroskleroza səbəb olmaqla təzyiqi artırır.
Xroniki xəstəliklər. Diabet, böyrək xəstəlikləri və yuxu apnesi kimi xroniki vəziyyətlər hipertoniya səbəbdir.
Dərmanlar. Bəzi dərmanlar, xüsusən də doğuşa nəzarət həbləri və soyuqdəymə dərmanları yantəsir kimi sözü gedən vəziyyətə səbəb ola bilər.
Bu amillər hipertoniyanın əsas səbəblərindəndir və bunları idarə etməkdikdə təzyiq daha ciddi sağlamlıq problemləri yarada bilər.
Hipertoniya hansi ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər?
Qeyd etdiyimiz kimi, hipertoniya nəzarət edilmədikdə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Onun səbəb olduğu problemlərə aşağıdakılar daxildir:Ürək xəstəlikləri. Bura daxildir;
- Koronar arteriya xəstəliyi. Sözü gedən hal ürəyi qidalandıran damarların daralmasına və sərtləşməsinə səbəb olaraq infarkt riskini artırır.
- Ürək çatışmazlığı. Nəzarətsiz hipertoniya ürəyin daha çox işləməsinə, ürək əzələlərinin zəifləməsinə və ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər.
- Sol mədəciyin hipertrofiyası. Təzyiq ürək əzələlərinin qalınlaşmasına səbəb olur və ürəyin düzgün işləməsini çətinləşdirir.
- İflic. İflicin işemik insult, hemarragik insult növlərinin riski var.
- Xroniki böyrək xəstəliyi. Qadının damara etdiyi təzyiq böyrəklərdəki qan damarlarını zədələyərək böyrək funksiyasının pisləşməsinə, nəticədə isə xroniki böyrək xəstəliyinə səbəb ola bilər.
- Böyrək çatışmazlığı. Sözü gedən problem səbəbilə olan qabaqcıl böyrək zədələnməsi dializ və ya böyrək nəqli tələb edən böyrək çatışmazlığına səbəb ola bilər.
- Retinopatiya. Hipertoniya gözün kiçik qan damarlarını zədələyərək retinopatiyaya səbəb ola bilər. Bu hal görmə itkisi yaradacaq qədər ciddi vəziyyətdir.
- Optik neyropatiya. Optik neyropatiya optik sinirlərə qan axınının azalması nəticəsində baş verə bilər ki, bu da daimi görmə itkisinə səbəbdir.
Anevrizma. Qan divara təzyiq göstərdikcə damar zəifləyir və genişlənir ki, bu da anevrizmaya gətirib çıxarır. Anevrizma yırtılırsa, həyati təhlükə olan qanaxmaya səbəb ola bilər.
Demans. Beyinə qan axınının azalması nəticəsində beyin zədələnməsi damar demensiyasına səbəb ola bilər.
Bu problemlərin qarşısını almaq üçün qan təzyiqini normalda saxlamaq və qalxan zaman aşağı salmaq mütləqdir.
Təzyiqi aşağı salmaq üçün nə etmək lazımdır?
Bu vəziyyəti düzgün idarə etmək sağlamlığınızı qorumaq və ürək xəstəlikləri riskini azaltmaq üçün çox vacibdir. Qanın damara ehtiyi təzyiqi aşağı salmaq üçün bunları edə bilərsiniz.- Balanslaşdırılmış qidalanma
- Daimi məşq
- Sağlam çəki
- Alkoqol qəbulunun məhdudlaşdırılması
- Siqareti atmaq
- Stresi idarəetmə
- Daimi tibbi müayinələr
Daimi məşq. Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta aerobik məşq (gəzinti, üzgüçülük, velosiped sürmə) etməklə qan təzyiqinizi aşağı salmağınız mümkündür. Daimi idman ürək sağlamlığınızı da yaxşılaşdırır.
Sağlam çəki. Artıq çəki itirmək qan axınını idarə etməyə kömək edir.
Alkoqol qəbulunun məhdudlaşdırılması. Alkoqol qəbulunu azaltmaqla qanda olan təzyiqi aşağı sala bilərsiniz.
Siqareti atmaq. Siqaret qan damarlarını daraldır, qanın damara təyziqinin artmasına səbəb olur. Ona görə də siqareti tərgitmək vəziyyətin idarəsində faydalıdır.
Stresi idarəetmə. Meditasiya, dərin nəfəs və yoqa kimi stres idarə üsullarını tətbiq edərək narahatlığı nəzarət altında saxlaya bilərsiniz.
Daimi tibbi müayinələr. Təzyiqi müntəzəm olaraq ölçmək və həkim nəzarətində olmaq sözü gedən halı idarə etməyə kömək edir.
Bu addımlara əməl etməklə hipertoniyanın aşağı sala və sağlam həyat sürə bilərsiniz.
Təzyiqi aşağı salan qidalar hansılardır?
Təzyiqi aşağı salan bir sıra qidalar var:- Göyərtilər
- Meyvələr
- Süd və süd məhsulları
- Yulaf
- Balıq
- Qoz, badam, fındıq
- Paxlalılar
- Günəbaxan toxumu
- Sarımsaq
- Zeytun yağı
Təzyiqi aşağı salmağın tibbi üsulları nələrdir?
Ev şəraitində olan üsullar işə yaramasa və təzyiq yüksək olsa, həkimə müraciət etmək mütləqdir. Həkim vəziyyətdən asılı olaraq bu üsullardan birini təyin edəcək:ACF inhibitorları. ACF inhibitorları angiotensin çevirən ferment inhibitorları kimi tanınır və qan damarlarını genişləndirərək damara təzyiq edən qanın təzyiqini aşağı salır. Bu dərmanlar qan damarlarının daralmasının qarşısını almaqla işləyir və bununla da qan təzyiqini idarə edir.
ARB-lər. Angiotensin II reseptor blokerləri (ARB) qan damarlarını genişləndirərək problem aradan qaldırır.
Beta blokerlər. Beta blokerlər ürək döyüntüsünü yavaşlatmaqla və ürəyin iş yükünü azaltmaqla hipertoniyanın qarşısını alır.
Kalsium kanal blokerləri. Kalsium kanal blokerləri qan damarlarını genişləndirərək və ürəyin daralma qabiliyyətini azaldaraq qan damarlarının rahatlamasına və genişlənməsinə kömək edir.
Diuretiklər. Diuretiklər bədəndən artıq duz və suyu sidiklə çıxararaq hipertoniyanın qarşısını alır.
Bu dərman qruplarından hər biri vəziyyətdən asılı olaraq həkim tərəfindən təyin edilir və onların istifadəsi zamanı həkim nəzarətindən kənara çıxmaq olmaz.
Təzyiqi aşağı salmaq üçün cərrahi müdaxilə nə zaman olur?
Təyziqi aşağı salmaq üçün cərrahi müdaxilələr nadir hallarda həyata keçirilir və adətən digər müalicə üsulları (dərmanlar, həyat tərzi dəyişiklikləri) qeyri-adekvat olduqda və ya müəyyən tibbi şəraitlə qarşılaşdıqda edilir. Cərrahi müdaxilə tələb edən şərtlər aşağıdakıları əhatə edir:Böyrək arteriyasının stenozu. Böyrək damarlarının daralması olduqda, qanın damara təzyiq etməsinə səbəb ola bilir. Bu halla yaşandıqda böyrək arteriyasının stenozunu müalicə etmək üçün angioplastika və ya stent qoyulması kimi cərrahi prosedurlar həyata keçirilə bilər.
Feoxromositoma. Böyrəküstü vəzində rast gəlinən nadir şişdir feoxromositoma qanın damara təzyiqinə səbəb olur. Bu şişin cərrahi yolla çıxarılması hipertoniyanı da aradan qaldırır.
Koarktasiya (aorta stenozu). Aortanın daralması nəticəsində yaranan yüksək təzyiq hallarında daralmış sahə cərrahi müdaxilə ilə düzəldilir.
Böyrək transplantasiyası. Xroniki böyrək xəstəliyi olan və buna görə də yüksək təzyiq inkişaf etdirən xəstələrdə böyrək transplantasiyası tələb oluna bilər. Yeni böyrək xəstənin təzyiqini aşağı sala bilir.
Bu cür cərrahi müdaxilələr yalnız yüksək təzyiqin müəyyən bir əsas səbəbi olduqda həyata keçirilir. Hipertoniyanın müalicəsində həyat tərzi dəyişikləri və dərmanlarla müalicə daha çox təyin olunur. Cərrahiyyə variantları yalnız digər müalicə üsulları uğursuz olduqda və ya müəyyən bir struktur problem olduqda nəzərə alınır.
İnteqrativ təbabətlə təzyiqi aşağı salmaq üçün bitki mənşəli əlavələr və stresi idarə etmə üsulları istifadə edilə bilər. Duz qəbulunu azaltmaq, kaliumla zəngin qidalar qəbul etmək, eyni zamanda sarımsaqı kimi bitki mənşəli əlavələrdən istifadə etmək hiportaniya üçün faydalıdır.
Bundan əlavə, meditasiya və yoqa kimi stres idarə üsulları da qan təzyiqini aşağı salmağa kömək edir.
İnteqrativ Təbabətdə yüksək təzyiqin müalicəsi xəstəliyin səbəbinin araşdırılması ilə başlanılır. Səbəbə uyğun olaraq drenaj dekoksiya, suis orqan preparatları ilə müalicə aparılır. Eyni zamanda minerallarla zəngin düzgün qidalanma rejiminin təyini də önəmlidir.
