Şəkər Həkimi Kimdir və Hansı Xəstəlikləri Müalicə Edir?
Diabet, bədənin qan şəkərinin (qlükoza) səviyyəsini tənzimləməkdə çətinlik çəkdiyi xroniki bir xəstəlikdir. Qlükoza bədənin əsas enerji mənbəyidir və insulin hormonunun hüceyrələrə daşınmasını tələb edir. Diabetin iki əsas növü var: Tip 1 və Tip 2. Tip 1 diabet bədən kifayət qədər insulin istehsal edə bilmədiyi zaman baş verir və adətən uşaqlıq və ya yeniyetməlik dövründə diaqnoz qoyulur. Tip 2 diabetə daha çox rast gəlinir və adətən yetkinlərdə olur. Bu tip diabetdə orqanizm insulinə qarşı müqavimət inkişaf etdirir və ya kifayət qədər insulin istehsal etmir. Şəkərli diabet nəzarət altına alınmazsa, ürək xəstəlikləri, böyrək problemləri, damarların tutulması, görmə itkisi və sinirlərin zədələnməsi kimi ciddi fəsadlara yol aça bilər. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə diabetin idarə edilməsində vacibdir.Şəkər xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?
Şəkərli diabet bir çox əlamətlərlə özünü göstərir. Bu durumun erkən tanınması xəstəliyin idarə olunması və fəsadların qarşısının alınması baxımından son dərəcə vacibdir. Şəkərin ən çox görülən simptomlarına aşağıdakılar daxildir:- Həddindən artıq susuzluq və tez-tez sidiyə getmə
- Həddindən artıq yorğunluq
- Ani arıqlama
- Bulanıq Görmə
- Əllərdə və ayaqlarda uyuşma
Həddindən artıq yorğunluq: Bədən enerji üçün qlükoza istifadə edə bilmədikdə, enerji çatışmazlığı hiss olunur. Bu, xüsusilə Tip 2 diabetli insanlarda tez-tez rast gəlinən daimi yorğunluq və tükənmə hissinə səbəb olur.
Ani arıqlama: Xüsusilə 1-ci tip diabetli xəstələrdə bədən enerji təmin etmək üçün əzələ və yağ toxumalarından istifadə etməyə başlayır. Bu ani və səbəbsiz kilo itkisinə gətirib çıxardır. TIP2 diabet xəstələrində xəstəliyin ilk dövrlərində çəki artımı müşahidə olunarsa da, sonrakı dekompensasiya mərhələsində (yəni şəkər səviyyələri 250-300-dən yüksək olan dövrdə) kəskin arığlama müşahidə oluna bilir.
Bulanıq Görmə: Yüksək qan şəkəri səviyyəsi gözün billurunda mayenin yığılmasına səbəb olur ki, bu da bulanıq görmə ilə nəticələnir. Şəkər xəstəliyi müalicə olunmazsa, bu vəziyyət daimi görmə problemlərinə çevrilə bilər.
Əllərdə və ayaqlarda uyuşma: Diabetik neyropatiya kimi tanınan bu vəziyyət sinirlərin zədələnməsi səbəbindən əllərdə və ayaqlarda uyuşma və ya ağrı şəklində baş verir.
Şəkər diaqnozu necə qoyulur?
Bu xəstəlik adətən qan testləri və xəstənin simptomları əsasında müəyyən edilir. Diabetin diaqnozunda istifadə olunan əsas testlər bunlardır:Aclıq qan şəkəri ölçümü: Bu test xəstənin ən azı 8 saat aclıqdan sonra götürülən qan nümunəsindəki qlükoza səviyyəsini ölçür. Normalda acqarına qan şəkərinin səviyyəsi 100 mq/dL-dən aşağı olmalıdır. 100-125 mq/dL arasında olan nəticələr prediabet hesab edilsə də, 126 mq/dL və yuxarı nəticələr diabet diaqnozu qoymaq üçün kifayətdir.
Qlükoza Tolerantlığı Testi: Bu test aclıq qan şəkəri testinə əlavə olaraq edilir. Xəstəyə tərkibində müəyyən miqdarda qlükoza olan maye verilir və 2 saatdan sonra qan şəkərinin səviyyəsi ölçülür. Normalda 2 saatlıq QTT nəticəsi 140 mq/dL-dən aşağı olmalıdır. 140-199 mq/dL arasında olanlar prediabet, 200 mq/dL və yuxarı isə şəkərli diabet hesab olunur.
HbA1c Testi: Bu test son 2-3 ay ərzində qan şəkərinin səviyyəsini əks etdirən bir ölçüdür. HbA1c səviyyəsi qan şəkəri səviyyəsinin nə qədər yaxşı idarə olunduğunu göstərir. HbA1c səviyyəsinin 5,7%-dən aşağı olması normal hesab edilsə də, 5,7-6,4% prediabetin, 6,5% və yuxarı isə şəkərli diabetin diaqnozu üçün istifadə olunur.
Diaqnoz qoyulduqdan sonra müvafiq müalicə planı təyin edilir və xəstəyə xəstəliyin idarə olunması üçün lazımi məlumatlar verilir. Diabet ömür boyu davam edən bir xəstəlikdir və müntəzəm monitorinq və müalicə ilə fəsadların qarşısını almaq olar.
Şəkər xəstəliyinin müalicəsi üçün hansı həkimə müraciət etməliyəm?
Diaqnoz qoyulduqdan sonra xəstəliyin idarə edilməsi və müalicəsi üçün düzgün həkimə müraciət etmək vacibdir. Şəkərli diabetin müalicəsində müraciət edilməli olan mütəxəssislər ümumiyyətlə endokrinoloqlar və daxili xəstəliklər mütəxəssisləridir.Endokrinoloqlar: Şəkər xəstəliyinin müalicəsində müraciət olunan mütəxəssislərdir. Endokrinoloqlar hormon sisteminə diqqət yetirən və diabet kimi hormonla əlaqəli xəstəliklərin diaqnozu və müalicəsində ixtisaslaşmış həkimlərdir. Onlar 1-ci və 2-ci tip diabetin, həmçinin hamiləlik diabeti kimi xüsusi şərtlərin idarə edilməsində səriştəlidirlər. Endokrinoloqlar qan şəkərinizin səviyyəsini tənzimləmək, insulin terapiyası və diabetlə bağlı ağırlaşmaları idarə etmək üçün sizə rəhbərlik edir.
Daxili Xəstəliklər Mütəxəssisləri: Daxili xəstəliklər mütəxəssisləri diabetlə yanaşı bir çox xroniki xəstəliklərin diaqnoz və müalicəsində rol oynayan həkimlərdir. Xüsusilə Tip 2 diabet xəstələri üçün tez-tez seçilən bu mütəxəssislər ümumi sağlamlıq vəziyyətinizi qiymətləndirir və diabetə nəzarət etmək üçün müalicə planı yaradır. Diabetin ağırlaşmaları, onun digər xroniki xəstəliklərlə əlaqəsi və ümumi sağlamlıq vəziyyəti kimi məsələlər daxili xəstəliklər mütəxəssislərinin səlahiyyətinə aiddir.
Dietoloqlar və kardioloqlar kimi digər sağlamlıq mütəxəssisləri də şəkərin müalicəsində böyük rol oynayırlar. Dietoloqlar sizə sağlam qidalanma planı yaratmağa kömək edir. Kardioloqlar diabetin ürək sağlamlığına təsirini izləyir və lazımi müalicələri tövsiyə edirlər.
Bu xəstəliyin müalicəsi multidisiplinar bir yanaşma ilə idarə edilməli olan bir prosesdir. Buna görə də şəkəri nəzarət altında saxlamaq və ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün düzgün mütəxəssislərlə əməkdaşlıq çox vacibdir.
Şəkər həkimi hansı xəstəlikləri müalicə edir?
Diabet həkimləri ümumiyyətlə endokrinoloq kimi tanınan bir ixtisas üzrə fəaliyyət göstərən həkimlərdir. Diabet, bədənin qan şəkərinin səviyyəsini tənzimləməkdə çətinlik çəkdiyi xroniki bir xəstəlikdir. Lakin bu durum yalnız qan şəkərinin idarə edilməsi ilə məhdudlaşmır, bu xəstəlik müxtəlif fəsadlara səbəb ola bilər və bu ağırlaşmalar bir çox müxtəlif sistemlərə təsir göstərə bilər. Pasient əgər ehtiyac olarsa kardioloq, nefroloq, oftalmoloq,nevroloq,dermatoloq,qastroenteroloq həkimlərə yönləndirilir. Şəkər həkimlərinin nəzarət etdiyi əsas xəstəliklər və şərtlər bunlardır:- Ürək-damar xəstəlikləri
- Böyrək Xəstəlikləri
- Göz xəstəlikləri
- Sinir zədələnməsi (neyropatiya)
- Dəri və Yoluxucu Xəstəliklər
- Həzm sistemi problemləri
Böyrək Xəstəlikləri: Şəkərli diabet böyrəklərin kiçik qan damarlarını zədələyərək diabetik nefropatiyaya səbəb olur. Diabetik nefropatiya böyrək funksiyasının tədricən itirilməsinə və böyrək çatışmazlığına gətirib çıxardır. Şəkərli diabet həkimləri müntəzəm olaraq böyrək funksiyasını izləyir və böyrək sağlamlığını qorumaq üçün lazımi müalicələri planlaşdırırlar. Onlar həmçinin yüksək təzyiqə nəzarət edərək böyrəkləri qorumaq üçün tədbirlər görürlər.
Göz xəstəlikləri: Sözügedən durum gözlərdəki kiçik qan damarlarını zədələyir və diabetik retinopatiya kimi ciddi göz xəstəliklərinə yol açır. Diabetik retinopatiya müalicə edilmədikdə görmə itkisinə qədər irəliləyə bilər. Şəkərli diabet həkimləri mütəmadi olaraq göz müayinələrini tövsiyə edir və lazım gəldikdə xəstələri oftalmoloqlara göndərirlər. Bu durumun səbəb olduğu digər göz problemlərinə katarakt və qlaukoma kimi şərtlər daxildir.
Sinir zədələnməsi (neyropatiya): Diabet sinir sisteminə zərər verə və diabetik neyropatiyaya səbəb ola bilər. Diabetik neyropatiya adətən əllərdə və ayaqlarda uyuşma və ya ağrı şəklində özünü göstərir. Bu zaman həkimlər vəziyyəti idarə etmək üçün qan şəkərinə nəzarət, ağrıların idarə edilməsi və ayaq baxımı kimi tədbirlər görür.
Dəri və Yoluxucu Xəstəliklər: Bu durum müxtəlif dəri problemlərinə və infeksiyalara yol açır. Yüksək qan şəkəri səviyyələri quru dəri, göbələk infeksiyaları və bakterial infeksiya riskini artırır. Həkimlər dəri sağlamlığını qorumaq və infeksiyaların qarşısını almaq üçün lazımi tədbirləri görmək üçün xəstələrinə müntəzəm dəriyə qulluq etməyi tövsiyə edirlər.
Həzm sistemi problemləri: Sözügedən hal həzm sisteminə də mənfi təsir göstərir. Xüsusilə diabetik qastroparez mədə əzələlərinin düzgün işləməməsi səbəbindən mədə boşalmasının gecikdiyi bir vəziyyətdir. Bu vəziyyət ürəkbulanma, qusma və şişkinlik kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Həkimlər bu vəziyyəti idarə etmək üçün lazım olduqda qidalanma planlamasını və dərman preparatlarını tövsiyə edirlər.
Bu xəstələrdə ağırlaşmaların qarşısını almaq və idarə etmək üçün mütəmadi olaraq şəkərli diabet həkiminə müraciət etmələri və həkimin tövsiyə etdiyi müalicə planına əməl etmələri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Erkən diaqnoz və effektiv müalicə diabetin ağırlaşmalarını minimuma endirməyə və xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıra bilər.