Qəbizliyin Səbəbi Nədir? Qəbizliyə Faydalı Olan Qidalar Hansılardır?
Qəbizlik defaksikasiya aktının həftədə 3 dəfədən az olması, nəcis kütləsinin bərk, yoğun olması, tam boşalma hissinin olmamasıdır. Qəbzlik birincili və ikincili ola bilir.Birincili qəbzlik səbəbləri:
- Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun qəbzlik forması
- Yavaş tranzitli qəbzlik (miyopatiya, neyropatiya)
- Funksional defekasiya pozğunluğu (dissinergik defekasiya)
- Metabolik-hiperkalsemiya, hipotiroidizm
- Nevroloji xəstəliklər-parkinson, onurğa travmaları, Ş.D
- Bağırsaq xəstəlikləri-striktur, xərçəng, anal çat
Pəhriz, az lifli qidalanma, sosial problemlər, az hərəkətli həyat tərzi, mühit dəyişikliyi defekasiya hissini təxirə salmaq, yaşlılıq, endokrinmetabolik-Ş.D, hipotirodm, hiperkalsemiya, hipopituitarizm, qurğuşun intoksikasiyası, porfiriya, MSS xəstəlikləri, Parkinson xəstəliyi, psixiatrik xəstəliklər, depressiya, anoreksiya nervoza, psixoz, bağırsaq obstruksiyası-xərçəng, divertikulyar xəstəlik, iltihabi bağırsaq xəstəliyi, volvulus, anal çat, syenoz.
Lifli qidaların az və ya çox istehlakı. Liflər həzm sistemindən keçən suyu udur, nəcisə tutarlılıq və yumşaqlıq verir. Kifayət qədər lifli qidalar istehlak edilmədikdə, yoğun bağırsaq çox su udur və nəcis bərk və quru olur.
Gün ərzində çox az hərəkət. Bağırsaqlar fəaliyyətə cavab verir. Qarın divarının əzələləri və diafraqma defekasiya prosesində mühüm rol oynayır. Hərəkətsizlik bu əzələlərin zəifləməsinə səbəb olur, nəticədə sərt və quru nəcis əmələ gəlir.
Narkotik istifadəsi. Antidepresanlar, antihistaminiklər və qan təzyiqi dərmanları kimi bəzi dərmanlar mərkəzi sinir sisteminə və bağırsaqda əzələ funksiyasına və ya nəcisdə suyun udulmasına təsir göstərərək sözügedən problemə səbəb yol açır.
Yemək pozğunluğu - Anoreksiya nevroza. Bu hal, qeyri-kafi maye və lif qəbulu ilə əlaqələndirilir və susuzlaşdırma, qida çatışmazlığı səbəbindən yemək pozğunluğu olan insanlarda baş verir.
Stres və Depressiya. Depressiya bağırsaqda serotonin səviyyəsini azaldır ki, bu da bağırsaqdakı neyronların sayını azaldır. Bu, bağırsaq selikli qişasının pozur və bu durumu yaradır.
Hamiləlik. Hamiləlik dövründə bədən daha çox progesteron hormonu istehsal edir. Bu hormon həzm sistemini yavaşladır, bu hala səbəb olur.
Qəbizliyin əlamətləri hansılardır?
Bu durumun əlamətləri bir insanın həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir və gündəlik fəaliyyətlərdə narahatlıq yaradır. Bu simptomlar ümumiyyətlə bir neçə əsas kateqoriyaya bölünə bilər:Bağırsaq Hərəkətlərinin Tezliyi. Bu problem həftədə üç və ya daha az bağırsaq hərəkəti ilə müəyyən edilir. Normalda bağırsaq hərəkətlərinin tezliyi insandan insana dəyişir. Bununla belə, həftədə üçdən az defekasiya ümumiyyətlə bu durumun əlaməti hesab olunur. Bu vəziyyət nəcisin bağırsaqlardan keçməsinin yavaşlaması səbəbindən baş verir.
Nəcisin quruluşu. Bu halda nəcisin strukturu adətən sərt, quru və kiçik parçalardan ibarət olur. Bu cür nəcis bağırsaq hərəkətlərinin çətin və ağrılı olmasına səbəb olur. Sərt nəcisin keçməsi zamanı ağrı və narahatlıq hiss edilir. Bu vəziyyət nəcisin uzun müddət bağırsaqlarda qalması və artıq suyun udulması nəticəsində yaranır.
Əlavə simptomlar. Digər simptomlara qarın ağrısı, şişkinlik və qaz problemləri daxildir. Qarın nahiyəsində narahatlıq və dolğunluq hissi tez-tez olur. Bundan əlavə, tələsiklik hissi və bağırsaqların tam boşalmadığı hissi də ümumi simptomlardır. Bu problem anal çatlara (anus ətrafındakı çatlara) səbəb olur, bağırsaq hərəkətlərini çətinləşdirir və ağrılı edir.
Qeyri-kafi və çətin defekasiya. Qəbizlik halı yaşayan insanlar defekasiyada çətinlik və qeyri-kafi defekasiya hissi ilə qarşılaşırlar. Ümumi bir simptom uzun müddət tualetdə qalmaq və nəcisdən keçmək üçün həddindən artıq səy göstərməkdir.
Qəbizlik simptomları fərddən fərdə fərqli olur. Lakin bağırsaq hərəkətlərinin azalması, nəcisin strukturunun dəyişməsi və əlavə simptomlar adətən əsas əlamətlərdəndir. Bu simptomlar davam edərsə, həkimə müraciət etmək vacibdir.
Qəbizliyə Yaxşı təsir edən üsullar hansılardır?
Bu vəziyyətin qarşısını almaq və aradan qaldırmaq üçün müxtəlif üsullar mövcuddur. Qəbizlik üçün bir neçə təsirli həll yolu bunlardır:Liflə zəngin qidaların istehlakı. Lif həzm sisteminin nizamlı işləməsini təmin edir. Lifli qidalar nəcisin su tərkibini artırır, nəcisin daha yumşaq keçməsini asanlaşdırır. Meyvə, tərəvəz, tam taxıl və paxlalılar kimi liflə zəngin qidalar gündəlik pəhrizə daxil edilməlidir. Xüsusilə alma, armud, böyürtkən və paxlalılar bu vəziyyətin qarşısını alır.
Bol su içmək. Kifayət qədər su içmək nəcisin yumşaq olmasını təmin edir və bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyir. Gündə ən azı 8-10 stəkan su içmək problemin qarşısının alınmasında və müalicəsində mühüm rol oynayır. Su istehlakı bağırsaqları nəm saxlayaraq nəcisin daha asan keçməsini təmin edir.
Daimi fiziki fəaliyyət. Məşq bağırsaq hərəkətlərini təşviq edir. Gəzinti, qaçış və velosiped sürmə kimi müntəzəm fiziki fəaliyyətlər bağırsaqların daha aktiv işləməsini təmin edir. Gündə ən azı 30 dəqiqə məşq etmək həzm sisteminin nizamlı işləməsinə kömək edir.
Tualet vərdişlərinin tənzimlənməsi. Tualet vərdişlərinin tənzimlənməsi də bu müddətdə önəmlidir. Tualetə getmək zərurəti yarandıqda onu təxirə salmaq olmaz və mütəmadi olaraq tualetə getmək lazımdır. Tualetdə rahat bir mövqe tutmaq və kifayət qədər vaxt vermək də vacibdir.
Qəbizliyi aradan qaldırmaq üçün nə etmək olar?
Evdə rahatlıqla tətbiq oluna bilən təbii məhlullarla sözügedən problemi aradan qaldırmaq mümkündür. Qəbizliyi aradan qaldırmaq üçün evdə təsirli təbii vasitələr:Zeytun yağı və limon qarışığı. Zeytun yağı bağırsaqları yağlamağa kömək edir, nəcisin keçməsini asanlaşdırır. Bir xörək qaşığı zeytun yağına bir neçə damcı limon suyu əlavə edib səhərlər acqarına istehlak etmək təsirli vasitədir.
Qaynar Su və Limon. İsti su həzm sistemini stimullaşdırır və bağırsaq hərəkətlərini artırır. Səhər acqarına içilən bir stəkan qaynar suya əlavə edilən limon suyu problemi aradan qaldırmağa kömək edir. Limon həzmi təşviq edən və bağırsaqları stimullaşdıran C vitamini ilə zəngindir.
Gavalı və gavalı suyu. Gavalı təbii laksatif kimi tanınır. Gavalı və ya gavalı suyu tərkibindəki lif və sorbitol sayəsində bağırsaq hərəkətlərini artırır və nəcisin keçməsini asanlaşdırır. Gündə bir neçə quru gavalı yemək və ya bir stəkan gavalı suyu içmək sözügedən halı aradan qaldırır.
Hansı qidalar qəbizliyə səbəb olur?
Qidalanma vərdişləri qəbizliyin əsas səbəblərindən biridir. Bu duruma səbəb ola biləcək bəzi qidaları təqdim edirik:Aşağı Lifli Qidalar. Lif həzm sisteminin düzgün işləməsi üçün vacibdir. Lif az olan qidalar bağırsaq hərəkətlərini ləngidir. Ağ çörək, ağ düyü və makaron kimi təmizlənmiş taxıllarda lif azdır.
Qızardılmış və Yağlı Qidalar. Qızardılmış və yağlı qidalar həzmi çətinləşdirir və bu halın yaranmasına şərait yaradır. Fast food məhsulları, çipslər və digər yağlı qəlyanaltılar bu kateqoriyaya aiddir.
Süd və süd məhsulları. Bəzi insanlar süd və süd məhsulları qəbul etdikdən sonra qəbizlik hiss edə bilərlər. Pendir, süd və dondurma kimi məhsullar həzmi yavaşladır və nəcisin sərtləşməsinə səbəb olur.
Qırmızı ət. Qırmızı ət çətin həzm olunan qidadır və tərkibində lif yoxdur. Bundan əlavə, yüksək yağ tərkibinə görə həzm sistemini yavaşladır.
Şəkərli və İşlənmiş Qidalar. Şəkərli qəlyanaltılar, çərəzlər, tortlar və digər emal edilmiş qidalarda lif azdır və həzmə mənfi təsir göstərir. Bu növ qidalar bağırsaq hərəkətlərini yavaşladır.
Qəbizlik hansı xəstəliklərlə əlaqələndirilir?
Bəzən qəbizlik daha ciddi sağlamlıq problemlərinin əlaməti ola bilər. Bu durumla əlaqəli ola biləcək bəzi xəstəliklər bunlardır:İrritabl bağırsaq sindromu (İBS). İBS, bağırsaqların normaldan daha həssas və nizamsız işləməsinə səbəb olan bir vəziyyətdir. Bu vəziyyətdə bağırsaq hərəkətləri nizamsız olur, qəbizlik və ishal dövrləri arasında keçidlər olur.
Hipotiroidizm. Hipotiroidizm, tiroid bezinin kifayət qədər hormon istehsal etmədiyi bir vəziyyətdir. Tiroid hormonları bədənin maddələr mübadiləsini tənzimləyir və bağırsaq hərəkətlərinə təsir göstərir. Aşağı tiroid hormon səviyyələri yavaş bağırsaq hərəkətlərinə və bu vəziyyətə şərait yaradır.
Şəkərli diabet. Diabet, qan şəkərinin yüksək olduğu metabolik bir xəstəlikdir. Yüksək qan şəkəri səviyyəsi sinirlərin zədələnməsinə və həzm problemlərinə yol açır. Bu vəziyyətdə bağırsaq hərəkətlərinin yavaşlaması və qəbizlik baş verir.
Parkinson xəstəliyi. Parkinson xəstəliyi sinir sisteminə təsir edən və hərəkətləri idarə edən bir xəstəlikdir. Bu xəstəlik əzələlərin, o cümlədən bağırsaq əzələlərinin funksiyasına təsir edir və bu hala yol açır.
Multipl Skleroz (MS). MS mərkəzi sinir sisteminə təsir edən və sinir keçiriciliyini pozan bir xəstəlikdir. Bağırsaq hərəkətlərini idarə edən sinirlər də təsirlənərək bu durumun yaranmasına şərait yaradır.
Divertikulit. Divertikulit yoğun bağırsaqda kiçik kisələrin iltihabıdır. Bu iltihab bağırsaq hərəkətlərini çətinləşdirir və qəbizlik yaradır.
Qəbizlik problemi davamlı olarsa, mümkün əsas sağlamlıq problemlərini müəyyən etmək üçün həkimə müraciət etmək vacibdir.
