Xoralı Kolit (Ülserativ Kolit): Nədir, Səbəbi, Əlamətləri və Müalicəsi
Xoralı Kolit (bəzən “ülserativ kolit” də adlandırılır) bağırsağın selikli qişasında xroniki (uzunmüddətli) iltihaba səbəb olan ciddi xəstəlikdir. Bu xəstəlik əsasən böyük bağırsağın (kolonun) və düz bağırsağın (rektumun) daxili qatlarını tutur.
Xoralı Kolit qalın bağırsağın (kolonun) selikli qişasında yaranan xroniki iltihabi xəstəlikdir. Bu xəstəlikdə bağırsağın selik qişası boyunca xoralar (ulcerlər) əmələ gəlir və o bölgədə daimi iltihab müşahidə edilir. Xoralı Kolit iltihabi bağırsaq xəstəliklərinə (İBD) aiddir və yalnız böyük bağırsağı əhatə edir. Məsələn, Xoralı Kolit bağırsağın yalnız böyük hissəsinə təsir edir, Kron xəstəliyi isə həzm kanalının istənilən yerində yarana bilər. Başqa sözlə, Kron ilə müqayisədə Xoralı Kolit dəyişikliklərindən fərqli olaraq həmişə kolonla məhdudlaşır. Həmçinin, Xoralı Kolit Kron xəstəliyi ilə birlikdə iki əsas iltihabi bağırsaq xəstəliyindən biridir.
Xəstəliyin əlamətləri bəzən ağrılı və təhlükəli ola bilər, amma vaxtında müalicə ilə simptomlar çox vaxt rahat idarə edilə bilər. Ümumilikdə, Xoralı Kolit bağırsağın daxili qatında yaranan xoralar və iltihabla xarakterizə olunur və uzun müddətli, bəzən ömürlük müşahidə tələb edən xəstəlik sayılır.
Xoralı Kolitin yaranma səbəbi nədir?
Xoralı Kolitin yaranma səbəbi tam dəqiqliklə məlum deyil, lakin onun bir neçə əsas risk faktoru müəyyən edilib. Araşdırmalara görə, Xoralı Kolit immun sisteminin anormal reaksiyası nəticəsində inkişaf edə bilər. Orqanizmin müdafiə sistemi bəzən sağlam toxumalara səhvən hücum edərək bağırsaqda uzunmüddətli iltihaba gətirib çıxarır. Bu səbəbdən Xoralı Kolit bir növ avtommun xəstəliyi kimi qiymətləndirilir. Genetika da önəmli rol oynaya bilər: birinci dərəcəli qohumlarda bu xəstəliyə rast gəlinməsi riskin artdığını göstərir. Məsələn, bir şəxsin birinci dərəcəli qohumunda (valideyn, qardaş/bacı) Xoralı Kolit və ya Kron xəstəliyi varsa, onun xəstəliyə tutulma ehtimalı xeyli yüksəlir.
Xoralı Kolit üçün risk faktorları arasında yaş və irqi mənsubluq da yer alır. Ümumi qaydaya görə, bu xəstəlik daha çox 15–30 yaş arası gənclərdə aşkarlanır, 50–70 yaşda isə ikinci pik faza müşahidə olunur.
• Genetika: Ailədə Xoralı Kolit və ya başqa İltihabi Bağırsaq Xəstəliyi varsa, sizin də xəstəliyə tutulma riskiniz artır. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanların təxminən 20%-ində ailə üzvlərində də oxşar problemlər görülür.
• Bağırsaq mikrobiotasının pozulması: Sağlam insanda bağırsaqda normada bakteriya, virus və göbələklər balansı olur. Xoralı Kolit zamanı bu balans pozula bilər. Xəstələrin bağırsaq florası sağlam insanlardan fərqlənir.
• Həyat tərzi amilləri: Stress və qidalanma Xoralı Kolitə birbaşa səbəb olmur, lakin varolan xəstəliyin simptomlarını ağırlaşdıra bilər. Stress və bəzi qidalar simptom kəskinləşməsinə (flare-up) səbəb ola bildiyindən, pasiyentlər səbəbləri tapıb onlardan çəkinməlidirlər.
• Digər xəstəliklər və amillər: Bəzi xəstəliklər də bağırsaq problemləri ilə bir yerdə görülə bilər. Ancaq bu daha nadir hallardır.
Yuxarıdakı risk faktorları xəstəliyin ortaya çıxmasında rol oynaya bilər. Lakin vurğulamaq lazımdır ki, stress və bəzi qidalar həmin xəstəliyi “yaratmır”, yalnız artıq mövcud olan Xoralı Kolitin gedişini çətinləşdirə bilər. Xəstəliyin səbəbini tam araşdırmaq davam edir; indiyə qədər immun sisteminin həddindən artıq aktivləşməsi, genetik meyllər və bağırsaq mikrobiotasındakı dəyişikliklərin əsas rol oynadığı qənaətinə gəlinib.
Xoralı Kolitin əlamətləri nələrdir?
Xoralı Kolitin ən əsas simptomları bağırsaqla bağlıdır. Xəstəliyin gedişi fərdlər arasında dəyişir; bəzi insanlarda simptomlar yüngül keçir, bəzilərində isə ağır kəskinləşmə dövrləri ola bilər. Xoralı Kolit zamanı aşağıdakı ümumi əlamətlər müşahidə olunur:
• Qanlı ishal: Bədəndəki iltihab nəticəsində bağırsaq hərəkətləri tezləşir və nəcisdə qan qarışıqlığı əmələ gələ bilər. Dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
• Qarın ağrısı və sancılar: Alt qarın nahiyəsində kəskin sancılar, yandırıcı ağrılar müşahidə oluna bilər. Xüsusilə nəcisə gedərkən ağrı güclənə və ya sancı şəklində ola bilər.
• Tez-tez tualetə getmək istəyi: Bağırsaqda qıcıqlanma hissi olduğunda tez-tez tuvaletə getməyə tələsmə baş verir, amma çox zaman tam boşalma olmur.
• Anoreksiya və çəki azalması: Xəstəlik zamanı iştahasızlıq yaranır, qida udmaq qorxusu olur. Nəticədə, bədəndə qida çatışmazlığı inkişaf edir, bədən çəkisi düşə bilər.
• Yorğunluq və zəiflik: Daimi ishal və qan itkisi (anemiya) yorğunluğa səbəb olur. Damar sistemindəki dəmir azalması əzələlərin zəifləməsinə gətirir.
• Hərarət: Bəzi insanlarda qanla əlaqəli iltihab səbəbilə qısa müddətli yüksək hərarət ola bilər.
• Ana simptomlara əlavə olaraq, uşaqlarda çəki və boy artımı geriləməsi baş verə bilər. Bağırsaq düzgün işləmədikdə qida udulması pozulur və uşaqlarda inkişaf gecikir.
Bundan əlavə, Xoralı Kolit bədənə “bağırsaq xarici” simptomlar da verə bilər. Xəstəliyin düz bağırsaq xaricində də bəzi pozulmalara səbəb olduğunu müşahidə olunur. Bu fəsadlara aşağıdakılar daxildir:
• Artrit (oynaq iltihabı): Bağırsaq iltihabı oynaqlara yayılaraq ağrı və şişkinliyə səbəb ola bilər.
• Dəri və göz problemləri: Bədəndə eritema nodozum (ayaq qalçalarında qızarmış lövhələr), piqmentli dəri səpkiləri, ağız yaraları yaranması, gözün konyuktivasında iltihab (iritis) və ya göz ağının iltihabı kimi hallar ola bilər.
• Anemiya: Davamlı qan itkisi (qanda dəmir azalması) anemiya yaradır və xəstəni daha zəifləşdirir.
• Tromb və infarkt riski: Xoralı Kolit qan laxtalanmasını artıra bilər ki, bu da dərin ven trombozu, ağciyər emboliyası və ya insult kimi ağır fəsadlarla nəticələnə bilər.
• Bağırsaq kənarı orqanlar: Bəzən qaraciyər (primer sklerozlaşdırıcı xolangit) və sümüklər (osteoporoz) iltihabla zədələnə bilər.
Əlamətlər qeyri-sabit şəkildə ortaya çıxır: bir müddət tam rahatlıq (remissiya), sonra yenidən kəskinləşmə (flare-up) müşahidə olunur. WebMD mənbələrinin bildirdiyinə görə, remissiya zamanı uzun müddət simptomsuz qalmaq mümkündür. Lakin zamanla yenidən simptomlar qaytar və xəstəlik yenidən aktivləşə bilər.
Xoralı Kolit diaqnozu üçün müxtəlif test və müayinələrdən istifadə edilir. İlk növbədə həkim anamnez və simptomları yoxlayır. Daha sonra aşağıdakı müayinələrdən biri və ya bir neçəsi təyin oluna bilər:
• Qan testləri: Anemiya (qan azlığı) və iltihab əlamətlərini aşkar etmək üçün qan analizləri edilir. Misal üçün, dəmir səviyyəsi yoxlanır, qan laxtalanma markerləri ölçülür. Yüksək iltihab dərəcəsi (məsələn, C-reaktiv proteinin yüksəlməsi) Xoralı Kolitə işarə ola bilər.
• Nəcisin analizi: Nəcisdə iltihabi hüceyrələr və zülalların miqdarına baxılır. Bu testlər bağırsaqda iltihab varlığını göstərə, həmçinin bakterial və parazit infeksiyalarını istisna etməyə kömək edə bilər.
• Endoskopik müayinələr: Xoralı Kolitin diaqnozunda ən təsirli metod kolonoskopiyadır. Kolonoskopiya zamanı nazik və elastik bir boru – endoskop vasitəsilə bütün kolonu müşahidə etmək mümkündür. Həkim bu zaman selikli qişanın vəziyyətini görüb lazım gələrsə toxuma nümunəsi (biopsiya) götürür və laboratoriyada analiz etdirir. Biopsiya nəticələri diaqnozu dəqiqləşdirməyə kömək edir.
• Görüntü müayinələri: Simptomlar çox ağır olduqda radioloji müayinələr də tətbiq olunur. Qarın nahiyəsinin rentgen (şüa) müayinəsi kəskin fəsadları (məsələn, bağırsaq perforasiyası) istisna etmək üçündür. Kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) bağırsağın vəziyyətini daha ətraflı göstərir və iltihabın yayılmasını qiymətləndirməyə kömək edir. Xüsusilə MR enteroqrafiyası ilə nazik bağırsaqda da iltihab axtarmaq mümkündür.
Bu testlərin kombinasiyası sayəsində, həkimlər digər xəstəlikləri (məsələn, infeksiyalar və Kron xəstəliyini) istisna edərək Xoralı Koliti diaqnoz edə bilir. Yuxarıda sadalanan müayinələrdən kolonoskopiya və biopsiya diaqnostikada qızıl standart sayılır – yəni onların nəticəsi ilə xəstəliyin tipi və ağırlığı dəqiq müəyyənləşir.
Əsas məqsəd xəstəliyi nəzarət altına almaq, simptomları aradan qaldırmaq və mümkün olduqda uzunmüddətli remissiyaya çatmaqdır. Bu məqsədlə kompleks müalicə tətbiq edilir: dərman terapiyası və ciddi hallarda cərrahi müdaxilə. Mütəxəssislər bildirirlər ki, düzgün müalicə ilə çox vaxt pasiyent remissiya dövrünə keçərək normal həyat səviyyəsinə dönə bilir.
Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzində Xoralı Kolitin müalicəsində səbəbi aşkar edilərək müalicə aparılır. Müalicə, kimyəvi təsiri olmayan, orqanizmə zərər verməyən dərman vasitələri ilə aparılır. Səbəb müalicə edildiyi üçün, uzunmüddətli remissiya əldə edilir, bir müddət sonra, pasiyentlər ümumiyyətlə dərman istifadə etmədən həyatlarına davam edə bilirlər. Bundan əlavə, xəstəliyə kompleks yanaşıldığı üçün, qida, həyat tərzi kimi vərdişlərlə bağlı da tövsiyələr verilir.
Xoralı Kolit müalicəsində dərman terapiyası və cərrahiyyə qədər təbii üsullar və həyat tərzi də önəm daşıyır. Düzgün pəhriz seçimi, stressin idarə edilməsi və sağlam həyat tərzi xəstəliyin idarə edilməsində vacib rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi qidalar simptomları kəskinləşdirə və orqanizmi əlavə yükləyə bilər, bəziləri isə yararlıdır. Aşağıdakı təbii və diyet məsləhətləri faydalıdır:
o Yüksək proteinli, asan həzm olunan qidalar üstünlük təşkil etməlidir. Bu siyahıya yağsız ət (balıq), yumurta, yaxşı bişirilmiş tərəvəzlər və qabıqsız meyvələr (məsələn, qabığı soyulmuş alma) daxildir. Bu qidalar bağırsağa daha az yük verir.
o Lifli və çiy tərəvəzləri azaldın. Xam brokoli, kələm, çoxlu tam taxıl məhsulları bağırsaq divarını daha çox qıcıqlandıra bilər. Həmçinin meyvə qabığı, tünd çörəklər və noxud paxlalarını məhdudlaşdırmaq yaxşıdır.
o Süt məhsulları: Əgər süd və pendir kimi məhsullar mədə-bağırsaqda diskomfort verirsə, azaltmaq faydalı ola bilər. (Bəzi xəstələrdə laktoza qarşı dözümsüzlük olduğu üçün bu məsləhət vacibdir.)
o Yağlı və ədviyyatlı qidalardan çəkinin. Qızartmalar, çox şokoladlı və şəkərli yeməklər, yağlı souslar bağırsağa əlavə yük gətirə bilər. Mümkündürsə, yeməkləri qaynatmaq, bişirmək, bişmiş və ədviyyatsız bişirməklə hazırlayın.
o Kofein, qazlı içkilər, alkoqol kəskinləşmə yarada bilər. Bu içkiləri məhdudlaşdırmaq simptomların müsbət getməsinə kömək edir. Bol su içmək (hər gün ən az 2–3 litr) çox vacibdir, çünki ishal bədəndən mayeləri çıxardır.
o Yeməkləri kiçik porsiyalarla, tez-tez qəbul edin. Aksər mütəxəssislər 4–5 dəfə kiçik yemək tövsiyə edir. Beləliklə, bağırsaq bir anda ağır yük almır.
o Yemək saxladığınız gündəlik tutun: nə yediyinizi və simptomlarınızı gündəliyə qeyd etmək trigger qidaları tapmağa kömək edir. Mütəmadi yemək planı və hazır yeməklər (tez tapan, bişirmək üçün çox vaxtı olmayan günlər üçün) faydalıdır.
o Yemək hazırlayıcı üsullar: Qızartmaq əvəzinə bişirmək, buxarlamaq, sobada bişirmək, qovurmaq daha yaxşıdır. Bu üsullar yağ miqdarını azaldır və həzm prosesini rahatlaşdırır.
o Müntəzəm yüngül fiziki fəaliyyət (gəzinti, yoga, yüngül məşqlər) stressi azaldır və bağırsaq fəaliyyəti üçün faydalıdır.
o Nəfəs məşqləri, meditasiya, psixoterapiya kimi üsullar da stressi idarə etməkdə kömək edir.
o Narkotik və siqaret kimi vərdişlərdən çəkinmək məsləhət görülür.
o Mütəmadi fiziki aktivlik çəki tarazlığını saxlamağa kömək edir və bəzi pasiyentlərdə bağırsaq hərəkətlərini normallaşdırır. Ağır idmandan (məsələn, çox ağır atletika) uzaq durmaq, daha çox gəzinti və yüngül idman növlərini seçmək məsləhətdir.
o Kifayət qədər yatmaq və istirahət etmək bədəni bərpa edir, immun sistemin güclənməsinə kömək edir.
o Həkimin tövsiyə etdiyi pəhriz əlavələrinə riayət etmək (məsələn, dəmir, kalsium, D vitamini və vitamin B12) hamiləlik, uşaqlıq dövrü və ağır simptomlu dövrlərdə xüsusilə vacibdir.
Yuxarıdakı diet və həyat tərzi məsləhətləri hər kəsə fərqli təsir edə bilər. Məsələn, bəzi xəstələr süd və süd məhsullarına dözümsüz ola bilər, digərləri isə müəyyən taxıl məhsullarını normal həzm edir. Ona görə fərdi bir pəhriz planı hazırlamaq üçün həkimə və qidalanma üzrə mütəxəssislərə müraciət etmək vacibdir.
• Xoralı Kolit simptomları hansılardır? Xəstəliyin əsas simptomları ishal (xüsusilə qanlı ishal), qarın ağrısı və krampları, tez-tez tualetə getmə tələbi və çəki azalmasıdır. Bu simptomlara qızdırma, yorğunluq və qan azlığı da əlavə oluna bilər.
• Bu xəstəlik ciddi simptomlara səbəb ola bilərmi? Bəli, Xoralı Kolit ciddi xəstəlik hesab edilir. Xroniki ishal və qan itkisi nəticəsində dehidrasiya və anemiya yaranır. Uzun müddətli iltihab isə kolon xərçəngi riskini artırır. Ona görə də simptomların yaranması halında gecikmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.
• Xoraqat kolit zamanla tamamilə sağalırmı? Xoralı Kolit tam sağalmaq iqtidarında deyil, yəni müalicə ilə xəstəlik aradan qalxmır. Lakin düzgün müalicə sayəsində remissiya dövrləri əldə etmək mümkündür. Bu zaman xəstəliyin əlamətləri yox olur və pasiyent bir neçə həftədən hətta illərədək normal vəziyyətdə qala bilər.
• Diyetin rolunu necə dəyərləndirmək olar? Unutmaq lazım deyil ki, hər kəsin bədən reaksiyası fərqlidir. Lakin südlü məhsullar, çox miqdarda xam qidalar (məsələn, çiğ brokoli, kələm, tam taxıllar), qazlı və alkoqollu içkilər, kofein və çox yağlı qidalar simptomları ağırlaşdıra bilər. Bu qidalardan çəkinmək xəstəliyin idarə edilməsinə kömək edə bilər.
• Diyetlə Xoralı Kolit idarə edilə bilərmi? Həqiqətən, düzgün seçilmiş pəhriz simptomların idarə edilməsində çox kömək edə bilər. Məsələn, südlü məhsullar, kəskin ədviyyatlar, qızardılmış qidalar, kofein, alkoqol kimi qidalar diareyaya səbəb ola biləcəyindən məhdudlaşdırılır. Sağlam yağsız ət, bişmiş tərəvəzlər və yüngül karbohidratlı qidalar (məs., düyü, kartof püresi) əksər hallarda tövsiyə olunur. Ancaq unutmaq lazım deyil ki, hər insan fərqlidir; hansı qidaların sizə pis təsir etdiyini tapmaq üçün qida gündəliyi saxlamaq və həkimlə məsləhətləşmək önəmlidir.
• Stress Xoralı Koliti yaradarmı? Birbaşa yox. Lakin stress simptomların şiddətini artırır və kəskinləşmələri (flare-up) daha tez-tez törədə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, yüksək stress altında olan insanlar XORALI KOLIT kəskinləşməsinə 3.6 dəfə daha çox meyllidirlər. Ona görə stressin idarə edilməsi (məs., psixoterapiya, meditasiya, nəfəslə qızılma texnikaları) xəstəliyin idarəsində mühüm rol oynayır.
• Müntəzəm idman etmək olar? Bəli, yüngül və orta intensivlikdə idman (həftədə 3-4 dəfə yürüş, yüngül aerobik, fitnes) bağırsaq hərəkətlərini normallaşdırmaq və stressi azaltmaq baxımından faydalıdır. Lakin ağır və kəskin idman növləri bəzi insanlarda mədə-bağırsaq pozulmasına səbəb ola bilər. Özünüzü narahat hiss etdikdə idman intensivliyini azaltmaq lazımdır.
• Xoralı Kolit müalicə edilə bilərmi? Təəssüf ki, bu xəstəliyin daimi müalicəsi hələlik yoxdur. Ancaq müalicəylə xəstəlik remissiyaya keçirilə, yəni uzunmüddətli simptom¬suz dövr əldə oluna bilər. Doğru dərmanlar və digər müalicə üsulları ilə simptomlar yatırılır, xəstə normal həyat tərzinə qayıda bilir.
• Cərrahiyyə nə zaman zəruridir? Əksər hallarda dərmanlar kifayət edir. Amma əgər xəstənin vəziyyəti ağırlaşırsa, daimi qanaxma və ya kolon xərçəngi riski yaranırsa, kolonun çıxarılması müzakirə olunur. Cərrahiyyə həm də uşaqlarda inkişaf problemləri olduqda düşünülür.
• Kortikosteroidlərdən imtina olarmı? Kortikosteroidlər sakitləşmə üçün güclüdür, amma yan təsirləri olduğundan onları daimi qəbul etmək məsləhət görülmür. Həkim çox vaxt xəstəni remissiyaya salmaq üçün qısa müddətli kortikosteroid verir, sonra dozanı azaldaraq başqa dərmanlara keçirir.
• Xoralı Kolitin diaqnozu üçün hansı testlər aparılır? Adətən həkim qan analizi, nəcisin analizi və endoskopik müayinələr təyin edir. Qan analizində iltihab və anemiya yoxlanılır, nəcisin analizində isə infeksiya əlamətləri axtarılır. Daha sonra kolonoskopiya (biopsiya üçün) aparılır. Ağırlaşma şübhəsi varsa, qarın rentgeni və KT kimi görüntü testləri də əlavə oluna bilər.
• Kolonoskopiya ağrılı prosedurdur? Yüngül sedasiya və ya ağrıkəsici altında aparılır və xəstənin ağrı hissi minimum olur. Prosedur qurtardıqdan sonra bir neçə saat istirahət tələb oluna bilər. Kolonoskopiya Xoralı Koliti tam təsdiq etmək üçün ən etibarlı üsuldur.
• Biopsiyanın rolu nədir? Kolonoskopiya zamanı götürülən kiçik toxuma parçaları laboraturiyada təhlil edilir. Bu təhlil (biopsiya) inflamator hüceyrə dəyişikliyi, toxuma yaralarının dərəcəsi və digər xüsusiyyətləri göstərməklə diaqnozun təsdiqlənməsinə imkan verir.
• Bu müayinələrdən əvvəl hazırlıq olmalıdır? Bəli, əksər hallarda kolonoskopiya öncəsi bağırsağın tam təmizlənməsi üçün xüsusi pəhriz saxlanmalı və müəyyən dərmanlar qəbul edilməlidir. Həkiminiz sizə dəqiq hazırlıq təlimatlarını verəcək.
• Xoralı Kolitin birbaşa səbəbi nədir? Müasir tibbdə bu xəstəliyin əsas səbəbi hələ tam məlum deyil. Ümumiyyətlə, öz-özünə anormal immun reaksiyası və genetika rol oynayır. Yəni bədənin müdafiə sistemi bağırsaqda normalda heç bir təhlükə yaratmayan bir şeylərə qarşı iltihabi reaksiya verir. Hələ dəqiq faktoru aşkar etmək üçün tədqiqatlar davam edir.
• Hansı yaş qrupu risq altında olur? Araşdırmalara görə, Xoralı Kolit ən çox 15–30 yaş aralığında ilk dəfə aşkarlanır. Sonrakı yaşda, yəni 50–70 yaş arasında da ikinci bir pik müşahidə olunub. Lakin xəstəlik hər yaşda yarana bilər və digər amillərdən – genetika və ətraf mühitdən də asılıdır.
• Xəstəlik genetikdir mi? Tamamilə genetik xəstəlik sayılmaz, lakin irsi meyillər güclüdür. Məsələn, birinci dərəcəli qohumda (valideyn və ya qardaş/bacı) varsa, risk artır. Eyni ailədə həm Kron, həm də XORALI KOLIT ola bilər.
• Stress xəstəliyin səbəbidir? Xeyr, stress Xoralı Koliti “yaratmır”. Amma olan simptomları pisləşdirə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, stress və emosional gərginlik flüarların sayını artırır. Ona görə stressinizi idarə etmək vacibdir.
Nəticə,
Xoralı Kolit xroniki və kompleks xəstəlik olsa da, düzgün müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə simptomlar çox vaxt effektiv idarə oluna bilər. Eyni zamanda gündəlik həyat tərzində ediləcək dəyişikliklər – sağlam pəhriz, stressin azaldılması və müntəzəm həkim nəzarəti – xəstəliyin gedişatını yumşalda bilər.
Xəstəliyin olması normal həyat yaşamamağınız anlamına gəlmir. Düzgün dərman resepti və həyat tərzi ilə pasiyentlər remissiyada yaşaya, ailə və iş həyatını davam etdirə bilirlər. Vacib məqam, məlumatlı olmaq və həkimin tövsiyələrini diqqətlə izləməkdir. Dönəmin müasir yanaşması İnteqrativ Tibb ilə alınan nəticələr, ümid verir ki, yaxın gələcəkdə Xoralı Kolitdə daha da yüksək nəticələr əldə ediləcəkdir.
Xoralı Kolit (bəzən “ülserativ kolit” də adlandırılır) bağırsağın selikli qişasında xroniki (uzunmüddətli) iltihaba səbəb olan ciddi xəstəlikdir. Bu xəstəlik əsasən böyük bağırsağın (kolonun) və düz bağırsağın (rektumun) daxili qatlarını tutur.
Xoralı Kolit nədir?
Xoralı Kolit qalın bağırsağın (kolonun) selikli qişasında yaranan xroniki iltihabi xəstəlikdir. Bu xəstəlikdə bağırsağın selik qişası boyunca xoralar (ulcerlər) əmələ gəlir və o bölgədə daimi iltihab müşahidə edilir. Xoralı Kolit iltihabi bağırsaq xəstəliklərinə (İBD) aiddir və yalnız böyük bağırsağı əhatə edir. Məsələn, Xoralı Kolit bağırsağın yalnız böyük hissəsinə təsir edir, Kron xəstəliyi isə həzm kanalının istənilən yerində yarana bilər. Başqa sözlə, Kron ilə müqayisədə Xoralı Kolit dəyişikliklərindən fərqli olaraq həmişə kolonla məhdudlaşır. Həmçinin, Xoralı Kolit Kron xəstəliyi ilə birlikdə iki əsas iltihabi bağırsaq xəstəliyindən biridir.
Xəstəliyin əlamətləri bəzən ağrılı və təhlükəli ola bilər, amma vaxtında müalicə ilə simptomlar çox vaxt rahat idarə edilə bilər. Ümumilikdə, Xoralı Kolit bağırsağın daxili qatında yaranan xoralar və iltihabla xarakterizə olunur və uzun müddətli, bəzən ömürlük müşahidə tələb edən xəstəlik sayılır.
Xoralı Kolitin yaranma səbəbi nədir?
Xoralı Kolitin yaranma səbəbi tam dəqiqliklə məlum deyil, lakin onun bir neçə əsas risk faktoru müəyyən edilib. Araşdırmalara görə, Xoralı Kolit immun sisteminin anormal reaksiyası nəticəsində inkişaf edə bilər. Orqanizmin müdafiə sistemi bəzən sağlam toxumalara səhvən hücum edərək bağırsaqda uzunmüddətli iltihaba gətirib çıxarır. Bu səbəbdən Xoralı Kolit bir növ avtommun xəstəliyi kimi qiymətləndirilir. Genetika da önəmli rol oynaya bilər: birinci dərəcəli qohumlarda bu xəstəliyə rast gəlinməsi riskin artdığını göstərir. Məsələn, bir şəxsin birinci dərəcəli qohumunda (valideyn, qardaş/bacı) Xoralı Kolit və ya Kron xəstəliyi varsa, onun xəstəliyə tutulma ehtimalı xeyli yüksəlir.
Xoralı Kolit üçün risk faktorları arasında yaş və irqi mənsubluq da yer alır. Ümumi qaydaya görə, bu xəstəlik daha çox 15–30 yaş arası gənclərdə aşkarlanır, 50–70 yaşda isə ikinci pik faza müşahidə olunur.
Bu videoda siz Xoralı Kolit haqqında Arzu Quliyevanın bu xəstəlik haqqında geniş izahına baxa bilərsiniz!
Digər risk faktorları bunlardır:
• Genetika: Ailədə Xoralı Kolit və ya başqa İltihabi Bağırsaq Xəstəliyi varsa, sizin də xəstəliyə tutulma riskiniz artır. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanların təxminən 20%-ində ailə üzvlərində də oxşar problemlər görülür.
• Bağırsaq mikrobiotasının pozulması: Sağlam insanda bağırsaqda normada bakteriya, virus və göbələklər balansı olur. Xoralı Kolit zamanı bu balans pozula bilər. Xəstələrin bağırsaq florası sağlam insanlardan fərqlənir.
• Həyat tərzi amilləri: Stress və qidalanma Xoralı Kolitə birbaşa səbəb olmur, lakin varolan xəstəliyin simptomlarını ağırlaşdıra bilər. Stress və bəzi qidalar simptom kəskinləşməsinə (flare-up) səbəb ola bildiyindən, pasiyentlər səbəbləri tapıb onlardan çəkinməlidirlər.
• Digər xəstəliklər və amillər: Bəzi xəstəliklər də bağırsaq problemləri ilə bir yerdə görülə bilər. Ancaq bu daha nadir hallardır.
Yuxarıdakı risk faktorları xəstəliyin ortaya çıxmasında rol oynaya bilər. Lakin vurğulamaq lazımdır ki, stress və bəzi qidalar həmin xəstəliyi “yaratmır”, yalnız artıq mövcud olan Xoralı Kolitin gedişini çətinləşdirə bilər. Xəstəliyin səbəbini tam araşdırmaq davam edir; indiyə qədər immun sisteminin həddindən artıq aktivləşməsi, genetik meyllər və bağırsaq mikrobiotasındakı dəyişikliklərin əsas rol oynadığı qənaətinə gəlinib.
Xoralı Kolitin əlamətləri nələrdir?
Xoralı Kolitin ən əsas simptomları bağırsaqla bağlıdır. Xəstəliyin gedişi fərdlər arasında dəyişir; bəzi insanlarda simptomlar yüngül keçir, bəzilərində isə ağır kəskinləşmə dövrləri ola bilər. Xoralı Kolit zamanı aşağıdakı ümumi əlamətlər müşahidə olunur:
• Qanlı ishal: Bədəndəki iltihab nəticəsində bağırsaq hərəkətləri tezləşir və nəcisdə qan qarışıqlığı əmələ gələ bilər. Dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
• Qarın ağrısı və sancılar: Alt qarın nahiyəsində kəskin sancılar, yandırıcı ağrılar müşahidə oluna bilər. Xüsusilə nəcisə gedərkən ağrı güclənə və ya sancı şəklində ola bilər.
• Tez-tez tualetə getmək istəyi: Bağırsaqda qıcıqlanma hissi olduğunda tez-tez tuvaletə getməyə tələsmə baş verir, amma çox zaman tam boşalma olmur.
• Anoreksiya və çəki azalması: Xəstəlik zamanı iştahasızlıq yaranır, qida udmaq qorxusu olur. Nəticədə, bədəndə qida çatışmazlığı inkişaf edir, bədən çəkisi düşə bilər.
• Yorğunluq və zəiflik: Daimi ishal və qan itkisi (anemiya) yorğunluğa səbəb olur. Damar sistemindəki dəmir azalması əzələlərin zəifləməsinə gətirir.
• Hərarət: Bəzi insanlarda qanla əlaqəli iltihab səbəbilə qısa müddətli yüksək hərarət ola bilər.
• Ana simptomlara əlavə olaraq, uşaqlarda çəki və boy artımı geriləməsi baş verə bilər. Bağırsaq düzgün işləmədikdə qida udulması pozulur və uşaqlarda inkişaf gecikir.
Bundan əlavə, Xoralı Kolit bədənə “bağırsaq xarici” simptomlar da verə bilər. Xəstəliyin düz bağırsaq xaricində də bəzi pozulmalara səbəb olduğunu müşahidə olunur. Bu fəsadlara aşağıdakılar daxildir:
• Artrit (oynaq iltihabı): Bağırsaq iltihabı oynaqlara yayılaraq ağrı və şişkinliyə səbəb ola bilər.
• Dəri və göz problemləri: Bədəndə eritema nodozum (ayaq qalçalarında qızarmış lövhələr), piqmentli dəri səpkiləri, ağız yaraları yaranması, gözün konyuktivasında iltihab (iritis) və ya göz ağının iltihabı kimi hallar ola bilər.
• Anemiya: Davamlı qan itkisi (qanda dəmir azalması) anemiya yaradır və xəstəni daha zəifləşdirir.
• Tromb və infarkt riski: Xoralı Kolit qan laxtalanmasını artıra bilər ki, bu da dərin ven trombozu, ağciyər emboliyası və ya insult kimi ağır fəsadlarla nəticələnə bilər.
• Bağırsaq kənarı orqanlar: Bəzən qaraciyər (primer sklerozlaşdırıcı xolangit) və sümüklər (osteoporoz) iltihabla zədələnə bilər.
Əlamətlər qeyri-sabit şəkildə ortaya çıxır: bir müddət tam rahatlıq (remissiya), sonra yenidən kəskinləşmə (flare-up) müşahidə olunur. WebMD mənbələrinin bildirdiyinə görə, remissiya zamanı uzun müddət simptomsuz qalmaq mümkündür. Lakin zamanla yenidən simptomlar qaytar və xəstəlik yenidən aktivləşə bilər.
Xoralı Kolitin diaqnozu necə qoyulur?
Xoralı Kolit diaqnozu üçün müxtəlif test və müayinələrdən istifadə edilir. İlk növbədə həkim anamnez və simptomları yoxlayır. Daha sonra aşağıdakı müayinələrdən biri və ya bir neçəsi təyin oluna bilər:
• Qan testləri: Anemiya (qan azlığı) və iltihab əlamətlərini aşkar etmək üçün qan analizləri edilir. Misal üçün, dəmir səviyyəsi yoxlanır, qan laxtalanma markerləri ölçülür. Yüksək iltihab dərəcəsi (məsələn, C-reaktiv proteinin yüksəlməsi) Xoralı Kolitə işarə ola bilər.
• Nəcisin analizi: Nəcisdə iltihabi hüceyrələr və zülalların miqdarına baxılır. Bu testlər bağırsaqda iltihab varlığını göstərə, həmçinin bakterial və parazit infeksiyalarını istisna etməyə kömək edə bilər.
• Endoskopik müayinələr: Xoralı Kolitin diaqnozunda ən təsirli metod kolonoskopiyadır. Kolonoskopiya zamanı nazik və elastik bir boru – endoskop vasitəsilə bütün kolonu müşahidə etmək mümkündür. Həkim bu zaman selikli qişanın vəziyyətini görüb lazım gələrsə toxuma nümunəsi (biopsiya) götürür və laboratoriyada analiz etdirir. Biopsiya nəticələri diaqnozu dəqiqləşdirməyə kömək edir.
• Görüntü müayinələri: Simptomlar çox ağır olduqda radioloji müayinələr də tətbiq olunur. Qarın nahiyəsinin rentgen (şüa) müayinəsi kəskin fəsadları (məsələn, bağırsaq perforasiyası) istisna etmək üçündür. Kompüter tomoqrafiyası (KT) və ya maqnit-rezonans tomoqrafiyası (MRT) bağırsağın vəziyyətini daha ətraflı göstərir və iltihabın yayılmasını qiymətləndirməyə kömək edir. Xüsusilə MR enteroqrafiyası ilə nazik bağırsaqda da iltihab axtarmaq mümkündür.
Bu testlərin kombinasiyası sayəsində, həkimlər digər xəstəlikləri (məsələn, infeksiyalar və Kron xəstəliyini) istisna edərək Xoralı Koliti diaqnoz edə bilir. Yuxarıda sadalanan müayinələrdən kolonoskopiya və biopsiya diaqnostikada qızıl standart sayılır – yəni onların nəticəsi ilə xəstəliyin tipi və ağırlığı dəqiq müəyyənləşir.
Xoralı Kolitin müalicəsi necə aparılır?
Əsas məqsəd xəstəliyi nəzarət altına almaq, simptomları aradan qaldırmaq və mümkün olduqda uzunmüddətli remissiyaya çatmaqdır. Bu məqsədlə kompleks müalicə tətbiq edilir: dərman terapiyası və ciddi hallarda cərrahi müdaxilə. Mütəxəssislər bildirirlər ki, düzgün müalicə ilə çox vaxt pasiyent remissiya dövrünə keçərək normal həyat səviyyəsinə dönə bilir.
Bioloji Təbabət İnteqrativ Müalicə Mərkəzində Xoralı Kolitin müalicəsində səbəbi aşkar edilərək müalicə aparılır. Müalicə, kimyəvi təsiri olmayan, orqanizmə zərər verməyən dərman vasitələri ilə aparılır. Səbəb müalicə edildiyi üçün, uzunmüddətli remissiya əldə edilir, bir müddət sonra, pasiyentlər ümumiyyətlə dərman istifadə etmədən həyatlarına davam edə bilirlər. Bundan əlavə, xəstəliyə kompleks yanaşıldığı üçün, qida, həyat tərzi kimi vərdişlərlə bağlı da tövsiyələr verilir.
Xoralı Kolitdə Təbii üsullar və həyat tərzi dəyişiklikləri
Xoralı Kolit müalicəsində dərman terapiyası və cərrahiyyə qədər təbii üsullar və həyat tərzi də önəm daşıyır. Düzgün pəhriz seçimi, stressin idarə edilməsi və sağlam həyat tərzi xəstəliyin idarə edilməsində vacib rol oynayır. Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi qidalar simptomları kəskinləşdirə və orqanizmi əlavə yükləyə bilər, bəziləri isə yararlıdır. Aşağıdakı təbii və diyet məsləhətləri faydalıdır:
• Diyet dəyişiklikləri:
o Yüksək proteinli, asan həzm olunan qidalar üstünlük təşkil etməlidir. Bu siyahıya yağsız ət (balıq), yumurta, yaxşı bişirilmiş tərəvəzlər və qabıqsız meyvələr (məsələn, qabığı soyulmuş alma) daxildir. Bu qidalar bağırsağa daha az yük verir.
o Lifli və çiy tərəvəzləri azaldın. Xam brokoli, kələm, çoxlu tam taxıl məhsulları bağırsaq divarını daha çox qıcıqlandıra bilər. Həmçinin meyvə qabığı, tünd çörəklər və noxud paxlalarını məhdudlaşdırmaq yaxşıdır.
o Süt məhsulları: Əgər süd və pendir kimi məhsullar mədə-bağırsaqda diskomfort verirsə, azaltmaq faydalı ola bilər. (Bəzi xəstələrdə laktoza qarşı dözümsüzlük olduğu üçün bu məsləhət vacibdir.)
o Yağlı və ədviyyatlı qidalardan çəkinin. Qızartmalar, çox şokoladlı və şəkərli yeməklər, yağlı souslar bağırsağa əlavə yük gətirə bilər. Mümkündürsə, yeməkləri qaynatmaq, bişirmək, bişmiş və ədviyyatsız bişirməklə hazırlayın.
o Kofein, qazlı içkilər, alkoqol kəskinləşmə yarada bilər. Bu içkiləri məhdudlaşdırmaq simptomların müsbət getməsinə kömək edir. Bol su içmək (hər gün ən az 2–3 litr) çox vacibdir, çünki ishal bədəndən mayeləri çıxardır.
• Qidalanma rejimi və planlaşdırma:
o Yeməkləri kiçik porsiyalarla, tez-tez qəbul edin. Aksər mütəxəssislər 4–5 dəfə kiçik yemək tövsiyə edir. Beləliklə, bağırsaq bir anda ağır yük almır.
o Yemək saxladığınız gündəlik tutun: nə yediyinizi və simptomlarınızı gündəliyə qeyd etmək trigger qidaları tapmağa kömək edir. Mütəmadi yemək planı və hazır yeməklər (tez tapan, bişirmək üçün çox vaxtı olmayan günlər üçün) faydalıdır.
o Yemək hazırlayıcı üsullar: Qızartmaq əvəzinə bişirmək, buxarlamaq, sobada bişirmək, qovurmaq daha yaxşıdır. Bu üsullar yağ miqdarını azaldır və həzm prosesini rahatlaşdırır.
• Stressin idarə edilməsi: Sağlam bədənlə yanaşı sağlam psixika da vacibdir. Stress, anksiyete və depressiya Xoralı Kolitin simptomlarını ağırlaşdıra bilər. Mütəxəssislər stressin simptomlara təsirini tövsiyə edir:
o Müntəzəm yüngül fiziki fəaliyyət (gəzinti, yoga, yüngül məşqlər) stressi azaldır və bağırsaq fəaliyyəti üçün faydalıdır.
o Nəfəs məşqləri, meditasiya, psixoterapiya kimi üsullar da stressi idarə etməkdə kömək edir.
o Narkotik və siqaret kimi vərdişlərdən çəkinmək məsləhət görülür.
• Sağlam həyat tərzi:
o Mütəmadi fiziki aktivlik çəki tarazlığını saxlamağa kömək edir və bəzi pasiyentlərdə bağırsaq hərəkətlərini normallaşdırır. Ağır idmandan (məsələn, çox ağır atletika) uzaq durmaq, daha çox gəzinti və yüngül idman növlərini seçmək məsləhətdir.
o Kifayət qədər yatmaq və istirahət etmək bədəni bərpa edir, immun sistemin güclənməsinə kömək edir.
o Həkimin tövsiyə etdiyi pəhriz əlavələrinə riayət etmək (məsələn, dəmir, kalsium, D vitamini və vitamin B12) hamiləlik, uşaqlıq dövrü və ağır simptomlu dövrlərdə xüsusilə vacibdir.
Yuxarıdakı diet və həyat tərzi məsləhətləri hər kəsə fərqli təsir edə bilər. Məsələn, bəzi xəstələr süd və süd məhsullarına dözümsüz ola bilər, digərləri isə müəyyən taxıl məhsullarını normal həzm edir. Ona görə fərdi bir pəhriz planı hazırlamaq üçün həkimə və qidalanma üzrə mütəxəssislərə müraciət etmək vacibdir.
Xoralı Kolit haqda ən çox verilən suallar
• Xoralı Kolit simptomları hansılardır? Xəstəliyin əsas simptomları ishal (xüsusilə qanlı ishal), qarın ağrısı və krampları, tez-tez tualetə getmə tələbi və çəki azalmasıdır. Bu simptomlara qızdırma, yorğunluq və qan azlığı da əlavə oluna bilər.
• Bu xəstəlik ciddi simptomlara səbəb ola bilərmi? Bəli, Xoralı Kolit ciddi xəstəlik hesab edilir. Xroniki ishal və qan itkisi nəticəsində dehidrasiya və anemiya yaranır. Uzun müddətli iltihab isə kolon xərçəngi riskini artırır. Ona görə də simptomların yaranması halında gecikmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.
• Xoraqat kolit zamanla tamamilə sağalırmı? Xoralı Kolit tam sağalmaq iqtidarında deyil, yəni müalicə ilə xəstəlik aradan qalxmır. Lakin düzgün müalicə sayəsində remissiya dövrləri əldə etmək mümkündür. Bu zaman xəstəliyin əlamətləri yox olur və pasiyent bir neçə həftədən hətta illərədək normal vəziyyətdə qala bilər.
• Diyetin rolunu necə dəyərləndirmək olar? Unutmaq lazım deyil ki, hər kəsin bədən reaksiyası fərqlidir. Lakin südlü məhsullar, çox miqdarda xam qidalar (məsələn, çiğ brokoli, kələm, tam taxıllar), qazlı və alkoqollu içkilər, kofein və çox yağlı qidalar simptomları ağırlaşdıra bilər. Bu qidalardan çəkinmək xəstəliyin idarə edilməsinə kömək edə bilər.
• Diyetlə Xoralı Kolit idarə edilə bilərmi? Həqiqətən, düzgün seçilmiş pəhriz simptomların idarə edilməsində çox kömək edə bilər. Məsələn, südlü məhsullar, kəskin ədviyyatlar, qızardılmış qidalar, kofein, alkoqol kimi qidalar diareyaya səbəb ola biləcəyindən məhdudlaşdırılır. Sağlam yağsız ət, bişmiş tərəvəzlər və yüngül karbohidratlı qidalar (məs., düyü, kartof püresi) əksər hallarda tövsiyə olunur. Ancaq unutmaq lazım deyil ki, hər insan fərqlidir; hansı qidaların sizə pis təsir etdiyini tapmaq üçün qida gündəliyi saxlamaq və həkimlə məsləhətləşmək önəmlidir.
• Stress Xoralı Koliti yaradarmı? Birbaşa yox. Lakin stress simptomların şiddətini artırır və kəskinləşmələri (flare-up) daha tez-tez törədə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, yüksək stress altında olan insanlar XORALI KOLIT kəskinləşməsinə 3.6 dəfə daha çox meyllidirlər. Ona görə stressin idarə edilməsi (məs., psixoterapiya, meditasiya, nəfəslə qızılma texnikaları) xəstəliyin idarəsində mühüm rol oynayır.
• Müntəzəm idman etmək olar? Bəli, yüngül və orta intensivlikdə idman (həftədə 3-4 dəfə yürüş, yüngül aerobik, fitnes) bağırsaq hərəkətlərini normallaşdırmaq və stressi azaltmaq baxımından faydalıdır. Lakin ağır və kəskin idman növləri bəzi insanlarda mədə-bağırsaq pozulmasına səbəb ola bilər. Özünüzü narahat hiss etdikdə idman intensivliyini azaltmaq lazımdır.
• Xoralı Kolit müalicə edilə bilərmi? Təəssüf ki, bu xəstəliyin daimi müalicəsi hələlik yoxdur. Ancaq müalicəylə xəstəlik remissiyaya keçirilə, yəni uzunmüddətli simptom¬suz dövr əldə oluna bilər. Doğru dərmanlar və digər müalicə üsulları ilə simptomlar yatırılır, xəstə normal həyat tərzinə qayıda bilir.
• Cərrahiyyə nə zaman zəruridir? Əksər hallarda dərmanlar kifayət edir. Amma əgər xəstənin vəziyyəti ağırlaşırsa, daimi qanaxma və ya kolon xərçəngi riski yaranırsa, kolonun çıxarılması müzakirə olunur. Cərrahiyyə həm də uşaqlarda inkişaf problemləri olduqda düşünülür.
• Kortikosteroidlərdən imtina olarmı? Kortikosteroidlər sakitləşmə üçün güclüdür, amma yan təsirləri olduğundan onları daimi qəbul etmək məsləhət görülmür. Həkim çox vaxt xəstəni remissiyaya salmaq üçün qısa müddətli kortikosteroid verir, sonra dozanı azaldaraq başqa dərmanlara keçirir.
• Xoralı Kolitin diaqnozu üçün hansı testlər aparılır? Adətən həkim qan analizi, nəcisin analizi və endoskopik müayinələr təyin edir. Qan analizində iltihab və anemiya yoxlanılır, nəcisin analizində isə infeksiya əlamətləri axtarılır. Daha sonra kolonoskopiya (biopsiya üçün) aparılır. Ağırlaşma şübhəsi varsa, qarın rentgeni və KT kimi görüntü testləri də əlavə oluna bilər.
• Kolonoskopiya ağrılı prosedurdur? Yüngül sedasiya və ya ağrıkəsici altında aparılır və xəstənin ağrı hissi minimum olur. Prosedur qurtardıqdan sonra bir neçə saat istirahət tələb oluna bilər. Kolonoskopiya Xoralı Koliti tam təsdiq etmək üçün ən etibarlı üsuldur.
• Biopsiyanın rolu nədir? Kolonoskopiya zamanı götürülən kiçik toxuma parçaları laboraturiyada təhlil edilir. Bu təhlil (biopsiya) inflamator hüceyrə dəyişikliyi, toxuma yaralarının dərəcəsi və digər xüsusiyyətləri göstərməklə diaqnozun təsdiqlənməsinə imkan verir.
• Bu müayinələrdən əvvəl hazırlıq olmalıdır? Bəli, əksər hallarda kolonoskopiya öncəsi bağırsağın tam təmizlənməsi üçün xüsusi pəhriz saxlanmalı və müəyyən dərmanlar qəbul edilməlidir. Həkiminiz sizə dəqiq hazırlıq təlimatlarını verəcək.
• Xoralı Kolitin birbaşa səbəbi nədir? Müasir tibbdə bu xəstəliyin əsas səbəbi hələ tam məlum deyil. Ümumiyyətlə, öz-özünə anormal immun reaksiyası və genetika rol oynayır. Yəni bədənin müdafiə sistemi bağırsaqda normalda heç bir təhlükə yaratmayan bir şeylərə qarşı iltihabi reaksiya verir. Hələ dəqiq faktoru aşkar etmək üçün tədqiqatlar davam edir.
• Hansı yaş qrupu risq altında olur? Araşdırmalara görə, Xoralı Kolit ən çox 15–30 yaş aralığında ilk dəfə aşkarlanır. Sonrakı yaşda, yəni 50–70 yaş arasında da ikinci bir pik müşahidə olunub. Lakin xəstəlik hər yaşda yarana bilər və digər amillərdən – genetika və ətraf mühitdən də asılıdır.
• Xəstəlik genetikdir mi? Tamamilə genetik xəstəlik sayılmaz, lakin irsi meyillər güclüdür. Məsələn, birinci dərəcəli qohumda (valideyn və ya qardaş/bacı) varsa, risk artır. Eyni ailədə həm Kron, həm də XORALI KOLIT ola bilər.
• Stress xəstəliyin səbəbidir? Xeyr, stress Xoralı Koliti “yaratmır”. Amma olan simptomları pisləşdirə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, stress və emosional gərginlik flüarların sayını artırır. Ona görə stressinizi idarə etmək vacibdir.
Nəticə,
Xoralı Kolit xroniki və kompleks xəstəlik olsa da, düzgün müalicə və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə simptomlar çox vaxt effektiv idarə oluna bilər. Eyni zamanda gündəlik həyat tərzində ediləcək dəyişikliklər – sağlam pəhriz, stressin azaldılması və müntəzəm həkim nəzarəti – xəstəliyin gedişatını yumşalda bilər.
Xəstəliyin olması normal həyat yaşamamağınız anlamına gəlmir. Düzgün dərman resepti və həyat tərzi ilə pasiyentlər remissiyada yaşaya, ailə və iş həyatını davam etdirə bilirlər. Vacib məqam, məlumatlı olmaq və həkimin tövsiyələrini diqqətlə izləməkdir. Dönəmin müasir yanaşması İnteqrativ Tibb ilə alınan nəticələr, ümid verir ki, yaxın gələcəkdə Xoralı Kolitdə daha da yüksək nəticələr əldə ediləcəkdir.
