Mədə Qanaxması Nədir?
Mədə qanaxması, qastrointestinal sistemin hər hansı bir yerində baş verən qanaxma növüdür. Ən çox mədə və qida borusunun kəsişmə nöqtəsində və ya mədənin daxili divarındakı yaralanmalar nəticəsində müşahidə olunur. Xora və reflü kimi mədə infeksiyası və ya iltihablanmasına səbəb olan hallar, eləcə də həzm sistemi xəstəlikləri və xərçəng, mədə qanaxmasının səbəbləri arasındadır.
Xüsusilə sağlam olmayan qidalanma, şişlər, xora, siqaret və spirtli içki qəbulu mədə qanaxmasını səbəb olan əsas amillərdəndir. Dərmanların nəzarətsiz qəbulu, 60 yaşdan sonra böyrək, revmatizm, ürək dərmanları qəbul etmək də mədə qanaxmasına səbəb olan risk faktorları arasındadır. Mədə qanaxmasının 2 növü mövcuddur. 1 – 6 həftə aralığında davam edən mədə qanaxması "kəskin mədə qanaxması" adlanır. 6 həftədən uzun sürən mədə qanaxması isə "xroniki mədə qanaxması" kimi tanınır.
Mədə qanaxmasında simptomlar qanaxmanın sürətinə görə dəyişə bilər. Bu vəziyyətdə halsızlıq, başgicəllənmə, ürəkgetmə, nəfəs darlığı, ishal, nəbzdə anormallıq, dərinin bir anda solğunlaşması və qarın ağrısı kimi əlamətlər də müşahidə olunur.
Mədə Qanaxmasının Səbəbləri
Mədə qanaxmasının mümkün səbəbləri aşağıdakılardır:
• Hemorroid,
• Peptik ülser,
• Qida borusunda yırtılma və ya iltihablanma,
• Xoralı kolit,
• Kron xəstəliyi,
• Yoğun bağırsaq polipləri və ya yoğun bağırsaq, mədə və qida borusu xərçəngi.
Həmçinin, nəzarətsiz dərman istifadəsi, 60 yaşdan yuxarı olmaq, yaş irəlilədikcə ürək, böyrək, oynaq xəstəlikləri, revmatizm kimi problemlərə görə dərman istifadəsinin artması da mədə qanaxmasına səbəb ola bilər.
Xora, mədə və ya onikibarmaq bağırsağının, mədə turşusu və pepsin kimi maddələr tərəfindən zədələnməsi və toxuma itkisi ilə nəticələnən bir xəstəlikdir. Bu proses zamanı mədə və ya onikibarmaq bağırsağında pepsinin təsiri ilə yaralar əmələ gələ bilər. Bakteriyalar və ya bəzi dərmanların istifadəsi mədə turşusunun təsirini artıraraq mədəyə zərər verib yara əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Mədə qanaxması qida borusundakı zədələnmədən də qaynaqlana bilər. Bu, xüsusilə həddindən artıq spirtli içki qəbul edən insanlarda daha çox rast gəlinir. Bəzi hallarda isə qida borusunda varikoz damarlar mədə qanaxmasının səbəbi ola bilər. Bu, ciddi qaraciyər xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlarda müşahidə edilir. Qida borusunun iltihablanması da mədə qanaxmasına yol aça bilər.
Mədə qanaxması yüngül hallarda anemiyaya, ağır hallarda isə ölümə səbəb ola bilər. Steroid olmayan iltihab əleyhinə dərmanların məhdudlaşdırılması, spirtli içki və siqaretin tərgidilməsi mədə qanaxmasının qarşısını ala bilər. Sağlam qidalanma da riskləri azalda bilər.
Mədə Qanaxmasının Əlamətləri
Mədə qanaxmasının ən xarakterik əlamətləri nəcisdə və qusuntu mayesində qan olmasıdır. Nəcis qara rəngdə, qusuntu isə qəhvə çöküntüsünü xatırladan görünüşdə ola bilər. Bu əlamətlərlə yanaşı, halsızlıq, başgicəllənmə, nəfəs darlığı, qarın sancıları və aşağı qan təzyiqi kimi simptomlar müşahidə edilərsə, mədə qanaxması ehtimalı yüksəkdir.
Mədə qanaxmasının əsas simptomları aşağıdakılardır:
• Nəcis qara və qanlı ola bilər,
• Qusuntu mayesində qan olması və ya qəhvə çöküntüsünə bənzəməsi,
• Halsızlıq və yorğunluq,
• Qarın nahiyəsində ağrı və sancı,
• Göz qaralması və başgicəllənmə,
• İshal,
• Nəfəs darlığı,
• Ürək döyüntüsündə artım,
• Həddindən artıq tərləmə.
Mədə Qanaxması Necə Baş Verir?
Mədə və ya onikibarmaq bağırsaqda, yəni yuxarı həzm sistemində baş verən qanaxmalar mədə qanaxması adlanır. Mədənin daxili divarında yaranan yaralar, xora, şişlər və ya mədə mukozasında meydana gələn iltihabi proseslər bu vəziyyətə səbəb ola bilər. Bəzi hallarda isə istifadə edilən dərmanlar, xüsusilə ağrıkəsicilər, mədədəki yaraların qanamasına səbəb ola bilər.
Əgər nəcis qara rəngdədirsə, nəcis qanlı və ya parlaq qırmızı rəngdədirsə, qusuntu baş veribsə və qusuntu mayesi parlaq qırmızı rəngdə və ya qəhvə çöküntüsü formasındadırsa, mədə qanaxması ehtimalı çox yüksəkdir. Belə bir vəziyyətdə dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır.
Mədə Qanaxmasının Diaqnozu Necə Qoyulur?
Həkim xəstədə parlaq qırmızı rəngdə və ya qəhvə çöküntüsünə bənzər qusma olub-olmadığını, nəcisinin qara, pis qoxulu və ya parlaq qırmızı rəngdə olub-olmadığını, ürəkbulanma, halsızlıq kimi mədə qanaxması əlamətlərinin müşahidə edilib-edilmədiyini yoxlayır. Həmçinin, xəstədə qəfil göz qaralması olub-olmadığını araşdırır.
Bundan sonra xəstənin hansı dərmanları qəbul etdiyi soruşulur. Həkim qanama keçmişi ilə birlikdə ümumi tibbi anamnez toplayır və fiziki müayinə aparır. Qanın ümumi analizi, qan laxtalanması, trombosit sayı və qaraciyər funksiyası testləri tələb olunur. Bununla yanaşı, nəcis analizi üçün laborator testlər istənilir. Diaqnoz üçün endoskopiya, kolonoskopiya və müxtəlif görüntüləmə üsullarından istifadə edilir.
Eyni zamanda, aşağı qan təzyiqi (hipotoniya), taxikardiya (sürətli ürək döyüntüsü) və sürətli nəfəsalma olub-olmadığı yoxlanılır. Qida borusuna ötürülən qan olub-olmadığını müəyyən etmək üçün qulaq-burun-boğaz (LOR) müayinəsi də tələb oluna bilər. Əgər xəstə çox qan itiribsə, qan qrupu və qan uyğunluğu testləri aparılır.
Əgər qanaxma mənbəyi müəyyən edilə bilməsə, anqioqrafiya və enteroskopiya kimi metodlardan istifadə edilərək mədə qanaxmasının diaqnozu qoyula bilər.
Mədə Qanaxmasının Müalicəsi Necə Aparılır?
Mədə qanaxması müalicə edilə bilən bir problemdir. Müalicənin ilk mərhələsi qanaxmanın mənbəyini təyin etməkdir. Bunun üçün qastroskopiya kimi müxtəlif üsullar tətbiq olunur. Qanaxma mənbəyi müəyyən edildikdən sonra dərmanlarla və müxtəlif istilik metodları ilə qanaxmanın dayandırılması hədəflənir. Lakin qanaxma dayandırılsa belə, onun yenidən baş verməsinin qarşısını almaq üçün dərman müalicəsi başlanır.
Qanayan bölgə müəyyən edildikdə hemoklips üsulu tətbiq edilə bilər. Hemoklips mədə qanaxmalarında ən etibarlı üsullardan biridir. Bu metod endoskopiya ilə icra edilir və əməliyyata ehtiyac qalmadan qanaxma dayandırılır. Qanayan yer təyin edilir və endoskop vasitəsilə mədə divarına xüsusi klipslər qoyulur. Bu klipslər yaranın bağlanmasına kömək edir və təxminən bir həftə ərzində öz-özünə düşür. Bu yolla qanayan bölgənin tez bir zamanda sağalması təmin edilir.
Əgər qanaxma qida borusundakı varislərdən və ya peptik xora nəticəsində baş verirsə, müxtəlif dərmanlar təyin edilir. Əgər bu üsullar nəticə verməzsə, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Əgər mədə xərçəngi qanaxmaya səbəb olursa, kimyaterapiya və radioterapiya kimi müalicə üsullarına müraciət edilir.
Bundan əlavə, mədə qanaması keçirmiş şəxslərin gələcəkdə eyni problemi yenidən yaşamaması üçün qidalanma rejimi dəyişdirilməlidir. Liflə zəngin, mədəni və həzm sistemini yormayacaq qidalarla zəngin bir pəhriz tətbiq edilir. Lakin bu, qanaxması yüngül olan xəstələr üçün keçərlidir. Ağır qanaxma yaşayan xəstələr üçün fərqli müalicə metodları tətbiq olunur.
Bu müddət ərzində qan itkisi və qanaxmanın davam edib-etməməsinə bağlı olaraq iltihab əleyhinə bəzi dərmanların istifadəsi dayandırıla bilər.
Mədə qanaxmasının düzgün müalicədən sonra təkrarlanma riski azdır. Ancaq yaşlı xəstələr və tez-tez ağrıkəsici və qan durulaşdırıcı dərmanlar qəbul edən şəxslər diqqətli olmalıdır, çünki bu qrupda qanaxmanın yenidən baş vermə ehtimalı yüksəkdir.
Mədə Qanaxması Haqqında Tez-Tez Verilən Suallar
Mədə qanaxması necə müəyyən edilir?
Mədə qanaxmasının əsas klinik əlamətləri bunlardır:
• Qarın ağrısı ilə yanaşı qara rəngli nəcis,
• Qəhvə çöküntüsünə bənzər qusma və ya qanlı qusuntu,
• Başgicəllənmə və göz qaralması,
• Ürək döyüntüsündə sürətlənmə (taxikardiya),
• Nəfəs darlığı və halsızlıq.
Bu əlamətlər müşahidə olunursa, qanaxmanın yeri və səbəbi müəyyən edilərək müalicəyə başlamaq üçün təcili tibbi yardım alınmalıdır.
Mədə Qanaxması Əlamətləri Ani Şəkildə Ortaya Çıxırmı?
Simptomlar insandan-insana fərqli şəkildə ortaya çıxa bilər. Bəzi hallarda ani şəkildə, bəzi hallarda isə tədricən inkişaf edə bilər. Qanaxmanın hansı səviyyədə olduğu və necə baş verdiyi, onun qəfil meydana çıxıb-çıxmamasına təsir edən əsas amillərdəndir.
Qusarkən Qan Gəlməsi Mədə Qanaxmasının Əlamətidirmi?
Mədə qanaxmasının ilkin əlamətləri arasında qusarkən qan müşahidə edilməsi yer alır. Bununla yanaşı, nəcisdə qan görünməsi də mədə qanaxmasının əsas göstəricilərindən biridir.
Mədə Qanaxması Əlamətlərini Yüngülləşdirmənin Yolları
Mədə qanaxmasına ev şəraitində müdaxilə etmək mümkün deyil, ona görə də dərhal həkimə müraciət olunmalıdır. Bundan başqa, əgər mədə qanaxması əlamətləri hiss olunursa:
• Spirtli içki qəbulundan çəkinmək,
• Qan durulaşdırıcı dərmanlardan uzaq durmaq vacibdir. (Həkim tövsiyəsi ilə)
Mədə Qanaxmasından Sonra Qidalanma Necə Olmalıdır?
Bir çox insan "Mədə qanaxması keçirmiş şəxslər necə qidalanmalıdır?" sualına cavab axtarır. Əslində, bu suala ən doğru cavabı müalicə həkimi verir. Ancaq ümumilikdə mədə qanaxmasından sonra xəstələr həyat tərzlərində dəyişiklik etməlidirlər.
• Daha nizamlı və sağlam qidalanmaq vacibdir.
• Mədə üçün zərərli qidalardan çəkinmək lazımdır.
• Kəskin ədviyyatlar, yağlı qidalar, kofeinli və qazlı içkilər istifadə edilməməlidir.
• Fast food (Çöldə hazır qidalar) məhsullarından imtina olunmalıdır.
• Həddindən artıq duz istifadəsindən qaçınılmalıdır.
• Qida gigiyenasına xüsusi diqqət yetirilməlidir.
• Siqaret və spirtli içkilərdən uzaq durulmalıdır.
Mədə Qanaxması Keçirən Şəxs Nə Yeməlidir?
• Yeməklər nə çox isti, nə də çox soyuq olmalıdır.
• Mədə turşusunu artırdığı üçün çay və qəhvə istifadəsi məhdudlaşdırılmalıdır.
• Mayalanmış qidalardan çəkinmək lazımdır.
• Meyvələrin qabıqları soyularaq istifadə edilməlidir.
• Qızartma yeməklərdən uzaq durulmalı, onun əvəzinə sobada bişirilmiş, qaynadılmış və ya az suda bişirilmiş qidalar seçilməlidir.
• Uzun müddət ac qalmamaq vacibdir.
• Az lifli qidalar seçilməlidir.
• Yeməklər yavaş yeyilməli və yaxşı çeynənməlidir.
• Həkimlər mədə qanaxması keçirmiş şəxslərə fərdi olaraq uyğun bir pəhriz siyahısı təqdim edə bilərlər.
Mədə Qanaxması Öz-özünə Keçərmi?
Yüngül mədə qanaxmaları bəzən öz-özünə dayana bilər, lakin yenidən baş verməməsi üçün mütləq müalicə olunmalıdır. Çünki təkrarlanma ehtimalı yüksəkdir. Ağır qanaxmalarda isə öz-özünə sağalma mümkün deyil, mütləq həkim müdaxiləsi tələb olunur. Mədə qanaxması həyati təhlükə yarada bilər, buna görə də dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Mədə Qanaxmasına Hansı Dərmanlar Səbəb Ola Bilər?
Dünyada mədə qanaxmalarının ən çox rast gəlinən səbəblərindən biri nəzarətsiz ağrıkəsici istifadəsidir. Son illərdə aparılan araşdırmalara görə, yaşlı əhali arasında ağrıkəsicilərə bağlı qanama halları artmaqdadır.
Mədə Qanaxmasına Nə Zərər Verir?
Qanama zamanı aşağıdakılardan çəkinmək lazımdır:
• Fiziki aktivlikdən qaçınmaq,
• Qida və içki qəbul etməmək,
• Həkim tövsiyə etmədiyi heç bir müdaxiləni etməmək.
Mədə Qanaxması Təhlükəlidirmi?
Bəli, mədə qanaxması təhlükəli və həyati risk daşıyan bir xəstəlikdir.
Mədə Qanaxması Qan Analizində Məlum Olurmu?
Mədə qanaxması şübhəsi olan şəxslərdən qanın ümumi analizi, qan laxtalanması, trombosit sayı və qaraciyər funksiyaları testləri tələb olunur. Bu qan testləri mədə qanaxmasının diaqnozunda mühüm rol oynayır.
Mədə Qanaxması Ölümə Səbəb Ola Bilərmi?
Əgər vaxtında müdaxilə olunmazsa və qan itkisi çox olarsa, mədə qanaxması həyati təhlükə yarada bilər. Ancaq müasir tibbi imkanlar sayəsində xəstələrin çoxu uğurla müalicə olunur. Bu səbəbdən, xəstələrin müalicəyə ciddi yanaşması və həkim göstərişlərinə əməl etməsi vacibdir.
Mədə Qanaxması Neçə Gün Davam Edir?
Mədə qanaxmasının iki növü var:
• Şiddətli mədə qanaxması – 1-6 həftə arasında davam edir.
• Xroniki mədə qanaxması – 6 həftədən uzun müddət davam edə bilər.
Əgər qanaxma vaxtında fərq edilməz və müalicə olunmazsa, ciddi sağlamlıq problemlərinə, hətta ölümə səbəb ola bilər.
Mədə Qanaxması Əməliyyatı Var mı?
Bəli. Cərrahi müdaxilə zamanı qarın divarında geniş bir kəsik açılaraq mədəyə giriş edilir. Qanaxmaya səbəb olan sinirlər kəsilir, əgər mədədə yara varsa, bir hissəsi və ya tamamilə çıxarıla bilər. Əgər endoskopik üsullar problemi həll edə bilmirsə və ya qanaxma təkrarlanırsa, cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Mədə Qanaxmasının İlk Əlamətləri Nələrdir?
Mədə qanaxması başladıqda ilk əlamətlər adətən bunlardır:
• Şiddətli qarın ağrısı,
• Ürəkbulanma,
• Qəhvə çöküntüsü rəngində qusma,
• Ürəkgetmə,
• Ürək döyüntüsündə artım,
• İştah azalması,
• Daimi toxluq hissi,
• Qara rəngdə nəcis.
Mədə Qanaxması Necə Dayandırılır?
Həkimlər xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq endoskopik və ya dərman müalicəsi ilə mədə qanaxmasını dayandırır. Burada xəstənin etməli olduğu ən vacib şey, əlamətləri hiss etdiyi anda tibb müəssisəsinə müraciət etməkdir.
Mədə Qanaxması Hansı Xəstəliklərin Əlaməti Ola Bilər?
Mədə qanaxması aşağıdakı xəstəliklərin göstəricisi sayılır
• Xora,
• Siroz və digər qaraciyər xəstəlikləri.
Reflüks Mədə Qanaxmasına Səbəb Ola Bilərmi?
Bəli. Qida borusunda yaranan yaralar, xoralar və şişlər mədə qanaxmasına yol aça bilər.
Stres Mədə Qanaxmasına Səbəb Ola Bilərmi?
Bəli. Stresi yüksək yaşayan insanlarda mədə turşusu artar və trombosit sayı azalaraq mədə qanaxmasına səbəb ola bilər.
Mədə Qanaxması İlk Yardımla Dayandırıla Bilərmi?
Xeyr. Ən kiçik əlamətdə belə dərhal xəstəxanaya müraciət etmək lazımdır.
