Ankilozlaşan Spondilit: Səbəbləri, Əlamətləri və Müalicə Yolları
Ankilozlaşan spondilit onurğa sütunu və çanaq arasındakı oynaqlarda (sakroiliak oynaqlarda) iltihab yaradan, zamanla fəqərələrin bir-birinə bitişib sərtləşməsinə səbəb ola bilən xroniki revmatik xəstəlikdir. Bu vəziyyət nəticəsində onurğanın təbii hərəkətliliyi azalır və daha da irəliləyən hallarda xəstənin qaməti önə doğru əyilə (və ya “qozbelləşə”) bilər. Xəstəlik əsasən gənc yaşlarda, adətən yeniyetməlikdən sonrakı dövrdə və ya 20-30 yaşlarda başlayır. Kişilərdə ankilozlaşan spondilit qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir. İltihab prosesi ilk növbədə onurğa-pelvis birləşməsində olsa da, bəzi hallarda bədənin digər hissələrinə – məsələn, gözlərə (uveit şəklində) – təsir göstərə bilər. Ankilozlaşan spondiliti tam sağaldan müalicə yoxdur, lakin düzgün müalicə yanaşmaları ağrıları yüngülləşdirə, iltihabı nəzarətdə saxlaya və onurğada deformasiyaların əmələ gəlməsini ləngidə bilər.
Ankilozlaşan Spondilit nədir?
Ankilozlaşan spondilit ən çox onurğanın çanaqla birləşdiyi sakroiliak oynaqlarda başlayır və zamanla onurğa boyunca yüksələrək fəqərələrarası iltihaba yol aça bilər. Bu, onurğa sütununda ağrı və hərəkət məhdudiyyəti ilə xarakterizə olunan iltihablı bir revmatizm növüdür. Xəstəlik zamanı onurğanın söykənmə nöqtələrində (fəqərə və bağlarda) xroniki iltihab inkişaf edir. Bədən iltihaba cavab olaraq yeni sümük toxuması yaratdıqca fəqərələr birləşməyə başlayır (ankiloz) və onurğa getdikcə hərəkətsizləşir. Xəstəlik irəlilədikcə fəqərələrin bir-birinə tam bitişməsi “bambuk onurğa” adlanan vəziyyətə gətirib çıxarır ki, bu da xəstənin çevikliyini ciddi şəkildə məhdudlaşdırır.
Ankilozlaşan spondilit axial spondiloartritlər qrupuna daxil olub əsasən onurğaya və böyük oynaqlara zərbə vurur. Xəstəlik iltihablı bel ağrısı ilə özünü göstərir: ağrılar adətən yavaş-yavaş başlayır, xəstə uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda (məsələn, gecə yatarkən və ya səhərlər) artır, lakin hərəkət etdikcə nisbətən azalır. Bu xüsusiyyət iltihablı bel ağrısını adi (mexaniki) bel ağrısından fərqləndirən əsas cəhətdir. Bir çox xəstədə ağrılar tutma (kəskin) şəklində gəlir və arada nisbətən sakitləşmə (remissiya) dövrləri ola bilər. Lakin müalicə olunmadıqda, davamlı iltihab onurğada geri dönüşü olmayan dəyişikliklərə səbəb olur.
Kimlər risk altındadır?
Hər kəs ankilozlaşan spondilit xəstəliyinə tutula bilsə də, bəzi faktorlar riski artırır:
• Yaş: Xəstəlik əksər hallarda 40 yaşdan əvvəl başlayır. Pasiyentlərin təxminən 80%-də diaqnoz 30 yaş civarında qoyulur. Yeniyetməlik dövründə də başlaya bilər, lakin 45 yaşdan sonra nadir hallarda rast gəlinir.
• Cins: Kişilərdə ankilozlaşan spondilit qadınlara nisbətən daha çox inkişaf edir. Bu da o deməkdir ki, kişi cinsindən olan gənclər daha çox risk qrupuna aiddir.
• İrsi meyillilik: Əgər birinci dərəcəli qohumlarınızdan (məsələn, valideyn və ya bacı-qardaş) biri ankilozlaşan spondilitdirsə, sizdə də xəstəliyin yaranma ehtimalı yüksəlir. Xüsusən də HLA-B27 genini daşıyan insanlarda ankilozlaşan spondilitə tutulma riski digər insanlara nisbətən daha çoxdur. Ancaq bu genin daşıyıcılarının hamısında xəstəlik inkişaf etmir, yəni genetik meyilliliklə yanaşı mühit faktorları da rol oynayır.
• Digər xəstəliklər: Bəzi autoimmün pozuntular ankilozlaşan spondilit riskini artırır. Xüsusilə uzunmüddətli bağırsaq iltihabı olan Crohn və ya Xoralı kolit xəstələrində, eləcə də sədəf xəstəliyi (psoriaz) olanlarda ankilozlaşan spondilit daha çox müşahidə edilir. Bu xəstəliklər spondilitin inkişafına təkan verə biləcək iltihabi proseslərlə əlaqələndirilir.
Əsas simptomlar və fərqləndirici xüsusiyyətlər
Ankilozlaşan spondiliti xarakterizə edən əsas əlamət xroniki bel ağrısı və onurğa sahəsində tutulmalardı. Adətən ağrılar belin aşağı hissəsində və oma (bud-çanaq) nahiyəsində başlayır. Xəstələr xüsusilə səhərlər yuxudan oyandıqda və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqdan sonra belində və ombasında əzginlik, qıcıqlanma hiss edirlər. Hərəkət etdikcə, yüngül fiziki aktivliklə bu ağrı və sərtlik müəyyən qədər azalır, bu da iltihablı bel ağrısının tipik xüsusiyyətidir. Bəzən ağrı aşağı ətraflara və ya yuxarıya doğru da yayılır. Boyun nahiyəsinin tutulması nəticəsində boyun ağrıları da yarana bilər. Xəstələrin çoxunda səhər tutulması deyilən bir hal olur – yəni, səhər oyandıqda onurğa və omba oynaqları sanki “bərkimiş” olur, lakin gün ərzində hərəkətlə yumşalır. Ankilozlaşan spondilit təkcə onurğa ilə məhdudlaşmır, o bütün dayaq-hərəkət sisteminə və bəzi digər orqanlara təsir göstərə bilər. Aşağıda ankilozlaşan spondiliti müşayiət edən əsas simptomlardan bəzilərini qeyd edirik:
• Oynaqlarda ağrı və iltihab: Xəstəlik prosesi ilk növbədə oma və bel oynaqlarında başlasa da, zamanla bud, çiyin, diz və digər oynaq və bağlara yayıla bilər. Məsələn, bəzi xəstələrdə döş qəfəsinin ön tərəfində, qabırğaların döş sümüyünə birləşdiyi nahiyədə ağrılar olur. Bu da qabırğa oynaqlarının iltihabına bağlı olub dərin nəfəs almağı çətinləşdirə bilər.
• Hərəkət məhdudiyyəti və sərtlik: Xəstə zamanla onurğasını əvvəlki kimi rahat əyə bilmir. Xüsusilə belin aşağı hissəsində və omba oynaqlarında hərəkət məhdudluğu yaranır. Uzun müddət bir yerdə oturduqda və ya uzandıqda qalxmaq çətinləşir – xəstə “açılıb-bükülməkdə” çətinlik çəkir.
• Göz problemləri (Uveit): Ankilozlaşan spondilitli insanların təqribən 20-30%-də göz iltihabı – uveit – inkişaf edir. Uveit zamanı gözlərdə qəfil ağrı, qızartı, bulanıq görmə və işığa həssaslıq yaranır. Belə bir hal baş verərsə, təcili göz həkiminə müraciət olunmalıdır, çünki uveit müalicə olunmasa ciddi görmə problemlərinə yol aça bilər.
• Xroniki yorğunluq: Daimi iltihab prosesinə cavab olaraq orqanizmdə enerji itkisi baş verir. Nəticədə, xəstələr özlərini daimi yorğun, halsız hiss edə bilərlər. Bu yorğunluq gündəlik fəaliyyətə təsir göstərən əsas faktorlardan biridir.
• Çəki itirilməsi və ümumi halın pisləşməsi: İştahada azalma, arıqlama, bəzən səbəbi izah olunmayan çəki itkisi ankilozlaşan spondiliti olan bəzi xəstələrdə müşahidə edilir. İltihabın yaratdığı sistemli reaksiyalar nəticəsində insanın özünü xəstə kimi hiss etməsi (“qrija halı”) də mümkündür.
• Dəri və bağırsaq əlamətləri: Əgər ankilozlaşan spondilit başqa autoimmun xəstəliklərlə əlaqəli inkişaf edərsə, məsələn sədəf xəstəliyi fonunda, dəridə psoriaza bənzər səpgilər görünə bilər. Həmçinin, yanaşı iltihablı bağırsaq xəstəliyi olduqda qarın ağrıları, ishal kimi mədə-bağırsaq problemləri də zaman-zaman baş qaldıra bilər.
Yuxarıdakı əlamətlər hər bir xəstədə eyni dərəcədə və eyni kombinasiyada olmaya bilər. Bəzi insanlarda xəstəlik çox yüngül gedişli olur – ara-sıra bel ağrısı ilə kifayətlənir. Digərlərində isə gənc yaşlardan şiddətli ağrılarla başlayıb, illər keçdikcə onurğanın birləşməsi ilə nəticələnə bilər. Xəstəliyin gedişi fərdidir: bəzən kəskin dövrləri müşahidə olunur, bəzən isə uzun sakitlik dövrləri (remissiya) ilə xəstəlik sanki yavaşıyır. Hər bir halda erkən diaqnoz və müalicə ağırlaşmaların qarşısını almaqda çox əhəmiyyətlidir.
Diaqnozun qoyulması
Həkim müayinəsi: Ankilozlaşan spondiliti diaqnoz etmək üçün ilk növbədə həkim (adətən revmatoloq) xəstənin şikayətlərini və anamnezini dəyərləndirir. Xəstədən ağrının nə vaxtdan başlaması, günün hansı vaxtlarında daha pis olması, fiziki aktivliklə dəyişib-dəyişməməsi kimi xüsusiyyətlər soruşulur. Daha sonra fiziki müayinə zamanı həkim onurğanın hərəkət qabiliyyətini yoxlamaq üçün xəstədən önə, arxaya və yanlara əyilməyi istəyir. Sakroiliak oynaqlarda ağrını təkrar yaratmaq üçün həkim çanaq sümüyünün müəyyən nöqtələrinə basqı tətbiq edə bilər. Xəstədən dərin nəfəs alması istənilərək döş qəfəsinin genişlənməsində hər hansı məhdudiyyət olub-olmadığı da qiymətləndirilir. Bel ağrısı şikayəti olan gənc bir insanda səhər tutqunluğu və ağrının hərəkətlə azalması kimi tipik məlumatlar, eləcə də müayinə zamanı onurğada həmişəkindən az hərəkət amplitudunun olması ankilozlaşan spondilit şübhəsini artırır. Bu halda xəstə mütləq revmatoloqa yönləndirilməlidir.
İnstrumental müayinə: Ankilozlaşan spondilit üçün xüsusi bir laborator analiz olmasa da, rentgenoloji və MRT müayinələr diaqnoza kömək edir. Xəstəliyin erkən mərhələsində standart rentgen görüntüləri çox zaman normal görsənə bilər, ancaq onurğa-çanaq birləşməsindəki iltihab prosesini ilkin mərhələdə aşkarlamaq üçün Maqnit Rezonans Tomoqrafiya (MRT) daha həssasdır. MRT iltihabın yumşaq toxumalarda və oynaqlardakı ilk əlamətlərini göstərir. Xəstəliyin irəlilədiyi mərhələdə isə rentgen müayinəsi belə yetərlidir – fəqərələrdə tipik dəyişiklikləri aşkar edir. Rentgen görüntüsündə fəqərələrarası oynaqların itməsi, onurğa boyunca körpüvari yeni sümük çıxıntıları – sındesmofitlər görünə bilər. Bu çıxıntılar bir-birinə bitişərək fəqərələrin tam birləşməsinə səbəb olur. Nəticədə onurğanın normal əyrilikləri hamarlanır və xəstənin duruşu qabağa əyilmiş şəkildə sabitləşir.
Laborator testlər: Xüsusi bir qan testi ilə ankilozlaşan spondilit diaqnozu qoymaq mümkün deyil. Lakin iltihabın qeyri-spesifik göstəriciləri olan ESR və CRP kimi markerlər çox vaxt yüksək olur. Bu, bədəndə iltihabi prosesin getdiyini göstərə bilər, amma konkret Ankilozlaşan Spondilit üçün spesifik deyil. Bəzi hallarda qanda HLA-B27 geninin müayinəsi aparılır – bu genin mövcudluğu xəstəliyin lehinə dəlildir, amma təkcə bu nəticə əsasında diaqnoz qoyulmur. Unutmaq olmaz ki, HLA-B27 daşıyan sağlam insanlar da çoxdur və eyni zamanda ankilozlaşan spondilitli xəstələrin bir qismi HLA-B27 daşımır. Buna görə, diaqnozun qızıl standartu rentgenoloji dəyişikliklərin (xüsusən sakroiliak oynaqlarda ankilozun) göstərilməsi və klinik əlamətlərin birlikdə dəyərləndirilməsidir.
Ankilozlaşan Spondilitin Müalicə metodları
Ankilozlaşan spondilit müalicəsinin məqsədi ağrını azaltmaq, iltihab prosesini nəzarətdə saxlamaq və onurğada deformasiya və bitişmələrin (ankilozun) qarşısını almaqdır. Tam sağaldıcı müalicə olmasa da, müxtəlif müalicə üsullarının kombinasiyası sayəsində xəstələrin böyük əksəriyyəti normal həyat sürə bilirlər. Müalicə fərdi olmalıdır – yəni hər bir xəstənin vəziyyətinə uyğun plan tərtib edilir. Adətən müalicə kompleks şəkildə aparılır və özündə fizioterapiya, manual terapiya, dərman müalicəsi və həyat tərzi dəyişiklikləri kimi komponentləri birləşdirir.
Ankilozlaşan Spondilitin Fizioterapiya ilə müalicəsi
Fizioterapiya ankilozlaşan spondilitin idarə olunmasında mərkəzi rol oynayır. Əzələləri gücləndirmək, onurğanın elastikliyini qorumaq və düzgün duruşu saxlamaq üçün mütəmadi məşqlər vacibdir. Xəstələrə xüsusi gərilmə (streçing) hərəkətləri öyrədilir ki, bu da xüsusilə səhərlər yaranan hərəkət məhdudluğunu azaldır və gün boyu hərəkət rahatlığı yaradır. Məsələn, bel və omba əzələlərini gərən məşqlər onurğanın çevikliyini artırmağa kömək edir. Fizioterapevt xəstəyə öz vəziyyətinə uyğun fərdi hərəkətlər məşqi tərtib edə bilər. Bu hərəkətlər onurğanı dəstəkləyən əzələləri gücləndirməyə, duruşu düzəltməyə və ağrını azaltmağa yönəlir.Fizioterapiya proqramına həmçinin duruş düzəldici təlimlər daxildir. Xəstəyə gündəlik həyatda doğru duruşu qorumağın yolları öyrədilir: dik oturmaq, mümkün olduqca əyilmədən iş görmək, ağır əşyaları düzgün qaldırmaq və s. Həkimlər yataq seçimində də məsləhət verə bilərlər – məsələn, çox yumşaq döşək onurğanı əyilmiş vəziyyətdə saxladığı üçün, əvəzinə orta bərk döşək və aşağı yastıq istifadə etmək tövsiyə olunur. Bundan başqa, döş qəfəsinin hərəkətliliyini qorumaq üçün tənəffüs gimnastikası faydalıdır. Dərin nəfəs alma məşqləri qabırğalararası oynaqların hərəkətini stimullaşdırır və ağciyər tutumunun azalmasının qarşısını alır. Üzgüçülük, hidroterapiya və istilik müalicələri (məsələn, isti vannalar) də əzələləri boşaldaraq ağrını yüngülləşdirə bilər. Nizamlı fizioterapiya sayəsində bir çox xəstədə ağrı və sərtlik əhəmiyyətli dərəcədə azalır, onurğanın funksionallığı uzun müddət qorunur.
Ankiloşlaşan Spondilitdə Manual terapiya
Manual terapiya – spondilitin reabilitasiyasında əlavə üsul kimi tətbiq oluna bilər. Bu üsul fizioterapevt və ya manual terapevt tərəfindən əllə aparılan xüsusi texnikaları əhatə edir. Manual terapiyanın məqsədi yumşaq toxumaların və oynaqların manual mobilizasiyası ilə oynaqlarda hərəkəti bir qədər bərpa etmək, əzələ spazmlarını azaltmaq və ağrıları yüngülləşdirməkdir. Təcrübəli mütəxəssis onurğanın hər seqmentinə yumşaq manipulasiya tətbiq edərək, oynaqlarda hərəkət amplitudasını artırmağa çalışır. Məsələn, bel əzələlərinin masajı, onurğa oynaqlarının yüngül mobilizasiyası kimi texnikalar tətbiq edilə bilər. Manual terapiya, xüsusilə fizioterapiya məşqləri ilə birlikdə aparıldıqda, xəstənin rahatlaşmasına kömək edə bilər.
Diqqət etmək lazımdır ki, ankilozlaşan spondilitli bəzi xəstələrin onurğasında kövrəklik arta bilər (osteoporoz fonunda). Ona görə manual terapiyanı yalnız bu sahədə ixtisaslaşmış mütəxəssis tətbiq etməlidir. Əgər onurğada artıq bitişmələr yaranıbsa, kobud manual manipulyasiyalardan çəkinmək lazımdır. Ümumiyyətlə, manual terapiya fərdi uyğunluqdan asılıdır – bəzi xəstələr bundan xeyli fayda görür, bəzilərində isə təsir minimum olur. Həkiminizlə məsləhətləşərək manual terapiyanın sizin üçün uyğun olub-olmadığını müəyyənləşdirmək vacibdir.
Ankilozlaşan Spondilitdə Dərman müalicəsi
Ankilozan spondilitin simptomlarını nəzarətdə saxlamaq üçün müxtəlif dərman preparatlarından istifadə edilir. İlk mərhələdə ağrıları və iltihabı azaltmaq üçün steroid olmayan iltihabəleyhinə preparatlar təyin olunur. steroid olmayan iltihabəleyhinə preparatlar bel və oynaq ağrılarını yüngülləşdirir, səhərlər olan hərəkət məhdudluğunu azaldır və iltihabi prosesin aktivliyini zəiflədir. Lakin onları uzun müddət yüksək dozada qəbul etdikdə mədə-bağırsaq sistemi üzərində yan təsirlər (mədə xorası, qanama riskinin artması) yarana biləcəyindən həkim nəzarətində istifadə olunmalıdır.
Əgər adi iltihabəleyhinə dərmanlar yetərli gəlmirsə və xəstədə iltihab aktiv qalırsa, o zaman immun sistemi tənzimləyən preparatlara keçilir. Bu kateqoriya əsasən biotənzimləyici preparatlardan ibarətdir. Bu preparatlar birbaşa immun sisteminin iltihab cavabını zəiflədir, nəticədə oynaq iltihabı və ağrı azalır və xəstəliyin gedişi ləngiyir. Biotənzimləyici preparatlar adətən, dərialtı inyeksiya şəklində və ya venadaxili infuziya ilə verilir və mütləq həkim təyinatı ilə həyata keçirilir.
Bəzi hallarda onurğadan kənar oynaqlarda – məsələn, diz və ya omba oynağında – şiddətli iltihab olarsa, xəstəlik gedişini dəyişdirən preparatlar əlavə oluna bilər. Həmçinin, çox kəskin alovlanmalar zamanı qısa müddətli kortikosteroid müalicəsi aparıla bilər. Məsələn, həddindən artıq ağrı və iltihab olan dövrlərdə həkim bir neçə həftəlik steroid həbləri yaza bilər. Alternativ olaraq, problemli oynaq nahiyəsinə (məsələn, sakroiliak oynaq bölgəsinə və ya ombaya) kortizon iynələri vurula bilər ki, lokal olaraq iltihabı götürərək ağrını azaldır. Bu cür inyeksiyalar tez-tez edilmir, ancaq ehtiyac olduqda, ağır ağrılı vəziyyəti kontrol altına almaq üçün istifadə edilir.
Cərrahi müdaxilə: Ankilozlaşan spondilitli xəstələrin çox az bir qismində cərrahiyyə tələb oluna bilər. Əksər hallarda konservativ müalicələr (dərman və fizioterapiya) yetərlidir. Lakin əgər omba oynağı tam sıradan çıxarsa, şiddətli artroz yaranarsa, həmin oynağın endoprotezlə əvəz olunması (artroplastika) lazım gələ bilər. Onurğanın həddən artıq önə əyilməsi (şiddətli kifoz) vəziyyətində nadir hallarda onurğada korreksiya cərrahiyyəsi nəzərdən keçirilə bilər. Ümumilikdə, cərrahiyyə nadir hallarda – ancaq digər müalicə üsulları ilə ağrılar əsla azalmadıqda və xəstənin həyati funksiyaları ciddi məhdudlaşdıqda – tətbiq olunur
Ankilozlaşan Spondilitdə Həyat tərzi necə olmalıdır?
Ankilozan spondilitin uğurlu idarəsində xəstənin həyat tərzində edəcəyi dəyişikliklər də az rol oynamır. Siqareti tərgitmək ən vacib addımlardandır – tədqiqatlar göstərir ki, siqaret çəkmək spondilitin gedişini pisləşdirə, ağciyər tutumunu azaldaraq dayanıqlığı aşağı sala bilər. Eyni zamanda, siqaretin tərgidilməsi iltihabın azalmasına və dərmanların effektinin yaxşılaşmasına kömək edir.
Xəstələrə fiziki aktiv həyat tərzi tövsiyə olunur. Oturaq həyat tərzi bel ağrılarını artırdığı üçün, hərəkətdə qalmaq, yüngül idman növləri ilə məşğul olmaq (məsələn, üzgüçülük, gəzinti, velosiped sürmə) faydalıdır. Bu məşğələlər həm də ürək-damar sağlamlığını dəstəkləyir (unutmayaq ki, Ankilozlaşan Spondilit zamanı ürəkdə problemlər riski də bir az yüksəlir). Çox ağır fiziki işlə məşğul olmaq isə (xüsusən onurğaya həddindən artıq yük yaradan fəaliyyətlər) tövsiyə edilmir, çünki artıq yük fəqərələrdə qırıqlara meyilliliyi artıra bilər. Optimal balansı tapmaq üçün həkiminiz və fizioterapevtinizlə məsləhətləşərək bir fiziki fəaliyyət planı hazırlayın.
Düzgün qidalanma da ümumi sağlamlıq üçün vacibdir. Xüsusi bir “ankilozlaşan spondilit dietası” olmasa da, anti-iltihab diyeta prinsiplərinə əməl etmək faydalı ola bilər. Rasionunuza tərəvəz, meyvə, omeqa-3 zəngin balıq və yağsız proteinlər daxil edin, fast-food və işlənmiş qidaları minimuma endirin. Bədən çəkisini normal saxlamaq onurğaya düşən yükü azaltmağa kömək edir.
Alkoqol istifadəsini məhdudlaşdırmaq məsləhətdir, çünki həddindən artıq alkoqol qəbulu sümüklərin möhkəmliyinə mənfi təsir edir və qəbul etdiyiniz dərmanlarla uyğun gəlməyə bilər.
Həyat tərzində dəyişikliklərə həmçinin iş yerində masa və oturacağın hündürlüyünü elə tənzimləmək lazımdır ki, belinizi bükmədən, düz otura biləsiniz. Uzun müddət kompüter qarşısında işləyirsinizsə, hər 1saatdan bir qalxıb bir neçə gəzinti və gərilmə hərəkətləri edin. Ev işləri zamanı belinizi qoruyun – yerə əyilməkdənsə, dizlərinizi bükərək çömbəlin, ağır əşyaları gövdənizə yaxın tutaraq qaldırın. Yatarkən bədəninizi neytral pozisiyada saxlamağa çalışın (məsələn, kürək üstə uzanıb, çox hündür olmayan yastıqdan istifadə etməklə). Bu cür gündəlik vərdişlər onurğanın uzunmüddətli sağlamlığını qorumağa yardımçı olur.
Ankilozlaşan Spondilitdə Reabilitasiya və uzunmüddətli idarəetmə
Ankilozlaşan spondilit xroniki (uzunmüddətli) xəstəlikdir, yəni pasiyent ömrü boyu onunla yaşamalı olur. Lakin bu, davamlı ağrılar içində yaşamaq demək deyil. Müntəzəm müalicə və özünəqulluq sayəsində xəstələrin əksəriyyəti aktiv həyat tərzi sürür, iş qabiliyyətini qoruyur və ağır fəsadlardan qoruna bilir. Burada əsas məsələ uzunmüddətli idarəetmə planına sadiq qalmaqdır. Xəstə ağrıları azaldığı vaxtlarda da həkimin təyin etdiyi profilaktik tədbirləri davam etdirməlidir. Məsələn, məşqləri yalnız ağrı olanda deyil, daim etmək onurğanın çevikliyini qorumaq üçün vacibdir. Bəzi xəstələrdə aylar və hətta illərlə remisiyalar (yəni əlamətlərin çox zəif olduğu dövrlər) ola bilər. Lakin belə dövrlərdə də müalicəni tam dayandırmaq olmaz, çünki xəstəlik hər an kəskinləşə bilər.
Reabilitasiya ankilozlaşan spondilitli şəxslərin həyat keyfiyyətini yüksəltməyə yönəlmiş uzunmüddətli tədbirlər kompleksidir. Bu, yalnız xəstəxanada görülən bir iş deyil – ev şəraitində edilən gündəlik məşqlər, davamlı olaraq reabilitasiya mərkəzlərinə müraciət, sanator-kurort müalicəsi kimi komponentləri əhatə edir. Mütəmadi olaraq (məsələn, ildə bir neçə dəfə) fizioterapiya, masaj müalicəsi almaq və lazım gəldikcə məşq proqramını yeniləmək faydalıdır. Onurğada artıq bitişmələr yaranıbsa, reabilitasiya tədbirləri qalan hərəkət qabiliyyətini maksimum dərəcədə qorumağa yönəlir. Xüsusi cihazlar (məsələn, dik duruşu dəstəkləyən korsetlər) bəzi hallarda gərəkli ola bilər, amma ümumiyyətlə gündəlik fəallığı qorumaq daha önəmlidir.
Xəstəliyin gedişi zamanı yarana biləcək fəsadların da idarə olunması vacibdir. Məsələn, gözlərdə uveit baş verərsə, göz həkiminin müalicəsi tələb olunur. Onurğada bitişmələr nəticəsində osteoporoz (sümük yoğunluğunun azalması) riski yüksəldiyi üçün, periodik olaraq sümük sıxlığınızı yoxlatmaq (densitometriya müayinəsi) və lazım gələrsə kalsium-D vitamini əlavələri qəbul etmək lazım ola bilər. Döş qəfəsində gərginlik və nəfəs darlığı olanlar üçün tənəffüs fizioterapiyası və ağciyər funksiyasına nəzarət faydalıdır.
Xəstələrə öz xəstəlikləri barədə məlumatlı olmaq da kömək edir. Mütəxəssislər qeyd edir ki, xəstəlik haqqında bilikli olmaq və öz bədəninin siqnallarını tanımaq uzunmüddətli idarəetməni asanlaşdırır. Xəstələrə tövsiyə olunur ki, yeni bir simptom ortaya çıxanda (məsələn, sinə ağrısı, nəfəs almada çətinlik, göz ağrısı və ya görmədə dəyişiklik, həmçinin şiddətli bel ağrısının qəfil artması kimi hallar) gecikmədən həkimə müraciət etsinlər. Mütəmadi olaraq revmatoloq müayinəsində olmaq, müalicə planını müzakirə etmək və lazım olduqda dəyişikliklər etmək də vacibdir.
Nəticə etibarilə, ankilozlaşan spondilit diaqnozu həyatın sonu demək deyil. Bəli, bu xəstəlik ömür boyu izlənmə və qayğı tələb edir, amma düzgün müalicə və aktiv həyat tərzi ilə xəstələrin çoxu normal ömür uzunluğuna və yaşam keyfiyyətinə sahib olur. Əsas odur ki, həkim məsləhətlərinə əməl edəsiniz, bədəninizi güclü və çevik saxlamaq üçün çalışasınız və psixoloji olaraq pozitiv qalasınız. Unutmayın, erkən diaqnoz və inteqrativ müalicə (həm dərman, həm fiziki, həm də həyat tərzi yönümlü) müalicə yanaşması ilə ankilozan spondilitlə keyfiyyətli bir həyat yaşamaq mümkündür.
